Hazırlıksız Konuşma Nedir?-Hazırlıksız Konuşma Hakkında

Hazırlıksız Konuşma Nedir?-Hazırlıksız Konuşma Hakkında

Güzel konuşma kuralları bölümünde anlatılanlar hazırlıksız konuşmalar için de geçerlidir Yetersiz hazırlık kendine güvenmeme heyecanlanma gibi birtakım sebeplerle bazı kişiler toplum karşısında bir sunuş konuşması yapmak istemezler Fakat bu arada günlük konuşmaları sırasında devirdikleri çamların kırdıkları kalplerin farkına bile varmazlar Kişilerin kılık kıyafetleriyle karşılanıp düşünceleriyle konuşmalarıyla uğurlandıklarını çoğu zaman unuturlar
Kişi konuşmaya başladığı andan itibaren terbiyesi görgüsü bilgisi dünya görüşü ahlâkı kelime hazinesi sosyal çevresi bölgesihakkında muha*tabına ipucu vermeye başlar Bu sebeple kuşlar ayaklarıyla insanlar dilleriyle yakalanırlar “Dilim seni dilim dilim edeyim” atasözünde de bu incelik vardır Hatta bazen susmak konuşmaktan daha iyi bir etki bırakabilir “Söz biliyorsan konuş ibret alsınlar bilmiyorsan sus adam sansınlar” Sözü bunu veciz olarak ifade eder Aşağıdaki nükte de bu duruma bir başka örnektir:
“Mehmet Âkif hastayken kendisini ziyarete gelenler arasında kılığıyla kıyafetiyle büyük bir adam izlenimini veren birisi içeriye girince üstat edebin*den dolayı yatağında toplanma ihtiyacı hisseder Geçmiş olsun dileklerinden sonra bu heybetli şahıs Âkif’e şöyle bir soru yöneltir:
― Gök kuşağının altından erkek geçerse kız kız geçerse erkek olurmuş Peki hünsa geçerse ne olur?
Âkif’in karşılığı şu olur:
― Böyle bir sorudan sonra ayağımı dilediğim kadar uzatabilirim
Herhangi bir hazırlığa ihtiyaç duymadan yapılan karşılıklı konuşmalarda da içtenlik inandırıcılık tatlı dillilik doğruluk dürüstlük ve saygı ön plândadır
Hazırlıksız konuşmalardan bazılarını örnekleyelim:
ADRES SORMA YER TARİFİ
Bir adres veya yer sorulduğunda sorulan yer kesin olarak bilinmiyorsa soranı yanıltmamak ve zaman kaybını önlemek için adresin tam olarak bilinmediği açıkça söylenmelidir Birtakım tahminlerde bulunarak yanlış yönlendirme*den sakınmak gerekir Adres tarif edilirken mümkün olduğu kadar sade bir tarif yapılmalı dolambaçlı yollar tercih edilmemelidir Sorulan yerin yakınlarında hemen herkesçe bilinen (anıt istasyon park stadyum gibi) bir yapı bir mekân varsa kişiye önce burayı bilip bilmediği sorulmalı; biliniyorsa tarif buradan itibaren yapılmalıdır Mesafe için isabetli tahmin yapılamıyorsa ölçü vermekten sakınmalıdır
FIKRA ANLATMA
Herhangi bir konuşma sırasında yeri gelir de bir fıkra anlatmak gerekirse fıkrayı anlatmaya başlamadan önce dinleyecekler süratle gözden geçirilmeli; anlatılacak fıkradan kendine pay çıkaracaklar veya alınacaklar varsa bu fıkrayı anlatmaktan vazgeçmelidir Fıkra; yerine zamanına ve kişisine uygun ise anlatılmadır
