Cumhuriyet Sonrası Gelişmeler Nelerdir?

Cumhuriyet Sonrası Gelişmeler Nelerdir?

CUMHURİYETİN İLANI 29 EKİM 1923

• Kurtuluş savaşı yıllarında sürekli milli egemenliğin önemi vur*gulanmıştır
• TBMM’nin varlığı cumhuriyetin ilanını gerektiriyordu
• Ankara’nın başkent olarak ilanının ardından rejim tartışmala*rı başladı
• 1923 Ekim’inde Ali Fethi Bey hükümetinin istifasıyla ortaya bir hükümet bunalımı çıktı
• Meclis hükümeti sistemi yüzünden yeni bir hükümetin kurul*ması gecikiyordu
• Hükümet bunalımını çözmek ve rejim tartışmalarını sona erdirmek amacıyla Mustafa Kemal Paşa’nın teklifiyle Cumhuri*yet ilan edildi

SONUÇLARI

• Yeni Türk devletinin rejimi belirlendi
• Hükümet bunalımı sona erdi
• Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçildi
• 1921 Anayasası’na devletin rejimi dili dini başkenti ile ilgili maddeler eklendi
• Mustafa Kemal Paşa – İlk Cumhurbaşkanı
• İsmet Paşa – İlk Başbakan
• Fethi (Okyar) Bey – İlk TBMM başkanı seçildiler

HALİFELİĞİN KALDIRILMASI 3 MART 1924
Sebepleri

• Saltanatı kaldırılması ve Cumhuriyetin ilanı ile halifeliğin bir fonksiyonunun kalmaması
• Ulusal egemenlikle halifeliğin bağdaşmaması
• Yeni rejime karşı olanların sığınabilecekleri tek makamın ha*lifelik olması
• Bazı milletvekillerinin halifeyi TBMM’nin üzerinde görmeleri
• Bütün bu gelişmeleri dikkate alan TBMM 3 Mart 1924′de çıkardığı bir kanunla halifeliği kaldırdı aynı zamanda;
• Şer’iye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldı Yerine daha sonra Diya*net İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu
• Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kaldırıldı Genel kur*may başkanlığı kuruldu ve siyaset dışı bırakıldı
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarılarak eğitimde birlik sağlandı
• Osmanlı hanedanı yurt dışına çıkarıldı

Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları
İnkılapların gerçekleştirilmesi için uygun bir ortam hazırlandı
Laikliğin gerçekleştirilmesi için önemli bir adım atıldı
Yeni kurulan rejim güçlendirilerek eski rejime dönüş yolu ka*patıldı
Ulusal egemenliğin pekiştirilmesi sağlandı

ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI 13 EKİM 1923
Kurtuluş savaşının kazanılmasından sonra başkent sorunu ortaya çıktı
Ankara Kurtuluş Savaşı’nın merkezi olması ve güvenli bir konumda bulunması sebebiyle TBMM tarafından başkent olarak kabul edildi

ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ
İlk TBMM’de Gruplar

• İlk TBMM’de bütün milletvekillerinin ortak amacı vatanın iş*galden kurtarılması olduğu için partileşmeye gidilmedi
• İlk TBMM’de Islahat Grubu İstiklal Grubu Tesanüt Grubu gi*bi gruplar vardı
• Mustafa Kemal Paşa’nın öncülüğünde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu kuruldu
• Mustafa Kemal Paşa taraftarlarına I Grup karşı olanlara ise II Grup dendi II Grup saltanat ve hilafet taraftarı idi

HALK PARTİSİ’NİN KURULUŞU9 Ağustos 1923

• Mustafa Kemal Paşa’nın öncülüğünde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk grubu temel alınarak kuruldu
• Parti 1923-1950 yılları arasında tek başına iktidarda kaldı
• Bu süre içinde;

Mustafa Kemal Paşa 1923- 1938
İsmet İnönü 1938-1950
hem cumhurbaşkanlığı hem de genel başkanlık yaptılar
Yapılan inkılaplar parti programına dayanarak gerçekleştiril*miştir
Halk partisi ekonomide devletçiliği savunmuştur
Türkiye’de kurulan ilk siyasi partidir
Halk partisi 14 Mayıs 1950′de yapılan seçimleri kaybetti ve yönetimi Demokrat Parti aldı

