Şahzade Mustafa Ne Zaman Ve Nasıl Ölmüştür?

Şahzade Mustafa Ne Zaman ve Nasıl Ölmüştür?

Osmanlı İmparatorluğu en güçlü dönemini Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamıştır Edebiyatta Baki mimaride Sinan ilimde Ebussuud denizcilikte Barbaros bu dönemin zirve isimlerinden bir kaçıdır Muhteşem namıyla maruf Sultan Süleyman`ın bu parlaklığa ulaşmasında elbette önceki sultanların ama özellikle de Yavuz Sultan Selim`in büyük payı vardırBöylesine parlak bir dönemi Duraklama Devri`nin ve tereddinin takip etmesi üzerinde durulması gereken bir noktadır Kanuni Sultan Süleyman`ın hükümdarlık döneminin bütününü bu yazıda bırakın anlatmayı özetlemek bile mümkün değildir Fakat Kanuni döneminin bu yazıya konu olan icraatı oğlu Şehzade Mustafa`yı boğdurması ve bunun hangi şartlar altında gerçekleştiğidir

Konu Şehzade Mustafa olduğuna göre fecii bir akıbete maruz kalan bu bahtsız şehzade hakkında bilgi vermekte fayda var Şehzade Mustafa 1515 yılında babası Kanuni`nin Manisa Sancakbeyliği sırasında doğdu Annesi Kanuni`nin ilk başkadını olan Mahidevran Hatun`dur Dedesi Yavuz Sultan Selim`in vefatı üzerine babası Kanuni ile birlikte İstanbul`a gelen Şehzade Mustafa 1533 yılında Saruhan Sancakbeyliğine atandı Aynı dönem Şehzade Mustafa`nın annesi Mahidevran Hatun ile Mehmed Selim Bayezid ve Cihangir adlı dört şehzadenin annesi olan Hurrem Sultan arasındaki rekabetin ateşli bir biçimde yaşandığı yıllardır

Tarihi kaynaklar Şehzade Mustafa`yı iyi yetişmiş cesur ve halkın sevdiği bir kişi olarak tasvir etmekteyse de babası Kanuni için durum pek de öyle gözükmemektedir Manisa sancakbeyliği padişah`ın vefatı durumunda yerine geçecek şehzadeye ayrılan bir yer olarak bilinmekteydi Burada sancakbeyliği görevini yürüten Şehzade Mustafa bir zaman sonra Amasya`ya kaydırıldı Manisa`ya ise Kanuni`nin Hurrem`den olma ve Şehzade Mustafa`dan altı yaş küçük oğlu Şehzade Mehmet getirildi Bunun anlamı Hurrem`in oğullarından birinin sultan olması için yoğun bir çaba gösterildiği ve Kanuni`nin de bu etkiye direnemediğiydi Tüm bunlar gerçekleşirken beklenmeyen bir durum ortaya çıktı Kanuni`nin Şehzade Mustafa`ya tercih ettiği Şehzade Mehmet henüz 22 yaşında iken vefat etti Şehzade Mehmet`in vefatından sonra Şehzade Mustafa bir kez daha öne çıksa da Manisa Sancakbeyliğine bu kez yine Hurrem`in oğlu olan Şehzade Selim getirildi Bu durum Hurrem`in kendi oğullarından birisini sultan yapmak konusundaki ihtirasını ve gayretini göstermekteydi

İmparatorluğun büyük başarılar elde ettiği bu dönemde bir yandan da taht kavgaları için için devam etmekteydi Ordu ulema ve meşayih Şehzade Mustafa`nın sultanlığının uygun olduğunu düşünürken Hurrem ve Rüstem Paşa Şehzade Bayezid`in sultanlığından yana idiler Bedenen özürlü olan Şehzade Cihangir`i ise hizmetli takımı çok sevmekteydi Tüm bu taht mücadelelerinde adı anılmayan tek kişi ise Şehzade Selim idi Gerek sultan olmaya kayıtsızlığı gerek aykırı ve düzensiz hayatı onun sultan olabileceğine ilişkin herhangi bir ihtimalin doğmamasına yol açıyordu

Ordunun alimlerin ve meşayihin Şehzade Mustafa`dan yana olması boşuna değildi elbette Zira Şehzade Mustafa hem bedenen hem de karakter itibariyle dedesi Yavuz Sultan Selim`e benzemekteydi Diğer kardeşlerinden farklı olarak çok iyi yetişmiş döneminin alimleri ve şairleri tarafından çevrelenmişti İmparatorluğun daha da güçlenmesini sağlayacak adımları atmakta kararlılık gösterecek bir şehzade olmasının yanısıra yavaş yavaş Osmanlı seçkinlerini çürütmeye başlayan içkiye ve kötü alışkanlıklara karşı büyük bir nefret duyuyordu Halk tarafından sevilmesinin sebebi ise güleryüzlü mütevazı ve cömert olmasıydı

