Mehter Vuruyor! Tarihin Eskitemediği Yâdı!..

Gönülden Dile

“Çalınsın ceng-i harbîler,
döğülsün kûs-i şâdîler
Nida etsin münâdîler
bugün edip ıtrâyı ’’

Enderunlu Vâsıf

Her dinlediğimizde içimizde fırtınalar koparan, hani neredeyse kalkıp cenge gitme hissi veren mehterden bahsedelim dilerseniz

Mehter sözcüğü, ‘mihter’den gelmekte olup, Farsça kökenlidir Anlam itibarıyla ‘en ulu, en büyük’ gibi bir karşılığı olmakla, bir çok İslâm ülkesinde yüceltici bir değer de ifade etmektedir Türk Askerî Musıkisi, tarihimizin başından beri cephelerde, saraylarda kullanılmıştır Nevbet vurma, bağımsızlığın işareti olup ayakta dinlenirdi Mehterleri yöneten musıkişinaslara Mehterbaşı Ağa denirdi Bunlar mehterin yetişmesi ve icrasından sorumluydu Saray mehterlerini diğerlerinden ayırmak için “hassa” sözcüğü kullanılırdı Mehterler saz miktarına göre 7, 8, 9, 10, 12 kat olarak ayrılırdı Beş namaz vakti nevbetlerinde, 77 adet enstrüman nevbet vurur, savaş zamanı bu sayı iki katına çıkarılırdı Mehter adaylarına musıki eğitimi, Enderun’da verilirdi Bir de mehter esnafı vardır ki bunlar çarşı esnafından teşekkül eden, padişahın seferlerine katılan kişilerdi

Mehter’de kullanılan sazlar ise şunlardır: Zurna, nefir, derviş boruları gibi nefesli sazlar, kös, nakkare, tablbaz, def, davul, zil, çevgan gibi vurmalı sazlar


Mehter müziğinin icrası nasıl yapılır?


Program yapılırken, daire şeklinde dizilen grubun ortasında Mehterbaşı Ağa durur İçoğlan başçavuşu ‘Vakt-i sururu safa, Mehterbaşı hey hey ’’ diye bağırırken nakkarezenler sofyan usûlünde üç tempo tutar Mehterbaşı Ağa, ’merhaba ey mehteran ‘der sağ elini göğsüne koyarak takımı selâmlar, onlarda selâma aynı şekilde karşılık vererek “Merhaba mehterbaşı ağa” der Mehterbaşı ağa’nın ‘hasdur’ komutunu vermesinin ardından “haydi ya Allah” der ve fasıla geçilirdi Fasıllardan sonra şu şekilde gülbank çekilir “Allah Allah Celil ü Cebbar, Muinü’s-Settar Hâlıku’l-Leyl vennehar Layezal Zülcelal birdir Allah Anın birliğine Resulü Enbiya Peygamberimiz Cenâb-ı Ahmed-i Muhammed Mustafa Âli evlad-ı Resulü müçteba imdad-ı ruhaniyetine Pirian mürşidin aşıkin kuragerin visalin hamele-i Kur’an güzeştegan ehli iman ervahına, avn-i inayetine hilafetü’l islâm es Sultan ibni sultan bilcümle İslâmın necat ve saadet ve selametine pirler erenler üçler yediler kırklar göçenler devranına Hu diyelim Huuu” Bundan sonra bütün mehter takımı şiddetle zilleri davulları vurarak dokuz kere Hu çeker Ardından kös üç defa vurur Barış zamanında okunan bu gülbankın dışında savaşa gidilirken okunan gülbank daha farklıdır

Bundan sonra takımdan güzel sesli biri “Nasrun mini ve fethun karib vebeşşiri’l mü’minin” âyetlerini okur Üç defa Allah diyecek kadar beklendikten sonra hep bir ağızdan ‘Allah’ deyip susarlar Gülbank devam eder, “eli kan, kılıcı kan, sinesi üryan, ciğeri püryan, meydanı şehadette Allah yoluna revan, gazayı şühedaya Cemali Hakk görünür ayan, gazabımız düşmana ziyan” Takım hep bir ağızdan ‘yekdir Allah, yekdir Allah ‘ diye bağırdıktan sonra mehterbaşının ‘ill’ demesiyle program sona erer