Fıkrayı anlatan herkesten önce gülerse veya kesik kesik gülmelerle fıkrayı kesintiye uğratırsa ya da fıkranın asıl espriyi taşıyan unsurunu uygun yerde ve şekilde anlatamazsa fıkranın bütün güzelliği kaybolur Dinleyicilerin kültür seviyesi anlatılacak fıkrayı kavrayamayacak seviyedeyse bu fıkrayı anlatmamak daha uygundur
Anlatılan fıkra önceden biliniyor olabilir Bu durumda anlatana müdahale edilmez ve nezaketen dinlenir
KUTLAMA
İstenen bir sonucu almak beklenen bir işi başarmak gibi sebeplerle yapılan kutlamalarda duyulan sevinç ve memnuniyet; yapmacıklığa düşmeden abartıya kaçmadan samimî bir üslûpla yapılmalıdır Tebrik edilen kişi de tevazu göstermeli ve karşı tarafa teşekkür etmelidir:
― Piyeste rolünüzü çok güzel oynadınız Tebrik eder başarılarınızın devamını dilerim
― Teşekkür ederim
ÖZÜR DİLEME
İnsan yaratılışı gereği bazen kusurlu davranışlarda bulunabilir hatalar yapabilir Bu normaldir Fakat kişi hatasını fark ettikten sonra bu olumsuz durumu ortadan kaldırmak için en kısa zamanda özür dilemiyorsa bu durumda birincisinden daha büyük bir yanlışı yapmış olur Öncelikle özür dilemeyi gerektirecek sözler söylememeye ve özür dilemeyi gerektirecek davranışlarda bulunmamaya gayret edilmelidir Dalgınlık dikkatsizlik gibi çeşitli sebeplerle özür dilemek gerekirse zaman geçirmeden samimî bir üslûpla özür dilenmelidir Özür dilemenin korkaklığın pısırıklığın sünepeliğin bir ifadesi değil insan olmanın bir gereği olduğu unutulmamalıdır Zira özür dileyen kişi yaptığı hatayı fark etmiş bunun yanlışlığına inanmış ve bunu bir daha yapmayacağını karşı tarafa içtenlikle beyan ederek insanlığın gereğini yerine getirmiştir Kendisinden samimiyetle özür dilenen kişi de affetmesini bilmelidir
Hiç gerek olmadığı hâlde söze özür dileyerek başlamak da uygun değildir
SOHBET ETMEK
Topluluk hâlinde yaşayan insanlar çevresindekilere duyduklarını bil*diklerini anlayışlarını anlatmak; onlarla ortak konuları paylaşmak isterler Bizim kültürümüzde sohbet etmenin özellikle temel ihtiyaçlar gibi ayrıcalıklı bir yeri vardır Arkadaşlıklar dostluklar hayat arkadaşlıkları çoğunlukla soh*betle kurulur sohbetle pekişir
Karşılıklı saygının anlayışın nezaketin samimiyetin dürüstlüğün olduğu; dedikodunun yalanın kaba sözlerin ve argonun bulunmadığı bir sohbet ortamı kalıcı dostluklar için zemin hazırlayacaktır
SORUYA KARŞILIK VERME
Herhangi bir şeyi öğrenmek amacıyla soru sorulacağı zaman önce izin istenmeli sorunun karşılığı alındıktan sonra da teşekkür edilmelidir Kendisine soru yöneltilen kişi cevabı bilmiyorsa yalan yanlış bir şeyler söyleyerek muhatabını yanıltmamalı özür dileyerek bilmediğini ifade etmelidir
Bir arkadaş grubunda veya bir toplantıda kişiye yöneltilen soru gruptan bir başkasının uzmanlık alanına giriyorsa tereciye tere satma durumuna düşme*mek için soru uygun bir üslûpla uzmanına yönlendirilmelidir:
― Word programıyla yazdığım tezime bir fotoğraf eklemek istiyorum Bunu nasıl yapabilirim acaba?
