Tekke Edebiyatı Hakkında Bilgiler

Tekke Edebiyatı Hakkında Bilgiler

Temelleri 12yyda Ahmet Yesevi tarafından atılmıştırBu edebiyatın amacı tasavvuf felsefesini yaygınlaştırmaktır
Tasavvuf felsefesiTürk folklörü ve edebiyatına getirdiği değişimle bir Rönesans sayılabilirNesimiMevlanaYunus EmrePir Sultan Abdal vb ozanlar bu edebiyatın önde gelenşairleridir
Tasavvuf Felsefesi beş temel amaç üzerine kurulmıştur
a)Vahdet-i Vücut:Var olan Tanrı’dırTanrı birdirBütün evren bu birin yansımasıdır
b)Tecelli:Tanrının özellikleri diğer var olanlara yansır
c)İnsan:İdeal insan kamil ve ehildir
d)Aşk :Tanrıya ulaşma yoludur
Tekke Edebiyatının Özellikleri
a)Hece ölçüsü ağırlıklıdıraz da olsa aruz ölçüsü kullanılmıştır
b)Yarım uyak ve redif sık kullanılmıştır
c)Tasavvuf terimlerinin dışında dilhalkın anlayabileceği nitelikte ve sadedir
d)Saz eşliğinde söylenenlerde vardır
e)Süslemesizdir
f)İlahinefes deme şathiyenutuk ve devriye başlıca nazım türleridir
g)Allah sevgisinefsin öldürülmesiinsan sevgisiölümAllah’a varış yollarıtasavvuf ilkeleri temel konularıdır
h)Coşkuludurgenellikle didaktik şiirlerden oluşur
I)Nazım birimi dörtlüktür ancak beyitle oluşturulmuş türlerde vardır
Tekke Edebiyatının Nazım Türleri
İlahi: Tekke edebiyatının ana nazım türüdür8’li hece ölçüsüyle söylenirler 7 ve 11’li de olabilirFanilik Allah sevgisinefsin öldürülmesi temel konusudurBu türün en büyük ustası Yunus Emre’dir
Nefes: 8’li hece ölçüsüyle söylenirlerİlahilerin konularının Bektaşilerce söylenmesi sonucu ortaya çıkmış türdürHz Muhammed ve Hz Ali ile ilgili şiirler vardır
Deme: 8’li hece ölçüsüyle söylenir müritlere öğreticiliği esas alır
Nutuk: 8’li hece ölçüsüyle söylenir müritlere öğreticiliği esas alır
Devriye: Alah’tan gelen insanın yine Allah’a döneceğini anlatan şiirlerdir
Şathiye: Korkuya dayalı din anlayışına eleştiri niteliğinde olan şiirlerdir Allah ile konuşuluyor gibi söylenir Bu türde eser veren başlıca ozanlar; Yunus EmreHacı Bayramı VeliSüleymen ÇelebiNesimiKaygusuz Abdal Pir Sultan AbdalMevlana’dır
Bazı Tekke Edebiyatı Şairleri
Mevlana : (1207-1273) İslam dünyasının en büyük mutasavvıfudur Bilgin düşünür ve Mevleviliğin kurucusudur Sanatı mabede sokarsanatı ibadetten sayarOnun için hayatın her anı her davranışşiirmüziksemah ve bütün güzel sanatlardan ibarettirAllah’tan gelen insanın tekrar O’na döneceğini inanırVe ölümü Allah’a kavuşma olarak görür
Eserleri:MesneviDivan-ı KebirFihi ma FihMektubatMecalis-i Seba
Yunus Emre: Halk edebiyatımızın en kudretli ve en büyük şairidir Şiirleri nin özünde derin bir insan sevgisi içli bir Allah aşkı ve tasavvufa bağlılık görülürHalk diliyle coşkun bir lirizmle şiirlerini söylemişhece ölçüsünün yanında bazen aruzu da kullanmıştırHer ırk ve sınıftaki insanları büyük bir hoşgörüyle karşılar
Ahmet Yesevi: Tekke edebiyatının kurucusudurTürkistan’da Seyram şehrinde doğmuşturYesi şehrinde Yesevi tarikatını kurarŞiirlerine hikmet adı verilmiştirBu şiirlerinin toplandığı kitaba da Divan-ı Hikmet denir Türkçeyi hece ölçüsünü ve halk edebiyatı nazım biçimlerini kulanmıştır

Pir Sultan Abdal : Beştaşi ve alevi geleneğine bağlıdır Aleviliği yaymak amacıyla yazılan şiirlerde coşkun bir lirizm vardırDivan edebiyatından hemen hiç etkilenmemiştirOsmanlı devleti aleyhine yaptığı politikalar nedeniyle idam edilmiştir Devletin ileri gelenleriyle ilgili yergi şiirleri yazmıştırDin dışı konuları da işlemiştir