Edebi Sanatlar..1

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

1) TEŞBİH(BENZETME)
Sözü daha etkili duruma getirmek için aralarında ilgi bulunan iki unsurdan güçsüzü olanı güçlü olana benzetmektir

Benzetmede dört unsur bulunur:
a)Benzenen b)Benzetilen c)Benzetme Yönü d)Benzetme Edatı
Bu öğelerin kullanılıp kullanılmaması açısından da üç çeşit benzetme vardır:
— Çocuk tilki gibi kurnaz biriydi

—Minik yavrucak elma gibi kıpkırmızı yanaklarıyla gülücükler saçıyordu

—Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden
Toprağa diz vuruşu dağ gibi zeybeğin
—Binalar kale gibi olduğundan içeri
B

tilen B

nen B

E
girilemiyordu

—Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
B

tilen B

yen
—Karısına yıllarca cehennem hayatı yaşattı

B

tilen B

yen
—Muavin

yolculara: Pamuk eller cebe!
B

tilen B

yen
diye bağrıyordu

2) İSTİARE(EĞRETİLEME)
Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılır

a

)Açık İstiare:Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle yapılan istiaredir

b

)Kapalı İstiare:Benzetilenin bulunmayıp yalnızca benzeyenle yapılan istiaredir

—Bir hilal uğruna ya rab ne güneşler batıyor

(A

İ)
—Ay

altın ağaçlardan yere damlıyordu

(K

İ)
Açtım avucumu altına tuttum

—Ülkemizde üniversiteden mezun olmuş pek çok fidan artık iş de bulamıyor

(A

İ)
—Bahar gelince bir ağızdan şarkılar söyler kuşlar

(K

İ)
—Bugün gökten inciler yağıyordu

(A

İ)
—Galatasaray

Fenerbahçe kalesine gol yağdırdı

(K

İ)
—Genç adamın sözleri

kızın yüreğini yakıyordu

(K

İ)
—Sanat

hür bir ortamda boy atar

(K

İ)
—Kurban olam

kurban olam

Beşikte yatan kuzuya

(A

İ)

3) KİNAYE

Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanmaktır

Uyarı:Kinayede daha çok mecaz anlam kastedilir

—Mum dibine ışık vermez

—Hamama giren terler

—Taşıma su ile değirmen dönmez

—Yuvarlanan taş yosun tutmaz

—Ateş düştüğü yeri yakar

—Yaptığı hatayı anlayınca yüzü kızardı

4) MECAZ-I MÜRSEL(AD AKTARMASI)
Benzetme amaç güdülmeden bir sözün ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanılmasıdır

—İşe alınman için dün şirketle görüştüm

(İnsan)
—Yarın sınıfı 9/H sınıfı yapacak

(Öğrenci)
—Toplantıya Milliyet gazetesinin güçlü kalemleri de geldi

(Yazar)
—Nihatın golüyle tüm stat ayağa kalktı

(Seyirci)
—O evine çok bağlı bir insandır

(Ailesi)
—Bu olay üzerine bütün köy ayaklandı

(Halk)
—İstanbul’dan kalkan uçak az önce Adana’ya indi

(Havaalanı)

5)TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME)
İnsan dışındaki canlı cansız varlıklara insan özelliği kazandırmaktır

Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır

—Güzel gitti diye pınar ağladı

—Menekşeler külahını kaldırır

—Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda
Geriniyordu bir eski duvarın sıvasında

—Toros dağlarının üstüne

Ay un eledi bütün gece

—O çay ağır akar

yorgun mu bilmem

Mehtabı hasta mı

solgun mu bilmem

—Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın

Eskici dükkanında asma saat

Çelik bir şal atmış omuzlarına

—Yalnızlığın okşadığı kalbime

yağmurlar küskün

En güzel türküyü bir kurşun söyler

—Bu akşam sonbahar ne kadar serin

Geceyi hasretle zaman

6)İNTAK(KONUŞTURMA)
İnsan dışındaki varlıkları konuşturmaktır

Her intak sanatında teşhis sanatı vardır;ancak her teşhiste intak sanatı yoktur

—Deniz ve Mehtap sordular seni: Neredesin?
—Maymun şunu anlatmak istemişti fikrince:
Boşa gitmez kötüye bir ceza verilince

—Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna:
İçimde kanayan yara gibisin

