Nutuk > 6.Bölüm > Hilafetin Kaldırılması,Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Meydana Gelen Gelişmeler,Memlekette Huzur Ve Güveni Sağlamak İçin Alınan Tedbirler,Gençliğe Hitabe > Büyük Bir Komplo >

Şimdi sayın baylar, isterseniz size büyük bir komplo üzerine bilgi vereyim
1924 yılı Ekiminin yirmi altıncı günü, geç vakit Birinci Ordu Müfettişinin, görevinden çekildiğini bana bildirdiler Müfettiş Paşa'nın Genelkurmay Başkanlığına verdiği çekilme dilekçesi şudur:


Genelkurmay Başkanlığına;
Bir yıllık Ordu Müfettişliğim sırasında, gerek teftişlerim sonunda verdiğim raporların, gerekse ordumuzun yükselmesi ve güçlendirilmesi için sunduğum tasarıların dikkate alınmadığını görmekle üzüntüm ve kaygım çok büyüktür Üzerime düşen görevi, milletvekili olarak daha çok vicdan rahatlığı ile yapacağıma tam inancım olduğu için, Ordu Müfettişliğinden çekildiğimi bilgilerinize sunarım efendim
Milli Savunma Bakanlığına da yazılmıştır 26 Ekim 1924

Kâzım Karabekir


Bu çekilme yazısının altında renkli kalemle şunlar yazılıdır: "Çekilmesini uygun bulmadığımı bildirdim Düşüncesinde direndi Yarın milletvekilliği görevine döneceğini bildirdi" Bu satırların altında imza yoktur; ama Genelkurmay Başkanının yazdığı anlaşılıyor Daha aşağıda da kırmızı mürekkeple yazılmış şu notlar vardır: "Gelen rapor ve tasarıların hepsini göreyim Bunların hangi maddeleri üzerinde neler yapılmış ve hangi maddeleri yapılmamış; onları da dosyalarıyla göreyim" Bu notların altındaki tarih 28 Ekimdir
Baylar, Kâzım Karabekir Paşa'nın raporları ve tasarıları Genelkurmayda ilgili bölümlerce incelenmiş, bunların kabul edilip uygulanabilecek kısımları dikkate alınmış ve uygulanmış idi Ancak, uygulanması devletin gücü dışında bulunan, ya da bir bilimsel değeri olmayıp kendi kuruntularına dayanan önerileri elbette dikkate alınmamıştı Kâzım Karabekir Paşa'ya raporlar ve tasarılarından dolayı bir beğence (takdirname) verilmesi de gerekli görülmemişti
30 Ekim günü de, İkinci Ordu Müfettişi A1i Fuat Paşa'nın Konya'dan geldiği bildirildi Kendisini akşam yemeğine Çankaya'ya çağırdım Geç vakte değin bekledimse de, Paşa gelmedi Kendisini aratırken öğrendim ki, Fuat Paşa'yı Ankara'ya gelişinde Rauf Bey karşılamış Fuat Paşa Milli Savunma Bakanlığına uğradıktan ve kimi arkadaşlarla kısa görüşmeler yaptıktan sonra, Genelkurmay Başkanlığına gitmiş; bir süre Fevzi Paşa ile görüşmüş, çıkarken de Fevzi Paşa'nın emir subayına şu kâğıdı bırakmış:

30101924
Genelkurmay Başkanlığı Yüksek Katına;
Milletvekili görevime başlayacağımdan İkinci Ordu Müfettişliği görevinden bağışlanmamı saygı ile dilerim efendim

Ankara Milletvekili
Ali Fuat

Baylar, milletvekilliğinden çekildiğini Meclis Başkanlığına bildirmiş olan Refet Paşa'nın da çekilme yazısını Rauf Bey'in geri aldırdığını öğrenmiştim
Dumlupınar'da yapılan törenden sonra Bursa ve Karadeniz kıyıları ile Erzurum dolaylarında bir buçuk ay süren bir gezi sonunda, Ekimin 18'inci günü Ankara'ya dönmüştüm Birçok milletvekili arkadaşlar ve başkaları beni karşılamışlardı Karşılayanlar arasında, Ankara'da bulunan Rauf ve Adnan beyleri görmemiştim Oysa, dargınlık belirtisi sayılabilecek böyle davranışları beklemiyordum
Baylar, bir komplo karşısında bulunduğumuzda hiç duraksamadım
Bu durum ve görünüş şöyle incelenip irdelenebilirdi: Bir yıldan beri, yani Rauf Bey'in Bakanlar Kurulu Başkanlığından çekildiğinden beri, Rauf Bey'le Kâzım Karabekir Paşa, Ali Fuat Paşa, Refet Paşa ve başkaları arasında bir düzen düşünülmüştür Bunda başarı sağlayabilmek için orduyu ele almak gerekli görülmüştür Bu amaçla, Kâzım Karabekir Paşa Birinci Ordu Müfettişliğine atandıktan sonra eskiden komutanlık yaptığı bölge olan doğu illerinde dolaşırken, Ali Fuat Paşa da siyasayı sevmediğini ve yaşamını askerlik görevine adamak istediğini ileri sürdü ve aşaması yükseltilerek İkinci Ordu Müfettişliğine gitti