ORDUNUN SİYASETTEN AYRILMASI10 Aralık 1924
ve II TBMM döneminde milletvekilliği ile komutanlık aynı kişide bulunabiliyordu
Mustafa Kemal Paşa ittihatçılarda gördüğü ordu-politika ilişki*sinin Cumhuriyet döneminde de devam etmesini istemiyordu
1924 yılı Ekim ayı sonlarında Kazım Karabekir Paşa Ali Fu*at Paşa Refet Paşa gibi komutanlar birliklerinin başından ay*rılarak Ankara’ya geldiler Bu gelişmeler üzerine milletvekilli*ğiyle askerliğin aynı kişide bulunamayacağına dair kanun ka*bul edildi
Böylece ordu siyasetten ayrıldı

TERAKKİPERVER CUMHURİYET PARTİSİ 17 KASIM 1924

• Partinin genel başkanı Kâzım Karabekir Paşa’dır
• Kurucuları milli mücadelenin önde gelen isimleridir Rauf (Or-bay) Bey Ali Fuat (Cebesoy) Paşa Refet (Bele) Paşa Ad*nan (Adıvar) Bey gibi
• Türkiye’de Halk partisinden sonra kurulan ikinci parti Çûm*huriyetin ilanından sonra kurulan ilk partidir
• İlk muhalefet partisidir

Ekonomide liberal düşünceyi savunmuştur
Dini inançlara saygılı olmayı ilke olarak kabul etmiştir

• Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin muhafazakar ve dini inanç!ara saygılı bir siyaset izlemesi yeni rejime karşı olanla*rın bu partide yer almalarına neden oldu
• Terakkiperver Cumhuriyet partisi Şeyh Said isyanı ile ilgisi olduğu gerekçesiyle kapatıldı (5 Haziran 1925)
• Çok partili hayata geçişte ilk deneme başarısızlıkla sonuçlandı

ŞEYH SAİD İSYANI 13 ŞUBAT 1925
SEBEPLERİ

• Şeyh Said’in yeni rejime karşı olması
• İngilizlerin kışkırtmaları
• Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin kurulması

Diyarbakır’da başlayan isyan çok geniş bir alana yayıldı
İsyanı bastıramayan Fethi (Okyar) Bey hükümeti istifa etti yeni hükümeti İsmet Paşa kurdu
Alınan tedbirlerle Şeyh Said isyanı bastırıldı
SONUÇLARI
Takrîr-i Sükun Kanunu çıkarıldı (4 Mart 1925)
- Bu kanunla basına sınırlama getirildi
- Hükümetin eleştirilmesi yasaklandı
- Bu kanun 1929′a kadar yürürlükte kaldı
İsyan bölgelerine İstiklal mahkemeleri gönderildi
Yeni rejime yönelik ilk isyandır
Terakkiperver Cumhuriyet Partisi kapatıldı
İlk demokrasi denemesi başarısızlıkla sonuçlandı
İngiltere Musul konusunda önemli bir avantaj elde etti

MUSTAFA KEMAL PAŞA’YA SUİKAST GİRİŞİMİ 16 HAZİRAN 1926
Eski ittihatçılarla yeni rejime karşı olanlar Mustafa Kemal Pa*şa’ya bir suikast düzenleyerek iktidarı ele geçirmeyi planladı*lar
Suikast yeri olarak İzmir seçildi
Suikast gerçekleşmeden ortaya çıkarıldı
Olayı planlayanlar İzmir İstiklal mahkemesinde yargılanarak ağır cezalara çarptırıldılar
Mustafa Kemal Paşa “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır” demiştir

SERBEST CUMHURİYET PARTİSİ 12 AĞUSTOS 1930
1929′da bütün dünyada başlayan ekonomik bunalım Türki*ye’yi de etkiledi
İktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi’ne karşı tepkiler artmaya başladı
İktidar partisinin denetlenebilmesi ve demokrasinin tam ola*rak yerleşebilmesi için yeni bir partiye ihtiyaç duyuldu
Mustafa Kemal Paşa’nın isteğiyle Fethi (Okyar) Bey’in baş*kanlığında Serbest Cumhuriyet Partisi kuruldu
Serbest Cumhuriyet Partisi ekonomide liberalizmi savunu*yordu
Zamanla partiye inkılap karşıtları girmeye başladı
Fethi Bey kontrolü kaybedeceğini anlayınca partiyi feshetti (17 Kasım 1930)
Menemen Olayı 23 Aralık 1930
Derviş Mehmet ve adamları Menemen’de olay çıkardılar
Olayı bastırmak isteyen asteğmen Kubilay öldürüldü
Alınan tedbirlerle isyan bastırıldı
Olayı çıkaranlar İstiklal mahkemelerinde yargılanarak ağır cezalara çarptırıldılar
Menemen olayı rejime yönelik ikinci harekettir
Serbest Cumhuriyet Partisi’nin feshedilmesindeki haklılık an*laşılmıştır
1946′ya kadar çok partili hayata geçilmesi gecikmiştir

ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİLEMEMESİNİN SEBEPLERİ
Yeni rejimin yerleştirilmek istenmesi
Halkın çok partili hayata hazır olmayışı
Yeni bir dünya savaşının çıkma ihtimali
Lozan’dan kalan bazı sorunların çözülmek istenmesi (Hatay-Boğazlar)








ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ 1946

• II Dünya savaşından sonra bir çok ülkede demokrasi hakim olmaya başladı
• Savaşı kazanan ülkeler de demokrasi ile yönetilen ülkelerdi
• Dünya barışını korumak için savaştan sonra Birleşmiş Millet*ler kuruldu
• Türkiye’nin de dünya devletleri içerisinde yerini alabilmesi için çok partili hayata geçmesi gerekiyordu
• 1946′da Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılan Adnan Mende*res Celal Bayar Refik Koraltan ve Fuat Köprülü Demokrat Parti’yi kurdular
• 1946′da “açık oy gizli sayım” sistemine dayalı yapılan seçimi Cumhuriyet Halk Partisi kazandı
• 14 Mayıs 1950′de “gizli oy açık sayım” sistemiyle yapılan se*çimi Demokrat Parti büyük bir çoğunlukla kazandı
• Demokrat Parti 1950-1960 yılları arasında Türkiye’yi idare etti
• Bu dönemde Cumhurbaşkanı – Celal Bayar Başbakan – Adnan Menderes TBMM Başkanı – Refik Koraltan

İNKILAPLAR
Cumhuriyet döneminde; Hukuk alanında Eğitim alanında Sosyal alanda Ekonomi alanında inkılaplar yapıldı
Siyasi alanda ise
+ Saltanatın kaldırılması 1 Kasım 1922
+ Ankara’nın başkent olması 13 Ekim 1923
+ Cumhuriyetin ilanı 29 Ekim1923
+ Halifeliğin kaldırılması 3 Mart1924
+ Çok partili hayata geçiş denemeleri yapılmıştır
A) Hukuk Alanında Yapılan İnkılapların Sebepleri

• Osmanlı Devleti’nde hukuk birliğinin olmaması
• Kadın-erkek eşitliğinin olmaması
• Çağın ihtiyaçlarını karşılayacak yeni bir hukuk sitemine ihti*yaç duyulması
• Devlete laik bir karakter kazandırma düşüncesi

— TEŞKİLAT-I ESASİYE’NİN KABULÜ 20 OCAK 1921

• 23 Maddedir
• Kısa olmasının nedeni o zamanın olağanüstü şartları ve acil ihtiyaçları karşılamak için hazırlanmış olması
• Güçler birliği ilkesi hakimdir
• TBMM yasama ve yürütme yetkisine sahiptir
• Meclis Hükümeti sistemi vardır
• TBMM’nin üstünde güç yoktur
• Amasya Genelgesi ile gelişen milli hakimiyet ruhuna resmi bir kimlik verilmiştir
• Bu Anayasaya devletin yönetim şekli (cumhuriyet)29 Ekim 1923′de eklenmiştir

1924 ANAYASASI‘NIN KABULÜ 20 NİSAN 1924

• Gerçek hayatın ihtiyaçlarına cevap veren bir anayasadır
• Egemenlik kayıtsız şartsız millete verilmiştir
• Vatandaşın haklarının korunması için Danıştay kurulmuştur
• 1928′de Anayasadan “devletin dini İslam’dır” ibaresi çıkarılmıştır
• Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmiştir
• 1937′de Atatürk ilkeleri anayasaya girmiştir
• Günün şartlarına göre en çok değişikliğe uğrayan Anayasa*dır
• 1960′a kadar yürürlükte kalmıştır

- İsviçre Medeni Kanunu’nun kabulü 17 Şubat 1926
- İsviçre Borçlar Kanunu’nun kabulü 8 Mayıs 1928
- Alman Ticaret Kanunu’nun kabulü 10 Mayıs 1928


