Atatürk Dönemi Dış Politika Nasıldı?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Atatürk Dönemi Dış Politika Nasıldı?

Nüfus Mübadelesi Sorunu
Lozan Antlaşması’ndan sonra yeni Türk Devleti’nin dış siyaseti “Yurtta Barış Cihanda Barış” temellerine oturtuldu

Lozan Antlaşması’nda Türkiyedeki Rumlar ile Yunanistan’daki Türklerin değiştirilmesi kararı alınmış

İstanbul’daki Rumlar ve Batı Trakyadaki Türkler bu değişimin dışında tutulmuştu

Yunanistan

İstanbul’da çok sayıda Rum bulundurmak amacıyla Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından önce İstanbul’a gelen Rumların da değişim dışında tutulmasını istedi

Türkiye ile Yunanistan arasındaki anlaşmazlık

Uluslar Arası Adalet Divanı’na götürüldü

Adalet Divanı

21 Şubat 1925′te verdiği kararla sorunun çözümünde yetersiz kaldı

10 Haziran 1930′da Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan antlaşma ile sorun halledildi

Yabancı Okullar Sorunu
Lozan Antlaşması’nda

Türkiyedeki yabancı okulların

Türk kanunlarına ve diğer okulların bağlı oldukları tüzük ve yönetmelik hükümlerine uygun bulunmalarına karar verilmişti

Lozan Antlaşması’ndan sonra Türk Hükümeti

bu okullarda Türk dili

tarih ve coğrafya lerinin Türk öğretmenler tarafından denetlenmesi esasını getirdi

Ayrıca bu yabancı okulların Türk müfettişleri tarafından denetlenmesi konusunda bir yönetmelik belirlendi

Yabancı okulların bu kurallara uymak istememesi üzerine

bu okullar ilgili devletlerin Türkiye’deki elçilikleriyle temasa geçti

Türkiye’nin aldığı kararları kabul etmeyen bazı okullar kapatıldı

Irak Sınırı ve Musul Sorunu
İngilizler

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7

maddesi uyarınca Musul’u işgal etmişti

1924′te Türkiye ile İngiltere Musul sorununa çözüm bulmak amacıyla İstanbul’da bir araya geldi

Ancak antlaşma sağlanamadı

Taraflar

20 Eylül 1924′te Milletler Cemiyeti’ne başvurdu

Milletler Cemiyeti Musul’un Irak’a ait olduğu bildirdi

Türkiye bu karara karşı çıktı

Türkiye Uluslar Arası Adalet Divanı’na başvurdu

Konu burada da çözümlenemedi

1925 yılında çıkan Şeyh Sait İsyanı

Musul sorununu aleyhimize sonuçlandırdı

5 Haziran 1926′da Türkiye ile İngiltere arasında Ankara Antlaşması imzalanarak Türk – Irak sınırı bugünkü şeklini aldı ve Musul Irak’a bırakıldı

Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Girişi
Milletler Cemiyeti

1919′da imzalanan Versailles Antlaşması sonunda kuruldu

1947 yılında görevini Birleşmiş Milletler Cemiyeti’ne devretti

Türkiye Milletler Cemiyeti’ne 1932′de girdi

Türkiye’nin Cemiyet’e geç girmesinin nedeni

Cemiyet’in o yıllarda başta İngiltere olmak üzere büyük devletlerin çıkarlarını koruyan bir organ durumunda olmasıydı

Büyük devletler

o yıllarda başta savaş tazminatı alınmaması ilkesi olmak üzere Milletler Cemiyeti’nin hiçbir ilkesine uymuyordu

Milletler Cemiyeti

Musul sorununda İngilizlerin etkisinde kalıp yanlı bir tutum sergilemişti

Türkiye

önceleri Milletler Cemiyeti’ne girmeyi bağımsızlık ilkesine ters gördü

İspanya’nın teklifi ve Yunanistan’ın desteği ile Türkiye 18 Temmuz 1932′de Milletler Cemiyeti’ne üye oldu

Balkan Antantı (Paktı – 9 Şubat 1934)
Balkan Antantı

1930′lu yıllarda artan İtalyan faşizmi ve Alman nazizminin Balkanları tehdit etmesi üzerine kuruldu

Antant’a katılan devletler : Türkiye Romanya Yugoslavya ve Yunanistan’dı
Bulgaristan ve Arnavutluk