—Ey benim sarı tamburam!
Sen ne için inilersin?
İçim oyuk

derdim büyük
Ben onunçün inilerim
—Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim

Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı

—Adam elini uzattı

tam onu koparacağı sırada menekşe: Bana dokunma!diye bağırdı

7)TECAHÜL-İ ARİF
Anlam inceliği oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmiyormuş gibi aktarmalıdır

—Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz

—Sular mı yandı

neden tunca benziyor mermer?
Geç fark ettim taşın sert olduğunu

—Gökyüzünün başka rengi de varmış

Su insanı boğar

ateş yakarmış

—Şu karşıma göğüs geren

Taş bağırlı dağlar mısın?
—Saçların dalgalı

boya mı sürdün?
Gelmiyorsun artık

bana mı küstün?
—İçimde kar donar

buzlar tutuşur

Yağan ateş midir

kar mıdır bilmem

8)HÜSN-İ TA’LİL
Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişini

gerçek sebebinin dışında başka

güzel bir nedene bağlamadır

—Gül bahçesi sevgiliden haber geldiği için
Süslendi ve güzel kokular süründü

—Yoksun diye bahçemde çiçekler açmıyor bak

—Senin o gül yüzünü görmek için
Sana güneş bakmak için doğuyor

—Benim kaderime ve yalnızlığıma
Irmaklar bile ağladı

—Rüzgar gökte bir gezinti

Üşürüz her akşam vakti

Ne sıcak vücutlar gitti

Toprağı ısıtmak için

—Güller kızarır utancından o gonca gül gülünce
Sümbül bükülür kıskancından kakül bükülünce

—Bir an önce görülsün diye Akdeniz

Toroslarda ağaçlar hep çocuk kalır

—Toros dağlarının üstüne
Ay

un eledi bütün gece

9) MÜBALAĞA (ABARTMA)
Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir

—Manda yuva yapmış söğüt dalına

Yavrusunu sinek kapmış

—Alem sele gitti gözüm yaşından

—Bir ah çeksem dağı taşı eritir

Gözüm yaşı değirmeni yürütür

—Bir gün gökyüzüne otursam

Evlerin tavanlarını birer birer açsam

—Sıladan ayrıyım

gözümde yaşlar

Sel olup taşacak bir gün derinden

—Sana olan aşkım dağı taşı eritir

Gözümdeki yaşlardan bir deniz olur

—Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim

Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı

—Sekizimiz odun çeker

Dokuzumuz ateş yakar
Kaz kaldırmış başın bakar
Kırk gün oldu

kaynatırım kaynamaz

—Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
Gömelim gel seni tarihe desem

sığmazsın

—Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır

10) TEZAT (KARŞITLIK)
Aralarında ilgiden dolayı

birbirine zıt kavramları bir arada kullanmaktır

—Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

—Neden böyle düşman görünürsünüz

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
—İçimde kar donar

buzlar tutuşur

Yağan ateş midir

kar mıdır bilmem

—Sana çirkin dediler

düşmanı oldum güzelin

—Yükseğinde büyük namlı karın var

Alçağında mor sümbüllü bağın var

—Gülmek ol

goncaya münasiptir

Ağlamak bu

dil-i hazine gerek

—Karlar etrafı bembeyaz bir karanlığa gömdü

11) TEVRİYE (AMACI GİZLEME)
İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır

—Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir:özel ad

)
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp Tahirdir

—Bu kadar letafet çünkü sende var

Beyaz gerdanında bir de ben gerek

—O güzel yüzün benli de

Göğsün niye bensiz?
—Bak kalan bu kubbede hoş bir sada imiş

Ben yarime gül demem

yarim bana gülmedi

—Beyefendi ailenin güneşi

sen de ayısın

—Sen gittin yaslara büründü cihan

Soluyor dallarda gül dertli dertli

—Şu köpek leşi de şurda fuzuli

O kadar içerlediysen tut kıçından
Vur yere de çıksın içindeki ruhi

12) TELMİH (HATIRLATMA)
Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı

—Vefasız Aslıya yol gösteren bu

Keremin sazına cevap veren bu

—Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor teshidi

Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi

—Ekmek Leyla oldu bire dostlarım

Mecnun olup ardı sıra giderim

—Şu Boğaz harbı nedir? Var mı ki dünyada eşi?
En kesif orduların yükleniyor dördü beşi

—Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım

—Gökyüzünde İsa ile

Tur dağında Musa ile

Elindeki asa ile

Msn Öğretmen öss kpss Gazeteler Sohbet hazır mesajlar ders izle Belirli Gün ve Haftalar Çanakkale savaşı şiir
Çağırayım Mevlam seni

13) TARİZ (TAŞ ATMA)
Bir kişiyi iğneleme

bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir

—Müftü Efendi bize kafir demiş

—Tutalım ben ona diyem müselman

—Lakin varıldıktan ruz-ı mahşere

İkimiz çıkarız orda yalan

—Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden

—Tahir Efendi bize kelp demiş

İltifatı bu sözde zehirdir

Maliki mezhebim benim zira

İtikadımca kelp Tahirdir

—Bir nasihatım var zamana uygun

Tut sözümü yattıkça yat uyuma

Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye

El için yok yere yanma

—O kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiş gidiyor

14) TEKRİR
Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir

—Beni bende demen

ben değilim

Bir ben vardır

bende benden öte

—Söz ola kese savaşı

Söz ola kestire başı

Söz ola oğlu aşı

Yağ ile bal ede bir söz

—Ben güzele güzel demem

Güzel benim olmayınca

—Seni tanımadan önce ben

ben değildim

Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğin sensizliğin olduğunu anladım

—Gece midir insanı hüzünlendiren

Yoksa insan mıdır hüzünlenmek için

Geceyi bekleyen?
Yoksa ben miyim seni düşünmek için

Geceyi bekleyen?
Gece midir seni bana düşündüren?

15) TENASÜP (UYGUNLUK)
Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır

—Deli eder insanı bu dünya

Bu gece

bu yıldızlar

bu koku

Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç

—Artık demir almak günü gelmişse zamandan

Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan

—Arım

balım

peteğim

Gülüm

dalım

çiçeğim

Bilsem ki öleceğim

Yine seni seveceğim

—Güller kızarır o gonca gül gülünce

Sümbül bükülür kıskancından kalül bükülünce
—Bu akşam ışık olduk

renk olduk

ses olduk

Yeniden kışla olduk

asker olduk

tüfek olduk

16) LEFF-Ü NEŞR
Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır

—Bakışların fırtına

Duruşun durgun su

Biri alabora eder

Biri boğar

—Gönlümde ateştin

gözümde yaştın

Ne diye tutuştun

ne diye taştın

—Ben bir sedefim

sen nisan bulutu

Ver damlaları

al yuvarlak inciyi

17) İSTİFHAM(SORU SORMA)
Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır

—Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
—Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
—Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
—Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
—Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?Şaşarım!
—Her gün bu kadar güzel mi bu deniz?
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?

18) TEDRİC
Birbiriyle ilgili kavramların bir derece gözetilerek sıralanmasıdır

—İki asker

mızrak mızrağa

kılıç kılıca

hançer hançere vuruşmaya başladı

—Makbar

makber değil;bir türbe

türbe değil;bir mabet

mabet değil;bir küre

küre değil;bir sonsuz uzay

19) NİDA (SESLENME)
Şiddetli duyguları

heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadır

Daha çok ay

ey

hay

ah ünlemleriyle yapılır

—Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü!
—Ey benim sarı tamburam!
Sen ne için inilersin?
—Çatma kurban olayım ey nazlı hilal!

20) CİNAS
Yazılışları aynı

anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır

—Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmaya
Ben yarimden ayrılmam götürseler asmaya

—Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu

— Kara gözler

Sürmeli kara gözler

Gemim deryada kaldı

Gözlerim kara gözler

—Kalem böyle çalınmıştır yazıma

Yazım kışıma uymaz

kışım yazıma

—Böyle bağlar

Yar başın böyle bağlar

Gül açmaz

bülbül ötmez

Yıkılsın böyle bağlar

21) ALİTERASYON
Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde

aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır

—Eylülde melül oldu gönül soldu lale
Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale

—Seherde seyre koyuldum semayı deryayı

—Kara toprak içinde kara karıncayı karanlık gecede görür

—Beyaz gerdanında bir de ben gerek

22) SECİ
Düz yazıda cümle içinde yapılan uyağa denir

—İlahi

kabul senden

ret senden;şifa senden

dert senden İlahi

iman verdin

daim eyle;ihsan verdin

kaim eyle

—Ten cübbesi çak gerek

gönül evi pak gerek

—Ey gönlümün nuru

gönüllerin süruru!
—De gül idim ben sana mail sen ettin aklımı zail

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Edebi Sanatlar..1 1) TEŞBİH(BENZETME) Sözü daha etkili duruma getirmek için aralarında ilgi bulunan iki unsurdan güçsüzü olanı güçlü olana benzetmektir Benzetmede dört unsur bulunur: a)Benzenen b)Benzetilen c)Benzetme Yönü d)Benzetme Edatı Bu öğelerin kullanılıp kullanılmaması açısından da üç çeşit benzetme vardır: — Çocuk tilki gibi kurnaz biriydi —Minik yavrucak elma gibi kıpkırmızı yanaklarıyla gülücükler saçıyordu —Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden Toprağa diz vuruşu dağ gibi zeybeğin —Binalar kale gibi olduğundan içeri Btilen Bnen BE girilemiyordu —Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Btilen Byen —Karısına yıllarca cehennem hayatı yaşattı Btilen Byen —Muavinyolculara: Pamuk eller cebe! Btilen Byen diye bağrıyordu 2) İSTİARE(EĞRETİLEME) Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılır a)Açık İstiare:Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle yapılan istiaredir b)Kapalı İstiare:Benzetilenin bulunmayıp yalnızca benzeyenle yapılan istiaredir —Bir hilal uğruna ya rab ne güneşler batıyor (Aİ) —Ayaltın ağaçlardan yere damlıyordu(Kİ) Açtım avucumu altına tuttum —Ülkemizde üniversiteden mezun olmuş pek çok fidan artık iş de bulamıyor(Aİ) —Bahar gelince bir ağızdan şarkılar söyler kuşlar(Kİ) —Bugün gökten inciler yağıyordu(Aİ) —GalatasarayFenerbahçe kalesine gol yağdırdı(Kİ) —Genç adamın sözlerikızın yüreğini yakıyordu(Kİ) —Sanathür bir ortamda boy atar(Kİ) —Kurban olamkurban olam Beşikte yatan kuzuya(Aİ) 3) KİNAYE Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanmaktır Uyarı:Kinayede daha çok mecaz anlam kastedilir —Mum dibine ışık vermez —Hamama giren terler —Taşıma su ile değirmen dönmez —Yuvarlanan taş yosun tutmaz —Ateş düştüğü yeri yakar —Yaptığı hatayı anlayınca yüzü kızardı 4) MECAZ-I MÜRSEL(AD AKTARMASI) Benzetme amaç güdülmeden bir sözün ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanılmasıdır —İşe alınman için dün şirketle görüştüm(İnsan) —Yarın sınıfı 9/H sınıfı yapacak(Öğrenci) —Toplantıya Milliyet gazetesinin güçlü kalemleri de geldi(Yazar) —Nihatın golüyle tüm stat ayağa kalktı(Seyirci) —O evine çok bağlı bir insandır(Ailesi) —Bu olay üzerine bütün köy ayaklandı(Halk) —İstanbul’dan kalkan uçak az önce Adana’ya indi(Havaalanı) 5)TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME) İnsan dışındaki canlı cansız varlıklara insan özelliği kazandırmaktır Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır —Güzel gitti diye pınar ağladı —Menekşeler külahını kaldırır —Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda Geriniyordu bir eski duvarın sıvasında —Toros dağlarının üstüne Ay un eledi bütün gece —O çay ağır akaryorgun mu bilmem Mehtabı hasta mısolgun mu bilmem —Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın Eskici dükkanında asma saat Çelik bir şal atmış omuzlarına —Yalnızlığın okşadığı kalbimeyağmurlar küskün En güzel türküyü bir kurşun söyler —Bu akşam sonbahar ne kadar serin Geceyi hasretle zaman 6)İNTAK(KONUŞTURMA) İnsan dışındaki varlıkları konuşturmaktırHer intak sanatında teşhis sanatı vardır;ancak her teşhiste intak sanatı yoktur —Deniz ve Mehtap sordular seni: Neredesin? —Maymun şunu anlatmak istemişti fikrince: Boşa gitmez kötüye bir ceza verilince —Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna: İçimde kanayan yara gibisin —Ey benim sarı tamburam! Sen ne için inilersin? İçim oyukderdim büyük Ben onunçün inilerim —Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı —Adam elini uzattıtam onu koparacağı sırada menekşe: Bana dokunma!diye bağırdı 7)TECAHÜL-İ ARİF Anlam inceliği oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmiyormuş gibi aktarmalıdır —Şakaklarıma kar mı yağdı ne var? Benim mi Allahım bu çizgili yüz —Sular mı yandıneden tunca benziyor mermer? Geç fark ettim taşın sert olduğunu —Gökyüzünün başka rengi de varmış Su insanı boğarateş yakarmış —Şu karşıma göğüs geren Taş bağırlı dağlar mısın? —Saçların dalgalıboya mı sürdün? Gelmiyorsun artıkbana mı küstün? —İçimde kar donarbuzlar tutuşur Yağan ateş midirkar mıdır bilmem 8)HÜSN-İ TA’LİL Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişinigerçek sebebinin dışında başkagüzel bir nedene bağlamadır —Gül bahçesi sevgiliden haber geldiği için Süslendi ve güzel kokular süründü —Yoksun diye bahçemde çiçekler açmıyor bak —Senin o gül yüzünü görmek için Sana güneş bakmak için doğuyor —Benim kaderime ve yalnızlığıma Irmaklar bile ağladı —Rüzgar gökte bir gezinti Üşürüz her akşam vakti Ne sıcak vücutlar gitti Toprağı ısıtmak için —Güller kızarır utancından o gonca gül gülünce Sümbül bükülür kıskancından kakül bükülünce —Bir an önce görülsün diye Akdeniz Toroslarda ağaçlar hep çocuk kalır —Toros dağlarının üstüne Ay un eledi bütün gece 9) MÜBALAĞA (ABARTMA) Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir —Manda yuva yapmış söğüt dalına Yavrusunu sinek kapmış —Alem sele gitti gözüm yaşından —Bir ah çeksem dağı taşı eritir Gözüm yaşı değirmeni yürütür —Bir gün gökyüzüne otursam Evlerin tavanlarını birer birer açsam —Sıladan ayrıyımgözümde yaşlar Sel olup taşacak bir gün derinden —Sana olan aşkım dağı taşı eritir Gözümdeki yaşlardan bir deniz olur —Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı —Sekizimiz odun çeker Dokuzumuz ateş yakar Kaz kaldırmış başın bakar Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz —Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın? Gömelim gel seni tarihe desemsığmazsın —Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır 10) TEZAT (KARŞITLIK) Aralarında ilgiden dolayıbirbirine zıt kavramları bir arada kullanmaktır —Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz —Neden böyle düşman görünürsünüz Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? —İçimde kar donarbuzlar tutuşur Yağan ateş midirkar mıdır bilmem —Sana çirkin dedilerdüşmanı oldum güzelin —Yükseğinde büyük namlı karın var Alçağında mor sümbüllü bağın var —Gülmek olgoncaya münasiptir Ağlamak budil-i hazine gerek —Karlar etrafı bembeyaz bir karanlığa gömdü 11) TEVRİYE (AMACI GİZLEME) İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır —Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir:özel ad) İltifatı bu sözde zahirdir Maliki mezhebim benim zira İtikadımca kelp Tahirdir —Bu kadar letafet çünkü sende var Beyaz gerdanında bir de ben gerek —O güzel yüzün benli de Göğsün niye bensiz? —Bak kalan bu kubbede hoş bir sada imiş Ben yarime gül dememyarim bana gülmedi —Beyefendi ailenin güneşisen de ayısın —Sen gittin yaslara büründü cihan Soluyor dallarda gül dertli dertli —Şu köpek leşi de şurda fuzuli O kadar içerlediysen tut kıçından Vur yere de çıksın içindeki ruhi 12) TELMİH (HATIRLATMA) Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı —Vefasız Aslıya yol gösteren bu Keremin sazına cevap veren bu —Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor teshidi Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi —Ekmek Leyla oldu bire dostlarım Mecnun olup ardı sıra giderim —Şu Boğaz harbı nedir? Var mı ki dünyada eşi? En kesif orduların yükleniyor dördü beşi —Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım —Gökyüzünde İsa ile Tur dağında Musa ile Elindeki asa ileMsn Öğretmen öss kpss Gazeteler Sohbet hazır mesajlar ders izle Belirli Gün ve Haftalar Çanakkale savaşı şiir Çağırayım Mevlam seni 13) TARİZ (TAŞ ATMA) Bir kişiyi iğnelemebir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir —Müftü Efendi bize kafir demiş —Tutalım ben ona diyem müselman —Lakin varıldıktan ruz-ı mahşere İkimiz çıkarız orda yalan —Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden —Tahir Efendi bize kelp demiş İltifatı bu sözde zehirdir Maliki mezhebim benim zira İtikadımca kelp Tahirdir —Bir nasihatım var zamana uygun Tut sözümü yattıkça yat uyuma Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye El için yok yere yanma —O kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiş gidiyor 14) TEKRİR Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir —Beni bende demenben değilim Bir ben vardırbende benden öte —Söz ola kese savaşı Söz ola kestire başı Söz ola oğlu aşı Yağ ile bal ede bir söz —Ben güzele güzel demem Güzel benim olmayınca —Seni tanımadan önce benben değildim Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğin sensizliğin olduğunu anladım —Gece midir insanı hüzünlendiren Yoksa insan mıdır hüzünlenmek için Geceyi bekleyen? Yoksa ben miyim seni düşünmek için Geceyi bekleyen? Gece midir seni bana düşündüren? 15) TENASÜP (UYGUNLUK) Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır —Deli eder insanı bu dünya Bu gecebu yıldızlarbu koku Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç —Artık demir almak günü gelmişse zamandan Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan —Arımbalımpeteğim Gülümdalımçiçeğim Bilsem ki öleceğim Yine seni seveceğim —Güller kızarır o gonca gül gülünce Sümbül bükülür kıskancından kalül bükülünce —Bu akşam ışık oldukrenk oldukses olduk Yeniden kışla oldukasker olduktüfek olduk 16) LEFF-Ü NEŞR Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır —Bakışların fırtına Duruşun durgun su Biri alabora eder Biri boğar —Gönlümde ateştingözümde yaştın Ne diye tutuştunne diye taştın —Ben bir sedefimsen nisan bulutu Ver damlalarıal yuvarlak inciyi 17) İSTİFHAM(SORU SORMA) Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır —Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? —Şakaklarıma kar mı yağdı ne var? Benim mi Allahım bu çizgili yüz? —Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın? —Şu karşıma göğüs geren Taş bağırlı dağlar mısın? —Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?Şaşarım! —Her gün bu kadar güzel mi bu deniz? Böyle mi görünür gökyüzü her zaman? 18) TEDRİC Birbiriyle ilgili kavramların bir derece gözetilerek sıralanmasıdır —İki askermızrak mızrağakılıç kılıcahançer hançere vuruşmaya başladı —Makbarmakber değil;bir türbetürbe değil;bir mabetmabet değil;bir küreküre değil;bir sonsuz uzay 19) NİDA (SESLENME) Şiddetli duygularıheyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadırDaha çok ayeyhayah ünlemleriyle yapılır —Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü! —Ey benim sarı tamburam! Sen ne için inilersin? —Çatma kurban olayım ey nazlı hilal! 20) CİNAS Yazılışları aynıanlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır —Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmaya Ben yarimden ayrılmam götürseler asmaya —Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu — Kara gözler Sürmeli kara gözler Gemim deryada kaldı Gözlerim kara gözler —Kalem böyle çalınmıştır yazıma Yazım kışıma uymazkışım yazıma —Böyle bağlar Yar başın böyle bağlar Gül açmazbülbül ötmez Yıkılsın böyle bağlar 21) ALİTERASYON Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekildeaynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır —Eylülde melül oldu gönül soldu lale Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale —Seherde seyre koyuldum semayı deryayı —Kara toprak içinde kara karıncayı karanlık gecede görür —Beyaz gerdanında bir de ben gerek 22) SECİ Düz yazıda cümle içinde yapılan uyağa denir —İlahikabul sendenret senden;şifa sendendert senden İlahiiman verdindaim eyle;ihsan verdinkaim eyle —Ten cübbesi çak gerekgönül evi pak gerek —Ey gönlümün nurugönüllerin süruru! —De gül idim ben sana mail sen ettin aklımı zail