LAİKLİĞE GEÇİŞ AŞAMALARI[*]Saltanatın Kaldırılması 1 Kasım 1922 İlk aşamadır[*]Halifeliğin Kaldırılması 3 Mart 1924 En önemli aşamadır[*]Şer’iye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması 3 Mart 1924[*]3 Mart 1924 Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun Kabulü [*]Tekke-Zaviye ve Türbelerin Kapatılması 30 Kasım 1925[*]Medeni Kanun’un Kabulü 17 Şubat 1926 “[*]Devletin Dini İslam’dır” Maddesinin Anayasa’dan çıkarılması 10 Nisan 1928 [*]Laikliğin Anayasa’ya girmesi 5 Şubat 1937
İsviçre Medeni Kanunu’nun Kabul Edilmesinin Sebepleri
+ Çağın ihtiyaçlarına uygun akılcı çözümler getirmesi
+ Avrupa’da yapılan kanunların en yenisi olması
+ Aile hukukunda kadın-erkek eşitliğine yer verilmesi
Medeni Kanunu’nun Kabul Edilmesinin Sonuçları
+ Kadın – erkek eşitliği sağlandı
+ Yeni Türk devletinin yapısına uygun bir hukuk sistemi getirildi
+ Ülkede hukuk birliği sağlandı
+ Patrikhanenin dini konuların dışındaki yetkileri kaldırıldı
+ Azınlıklar Lozan’da tanınan kendi kanunlarıyla yönetilme hakkından vazgeçerek Türk kanunlarına tabi oldular

B) Eğitim Alanında Yapılan İnkılaplar

• Medreselerin kapatılması ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)

Eğitimde birlik sağlandı

• Latin harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)

Öğrenim kolaylaştı

• Millet mekteplerinin açılması (1 Ocak 1929)
• Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (15 Nisan 1931)

Milliyetçilik ilkesi ile ilgilidir

• Türk Dil Kurumu’nun kurulması (12 Temmuz 1932)

Milliyetçilik ilkesi ile ilgilidir

• Üniversite reformunun yapılması (1933)

C) Sosyal Alanda Yapılan inkılaplar
Şapka ve Kılık – Kıyafet (25 Kasım 1925)Kanunu’nun Kabulü
Giyim-kuşamda çağdaşlaşma sağlandı
Tekke-Zaviye ve Türbelerin (30 Kasım 1925)kapatılması
Miladi Takvimin kabulü (26 Aralık 1925)ve uygulanmaya başlaması (1 Ocak 1926)
Uluslararası ölçü ve tartının kabulü (1 Nisan 1931)
Uluslararası ticari ilişkilerde kolaylık sağlandı
Soyadı Kanunu’nun kabulü (21 Haziran 1934)
Kişilerin toplum hayatında kolayca tanınmaları sağlandı
Hafta tatilinin Cuma gününden Pazar gününe alınması (1935)
Uluslararası ilişkilerde düzen sağlandı
Kadın Haklarındaki Gelişmeler
Medeni Kanun’un kabulü (17 Şubat 1926)
Belediye seçimlerine katılma hakkı verilmesi (3 Nisan 1930) -> İlk siyasi haktır
Muhtar olma hakkının verilmesi (26 Ekim 1933)
Milletvekili seçme- seçilme hakkının verilmesi (5 Aralık 1934)

D) Ekonomi Alanındaki İnkılaplar
İzmir I İktisat Kongresi ve Misak-ı İktisadi’nin kabulü 17 Şu*bat 1923)
Özel girişimlerin desteklenmesi
Sanayiyi teşvik edecek kanunların çıkarılması
Yurtta hammaddesi olan sanayi kollarının geliştirilmesi
İlk özel bankanın (İş bankası) kurulması (1924)
Aşar (öşür) vergisinin kaldırılması (17 Şubat 1925) –
Köylü rahatladı
Kabotaj Kanunu’nun kabulü (1 Temmuz 1926)
Denizlerimizde ve limanlarımızda ticaret yapma hakkının alınması
Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun kabulü(28 Mayıs 1927)
Beş yıllık kalkınma planının hazırlanması (1934) -
Devletçi ekonomik bir politika izlenmiştir
Etibank ve Maden Tetkik Arama (1935) Enstitüsü’nün kurulması