Her ne kadar hemen herkes Şehzade Mustafa`nın Kanuni sonrasında tahta geçmesinin uygun olduğunu düşünse de Hurrem ve Rüstem Paşa Şehzade Mustafa`ya karşı müthiş bir kin duyuyorlardı Bu arada Hurrem çirkin ve cahil bir kimse olan Rüstem`e kızını vererek onu sultanın damadı da yapmasını bilmişti Hurrem`in bunu yapmaktaki amacı Şehzade Mustafa`nın tahta geçmesini engelleyecek ittifaklar kurmak istemesiysi Rüstem Paşa`nın Şehzade Mustafa`ya olan kini ise Mustafa`nın sultan olması halinde saraydan uzaklaştırılacağını çok iyi bilmesiydi Böylece Şehzade Mustafa`nın tahta çıkmasını isteyen ordu ulema meşayih ve halk karşısında saray entrikalarını çok iyi bilen Hurrem-Rüstem ittifakı bütün hileleriyle ve pervasızlığıyla işlemeye başlamıştı

Peki Kanuni bu işin neresindeydi? Kanuni Sultan Süleyman on bir askeri sefere çıkmış olmanın yorgunluğunu ve nikris hastalığıyla mücadele etmenin zayıflığını yaşıyordu Bu durum onun gün geçtikçe Hurrem-Rüstem ittifakının etkisi altına girmesine yol açıyordu Hurrem ve Rüstem de Kanuni Sultan Süleyman`a sürekli olarak Şehzade Mustafa`nın sultan olmak istediğini ve Yavuz Sultan Selim`in babası II Bayezid`i tahttan indirmesini hatırlatıyorlardı Gerçekten de Yavuz Sultan Selim doğuda büyüyen ve Osmanlı halkını tehdit eden Safevi tehlikesine ve Memlukların yıkıcı teşebbüslerine karşı gerekli tedbirleri bir türlü alamayan babası II Bayezid`i tahttan inmeye zorlamıştı Yaşlı Bayezid Safevi ve Memluk tehlikeleri karşısında gün geçtikçe zayıflayan devlete yön vermekten uzaklaşmış saraydaki bazı muhterisler ise Yavuz`un kendi çıkarlarına mani olacağı gerekçesiyle ona diş biliyorlardı Yavuz Sultan Selim`in babası II Bayezid`i tahttan inmeye zorlaması bu şartlar altında olmuştu İşte Hurrem ile Rüstem`in Kanuni`ye sürekli olarak hatırlattıkları durum buydu İşin aslı ise Hürrem`in kendi oğlunu sultan yapmak istemesi ve Rüstem`in de damat olması hasebiyle saraydan edindiği nüfuzu kaybetme korkusuydu

"Osmanlı tarihinin en muhteris kadın efendisi Hurrem en hileci veziri ise Rüstem Paşa`dır" dense abartılı olmaz Bu ikili karşısında Şehzade Mustafa`nın durumu çok zordu Artık seferlere bile çıkmayan Kanuni`den sonra sultanın muhakkak Şehzade Mustafa olması gerektiği fikri gittikçe yaygınlaşıyordu Bu teveccüh ve Şehzade Mustafa`yı herkesin sevmesi karşısında Hurrem-Rüstem ittifakının entrikaları ve pervasızlığı da gittikçe artıyordu Rüstem Paşa Şehzade Mustafa`nın mührünü yaptırarak İran Şahı Tahmasb`a mektup yazmış İran Şahının cevabını da Kanuni Sultan Süleyman`a sunmuştu Bu ve benzeri bir dizi entrika ile Kanuni Sultan Süleyman oğlu Şehzade Mustafa`nın kendisine isyan edeceğine ve tahtı elinden alacağına ikna edilmişti Artık Şehzade Mustafa yani Osmanlı tahtına en iyi varis olabilecek halkın ordunun alimlerin meşayihin sevdiği bu kıymetli şahsiyet oğlunu sultan yapmak isteyen Hurrem`in ve damatlıktan gelen çıkarlarını ve maddi nüfuzunu elde tutmaya çalışan Rüstem Paşa`nın hileleriyle adeta bir isyancı gibi gösterilmekteydi