Balkan Antantı’na katılmayan Balkan Devletleri’n dendi

Antant ile

dünya barışını koruyamayan Milletler Cemiyeti’ne karşı

Balkan devletleri kendi topraklarını korumayı amaçlamıştı

9 Şubat 1934′te imzalanan Atina Antlaşması sonunda

Türkiye

Romanya

Yunanistan ve Yugoslavya’nın katılımı ile Balkan Antantı oluşturuldu

Bu Antant çeşitli nedenlerden dolayı başarılı olamadı

Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936)
Lozan Antlaşması ile Türkiye’nin Boğazlar’da silah bulundurması ve Boğazlar’a geçişi düzenlemesi engellenmişti

Bu durum

Almanya ve İtalya’nın hızla silahlanması ile Türkiye’yi tehdit edici boyutlara ulaşmıştı

Milletler Cemiyeti’nin

Boğazlar üzerindeki güvencesi Almanya ve İtalya karşısında yetersiz duruma düşmüş

Boğazlara muhtemel bir saldırı şüphesi artmıştı

20 Temmuz 1936′da yapılan Boğazlar Konferansı’nda

Boğazlar üzerindeki Türk egemenliği kayıtsız şartsız kabul edilerek

Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı

Sadabat Paktı ( 8 Temmuz 1937)
1930′lu yıllarda İtalyan faşizmi bütün dünyayı tehdit etmekteydi

İtalya’nın 1934 yılında Hebeşistan’ı işgal etmesi ve Doğu Akdeniz üzerindeki emellerini açıkça belirtmesi üzerine

Türkiye Orta Doğu’da bulunan devletler ile bir ittifak kurma konusunda harekete geçti