Üçüncü Ordu Müfettişi olan Cevat Paşa'nın ve bu müfettişliğe bağlı kolordunun komutanı olan Cafer Tayyar Paşa'nın da bu düzende kendilerine katılabileceklerini umdular Bir yıl, ordular üzerinde kendi görüşlerine göre çalıştılar ve orduları kendilerince kazandıklarını sandılar Çekilmeden önceki kimi komutanları kendileriyle birlik olmaya çekmek için çalıştılar Bu bir yıl içinde, cumhuriyetin ilanı, halifeliğin kaldırılması gibi işlerimiz, ortaklaşa düzen kuranları birbirine daha çok yaklaştırdı ve birlikte çalışmalarına yol açtı Eyleme, siyasa yolundan geçeceklerdi Bunun için uygun zaman ve fırsatı bekliyorlardı Siyasa alanındaki ve ordudaki hazırlıklarını yeter görüyorlardı Gerçekten Rauf Bey ve benzerleri parti içinde sürdürmeyi başardıkları durumlarıyla, Meclisin dinlenme dönemine rastlayan aylarda milletvekilleri üzerinde ve yeni seçimde başarı kazanamayan İkinci Grup üyeleri aracılığı ile bütün yurtta, ulusu bize karşı kışkırtmak için çalışmak fırsatını elde ettiler Ülke içinde birtakım gizli örgütler kurmaya ve girişimler yapmaya da başladılar İstanbul'da Vatan, Tanin, Tevhidi Efkâr, Son Telgraf ve Adana'da Abdülkadir Kemali Bey'in çıkardığı Toksöz gibi gazetelerle işbirliği yaptılar Bu gazetelerle bize karşı imzasız saldırıya giriştiler Kamuoyunda, ülkede genel bir kargaşa yarattılar Hakkâri bölgesinde Nasturi ayaklanmasını bastırmaya çalıştığımız bir sırada, İngiltere de hükümetimize bir ültimatom verdi Meclisi olağanüstü olarak toplantıya çağırdım
İngiltere'nin ültimatomuna bildiğiniz biçimde yanıt verdik Savaş olasılığını göze aldık İşte, söz konusu ettiğimiz kişiler, bu çetin günlerde, bir yabancı devletin bize saldırabileceği günlerde kendilerinin de bize saldırarak ereklerine kolaylıkla ulaşabilecekleri kuruntusuna kapıldılar Savaşa hazır bir durumda bulundurmaya zorunlu oldukları ordularını başsız bırakıp, daha önce sevmediklerini söyledikleri siyasa alanına koştular
Toplanmış olan Mecliste ortaya atılan bir sorun da, onların bu koşuşlarını çabuklaştıracak nitelikte idi Gerçekten, milletvekili Hoca Esat Efendi, 20 Ekim 1924 günlü önergesiyle, göçmenlerin değiştirilme ve yerleştirilmesi; yatılı okullara parasız olarak alınan öğrenci sayısı ve nerelerde ilkokullar açıldığı konularında birtakım soruları, ilgili bakanlardan soruyordu Bu soruların kapsadığı işler gerçekten ulusu ilgilendiren sorunlardı Bu sorunlar, bakanları, eleştirmek için çok elverişli idi Özellikle, göçmen değiştirme ve yerleştirme işlerinde herkesi düşündüren noktalar apaçık belliydi Ben kendim de, yaptığım gezi sırasındaki gördüklerime dayanarak değiştirme ve yerleştirme işlerinin gidişinden yakınmış ve Ankara'ya dönüşümde bu işlerle ilgili bakanlığın kaldırılmasını ve hükümetin bütün araçlarıyla bu konuda ilgi ve çalışmasını sağlayacak bir yol tutulmasını hükümete önermiştim; bu önerimi de hükümet kabul etmiş idi Bu konu bile, saldırıya geçeceklerin bu işte çok yandaş kazanabilecekleri görüşünü pekiştirmekte idi
Baylar, komployu öğrendikten sonra, önlemini bulmakta güçlük çekilmedi Bıraktığımız yerden başlayarak durumu evre evre anlatayım