Peki daha sonra ne olmuştur? İşin o kısmı oldukça hazindir Şehzade Mustafa sefere giden ve kumandanlığını babasının yaptığı orduya katılma emri alır Yanında beş bin kişilik bir kuvveti olduğu halde emredileni yapar Şehzade Mustafa kendisinden ve masumiyetinden o kadar emindir ki ikinci vezir Ahmed Paşa`nın el altından kendisine yolladığı uyarıyı umursamadan babasının huzuruna çıkmaktan çekinmez Zira babasının adaletine ve kendisinin masumiyetine güvenmektedir Hatta hayatından endişe eden bazı yakınları Şehzade Mustafa`yı babası ile açık alanda ve at üzerinde görüşmesi yönünde ikna etmeye çalışmışlarsa da Mustafa bunu bile gereksiz saymıştır

Şehzade babasının adaletine ve kendi masumiyetine güvenerek babasının çadırına gitmeye karar vermiştir Şehzade Mustafa`yı o çadırda bekleyen Hurrem`in ihtirasla ve Rüstem`in hilelerle doldurduğu Kanuni Sultan Süleyman`ın verdiği emirdir Osmanlı`nın en iyi yetişmiş Şehzadelerinden olan Mustafa babasının çadırına girer girmez yedi dilsiz celladın saldırısına uğrayarak hunharca boğulmuştur Rivayet odur ki boğulduktan sonra çadır önünde teşhir edilen Şehzade Mustafa`nın yüzü bembeyaz imiş Ayaklarında kırmızı çizmeleri kavuğunda da beyaz turna tüyü sokulu imiş

Kanuni Sultan Süleyman`ın Hurrem`in ihtirası ve Rüstem Paşa`nın hileleri ile boğdurttuğu Şehzade Mustafa`nın akıbeti Osmanlı halkında geniş yankı bulmuştur Kanuni`nin süt kardeşi Mehmed Çelebi bu kararı dolayısıyla sultana çok ağır sözler söylemiş padişahla araları açılmıştır Her kesimden insanın sevdiği Şehzade Mustafa`nın boğdurtulması sebebiyle derin bir üzüntü ve ümitsizlik doğmuştur Halk arasında uzun süre "Umudumuz Mustafa ile söndü" sözünün söylendiği rivayet edilmektedir Hatta saraya gönderilen imzasız bir ihbar mektubunda "keşke Mustafa öleceğine biz kırılsaydık" denilmiştir Fakat olan olmuş Şehzade Mustafa saray entrikalarına ve Rüstem Paşanın hilelerine kurban gitmiştir

Şehzade Mustafa`nın öldürülmesi başlı başına hazin bir olay ve haksızlık olduğu kadar Osmanlı tarihinde de bir dönüm noktasıdır Bedenen özürlü olan Şehzade Cihangir`in vefatı Şehzade Bayezid`in babasına isyan ederek İran`a kaçması ve ardından da idam ettirilmesi sonrasında sultan olması hiç beklenmeyen Şehzade Selim Osmanlı tahtına çıkmıştır Osmanlı sultanı olmayı hakedecek donanımdan ve beceriden yoksun olan Sultan Selim ise devleti yönetmek ve yeni fetihlere yönelmek yerine saray eğlenceleri ile vakit geçirmiş içki ve sefahat hayatına dalmıştır

Yazının başına dönelim tekrar Şöyle demiştik: "Tarihi bilmek bugünü anlayıp yarını kurmak için mecburidir" Gerçekten de durum budur Tarihin nasıl işlediğini nerelerde hatalar yapıldığını aynı hataları tekrarlamamanın lüzumunu iyi kavramak gerekir Bu gereklilik büyük iddialarla toplum karşısına çıkan dünyaya nizam verme arzusunda olanlar için daha da önemlidir Görüldüğü üzere oğlu tahta geçsin diye ihtiras içinde yanan Hurrem kendi düzeni bozulmasın diye her çeşit hileyi uygulayan damat Rüstem Paşa Osmanlı`yı yıkacak bir teşebbüsün parçası olmuşlardır Hurrem`in ve Rüstem Paşa`nın nasıl böylesine büyük bir hatayı işlediğini anlamak mümkün değil Şehzade Mustafa`nın ne kadar iyi yetiştiğini alimler meşayıh ordu ve halk tarafından ne kadar çok sevildiğini; lüks hayata düşkün ve toy Sarı Selim`den ne kadar üstün olduğunu niye göremedi Hurrem ve Rüstem Paşa? Göremediler çünkü ihtiras ve kin gözlerini kör etmişti Peki ya Kanuni o neden kavrayamadı bunu? Kavrayamadı çünkü Şehzade Mustafa`nın kendisini tahttan indireceğine inandırılmıştı Oysa Şehzade Mustafa ordunun alimlerin meşayihin ve halkın sevgilisi olan Mustafa başına gelebilecekler kendisine haber verildiği halde babasının huzuruna çıkacak kadar emindi masumiyetinden