8 Temmuz 1937′de Türkiye

İran

Irak ve Afganistan’ın katılımıyla Sadabat Paktı kuruldu

Hatay Sorunu
Hatay

Misak-ı Milli sınırlarımız içinde bulunmasına rağmen

Ankara Antlaşması ile

bölgedeki Türk kültürünün korunması şartıyla

Fransız egemenliği altında özel bir yönetime devredildi

1936 yılında Fransa’nın Suriye ve Lübnan üzerindeki mandasını kaldırması üzerine

İskenderun ve Hatay Suriye mandasına girdi

Türkiye derhal sorunu Milletler Cemiyeti’ne götürdü

Milletler Cemiyeti

Hatay için ayrı anayasa ve statü öngördü

Hatay

meclisinin aldığı karar ve yapılan halk oylaması ile

Hatay 2 Eylül 1938′de bağımsız devlet haline geldi

Hatay

29 Haziran 1939 tarihinde kendi meclisinin verdiği karar gereği oy birliği ile Türkiye’ye katılmayı kabul etti

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Atatürk Dönemi Dış Politika Nasıldı? Atatürk Dönemi Dış Politika Nasıldı? Nüfus Mübadelesi Sorunu Lozan Antlaşması’ndan sonra yeni Türk Devleti’nin dış siyaseti “Yurtta Barış Cihanda Barış” temellerine oturtuldu Lozan Antlaşması’nda Türkiyedeki Rumlar ile Yunanistan’daki Türklerin değiştirilmesi kararı alınmış İstanbul’daki Rumlar ve Batı Trakyadaki Türkler bu değişimin dışında tutulmuştu Yunanistan İstanbul’da çok sayıda Rum bulundurmak amacıyla Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından önce İstanbul’a gelen Rumların da değişim dışında tutulmasını istedi Türkiye ile Yunanistan arasındaki anlaşmazlık Uluslar Arası Adalet Divanı’na götürüldü Adalet Divanı 21 Şubat 1925′te verdiği kararla sorunun çözümünde yetersiz kaldı 10 Haziran 1930′da Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan antlaşma ile sorun halledildi Yabancı Okullar Sorunu Lozan Antlaşması’nda Türkiyedeki yabancı okulların Türk kanunlarına ve diğer okulların bağlı oldukları tüzük ve yönetmelik hükümlerine uygun bulunmalarına karar verilmişti Lozan Antlaşması’ndan sonra Türk Hükümeti bu okullarda Türk dili tarih ve coğrafya lerinin Türk öğretmenler tarafından denetlenmesi esasını getirdi Ayrıca bu yabancı okulların Türk müfettişleri tarafından denetlenmesi konusunda bir yönetmelik belirlendi Yabancı okulların bu kurallara uymak istememesi üzerine bu okullar ilgili devletlerin Türkiye’deki elçilikleriyle temasa geçti Türkiye’nin aldığı kararları kabul etmeyen bazı okullar kapatıldı Irak Sınırı ve Musul Sorunu İngilizler Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7 maddesi uyarınca Musul’u işgal etmişti 1924′te Türkiye ile İngiltere Musul sorununa çözüm bulmak amacıyla İstanbul’da bir araya geldi Ancak antlaşma sağlanamadı Taraflar 20 Eylül 1924′te Milletler Cemiyeti’ne başvurdu Milletler Cemiyeti Musul’un Irak’a ait olduğu bildirdi Türkiye bu karara karşı çıktı Türkiye Uluslar Arası Adalet Divanı’na başvurdu Konu burada da çözümlenemedi 1925 yılında çıkan Şeyh Sait İsyanı Musul sorununu aleyhimize sonuçlandırdı 5 Haziran 1926′da Türkiye ile İngiltere arasında Ankara Antlaşması imzalanarak Türk – Irak sınırı bugünkü şeklini aldı ve Musul Irak’a bırakıldı Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Girişi Milletler Cemiyeti 1919′da imzalanan Versailles Antlaşması sonunda kuruldu 1947 yılında görevini Birleşmiş Milletler Cemiyeti’ne devretti Türkiye Milletler Cemiyeti’ne 1932′de girdi Türkiye’nin Cemiyet’e geç girmesinin nedeni Cemiyet’in o yıllarda başta İngiltere olmak üzere büyük devletlerin çıkarlarını koruyan bir organ durumunda olmasıydı Büyük devletler o yıllarda başta savaş tazminatı alınmaması ilkesi olmak üzere Milletler Cemiyeti’nin hiçbir ilkesine uymuyordu Milletler Cemiyeti Musul sorununda İngilizlerin etkisinde kalıp yanlı bir tutum sergilemişti Türkiye önceleri Milletler Cemiyeti’ne girmeyi bağımsızlık ilkesine ters gördü İspanya’nın teklifi ve Yunanistan’ın desteği ile Türkiye 18 Temmuz 1932′de Milletler Cemiyeti’ne üye oldu Balkan Antantı (Paktı – 9 Şubat 1934) Balkan Antantı 1930′lu yıllarda artan İtalyan faşizmi ve Alman nazizminin Balkanları tehdit etmesi üzerine kuruldu Antant’a katılan devletler : Türkiye Romanya Yugoslavya ve Yunanistan’dı Bulgaristan ve Arnavutluk Balkan Antantı’na katılmayan Balkan Devletleri’n dendi Antant ile dünya barışını koruyamayan Milletler Cemiyeti’ne karşı Balkan devletleri kendi topraklarını korumayı amaçlamıştı 9 Şubat 1934′te imzalanan Atina Antlaşması sonunda Türkiye Romanya Yunanistan ve Yugoslavya’nın katılımı ile Balkan Antantı oluşturuldu Bu Antant çeşitli nedenlerden dolayı başarılı olamadı Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) Lozan Antlaşması ile Türkiye’nin Boğazlar’da silah bulundurması ve Boğazlar’a geçişi düzenlemesi engellenmişti Bu durum Almanya ve İtalya’nın hızla silahlanması ile Türkiye’yi tehdit edici boyutlara ulaşmıştı Milletler Cemiyeti’nin Boğazlar üzerindeki güvencesi Almanya ve İtalya karşısında yetersiz duruma düşmüş Boğazlara muhtemel bir saldırı şüphesi artmıştı 20 Temmuz 1936′da yapılan Boğazlar Konferansı’nda Boğazlar üzerindeki Türk egemenliği kayıtsız şartsız kabul edilerek Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı Sadabat Paktı ( 8 Temmuz 1937) 1930′lu yıllarda İtalyan faşizmi bütün dünyayı tehdit etmekteydi İtalya’nın 1934 yılında Hebeşistan’ı işgal etmesi ve Doğu Akdeniz üzerindeki emellerini açıkça belirtmesi üzerine Türkiye Orta Doğu’da bulunan devletler ile bir ittifak kurma konusunda harekete geçti 8 Temmuz 1937′de Türkiye İran Irak ve Afganistan’ın katılımıyla Sadabat Paktı kuruldu Hatay Sorunu Hatay Misak-ı Milli sınırlarımız içinde bulunmasına rağmen Ankara Antlaşması ile bölgedeki Türk kültürünün korunması şartıyla Fransız egemenliği altında özel bir yönetime devredildi 1936 yılında Fransa’nın Suriye ve Lübnan üzerindeki mandasını kaldırması üzerine İskenderun ve Hatay Suriye mandasına girdi Türkiye derhal sorunu Milletler Cemiyeti’ne götürdü Milletler Cemiyeti Hatay için ayrı anayasa ve statü öngördü Hatay meclisinin aldığı karar ve yapılan halk oylaması ile Hatay 2 Eylül 1938′de bağımsız devlet haline geldi Hatay 29 Haziran 1939 tarihinde kendi meclisinin verdiği karar gereği oy birliği ile Türkiye’ye katılmayı kabul etti