― Tuğrul programın özelliklerini daha iyi biliyor İsterseniz bu soru*nun cevabını ondan öğrenelim
TANIŞMA VE TANIŞTIRMALAR
Birbirini tanımayan fakat çeşitli sebeplerle bir arada bulunan kişiler birbirleriyle tanışmak gereğini duyabilirler Esasen selâmdan sonra kelâma geçmeden muhatap tanınmalı konuşma ona göre sürdürülmelidir Tanışmada kişiler önce adlarını birbirlerine söylerler ardından tanıştıklarına memnun olduklarını ifade ederler Tanışmalarının nedeni olan konuya daha sonra geçerler
Tanıştırmada tanıyan birbirlerini tanımayanları belli kurallara göre adlarını söyleyerek tanıştırır Bu kurallar şöyledir: Yaşı ünü makamı küçük olanlar büyüklere; erkekler kadınlara; misafirlikte sonra gelenler öncekilere adı ve kim olduğu kısaca söylenerek tanıştırılır Toplu tanıştırmalarda ise isimler tek tek söylenir El sıkışmada büyükler küçüklere kadınlar da erkeklere ellerini önce uzatırlar
TELEFONLA KONUŞMA
Telefonla konuşmanın yüz yüze konuşmaktan bir farkı yoktur Ancak araya telefon makinesinin girmesi birtakım görgü kurallarına uymayı gerektirir
Birine telefon etmek gerekince öncelikle vaktin telefon etmek için uygun olup olmadığına bakılmalıdır Günün çok erken ve geç saatleriyle yemek saatleri telefon etmek için uygun zamanlar değildir Telefon etmeyi gerektirecek acil bir durum olması hâlinde vakit gözetilmez
Telefon ederken numara dikkatli bir şekilde çevrilmeli veya tuşlanmalıdır Sayısal santrallerde numaranın yanlış düşmesi ihtimali çok zayıftır Bu sebeple kaba bir tarzda “orası nere sen kimsin” gibi ifadeler kullanmak son derece yanlıştır
Telefon eden kişi selâm verdikten sonra hemen kendisini tanıtmalı kısaca bir hâl hatır sorduktan sonra niçin telefon edilmişse o konuya geçilmelidir Konuşma tamamlandıktan sonra iyi dileklerle telefon kapatılmalıdır Telefonla (-şimdilik- görüşmeyen) konuşan kişiler birbirlerini seslerinden hemen tanıyorlarsa kendilerini tanıtmaya gerek yoktur Telefon eden kendisini tanıt*mamışsa kiminle konuşulduğu kibarca sorulmalıdır
Yeri gelmişken cep telefonlarının kullanılmasıyla ilgili bazı uyarılarda bulunmayı gerekli görüyoruz: Cep telefonlarının kapatılması istenen yerlerde bu uyarıya mutlaka uymak gereklidir (Cep telefonlarından yayılan dalgalardan zarar görebilecek elektronik cihazların bulunduğu yerlerde bu yasağa uymak daha da önemlidir) Uyarılar olmasa bile aydın bir insan cep telefonunun nerede ve ne zaman kapatılması gerektiğini bilir kullandığı cihazın yüklediği sorumlulukları taşır Olur olmaz yerlerde ve zamanlarda cep telefonuyla (belki de gerek olmadığı hâlde) bağıra çağıra konuşmak yakışık almaz
TEŞEKKÜR ETME
Teşekkür etmek için mutlaka çok önemli bir iyiliğin yardımın yapılmasını beklemeye gerek yoktur Burada bilinmesi gereken husus teşekkür etmenin medenî insanlara yakışan davranış olduğudur Yapılan iyilikler veya yardımlar elbette teşekkür beklentisiyle yapılmıyor Çok önemsiz gibi görünen davranışlardan (veya yardımlardan) sonra teşekkür etmek nezaketin gereğidir Basitçe örneklemek gerekirse otobüste hasta veya yaşlı birine yer veren delikanlı “Şuna bir yer vereyim de bana teşekkür etsin” anlayışıyla yer vermiyordur Kendisine yer verilen kişi de karşı tarafın böyle bir mecburiyeti olmadığını bilerek teşekkür etmeyi ihmal etmemelidir