İlk Yardım Teknikleri

Yaralanmış veya aniden hastalanmış kişiye yetkili ekip ve araç gelinceye kadar olay yerinde ve mevcut imkanlarla yapılması gereken hayat kurtarmaya yönelik geçici müdahaledir
İlkyardım:
· Olay yerinde yapılır
· Olay yerinde bulunanlarca yapılır
· Olay yerinde bulunan araç ve gereçlerle yapılır İLKYARDIMIN AMAÇLARI
İlkyardımın temel amacı yaşamı tehdit eden esas nedenleri ortadan kaldırmaktır Zaman çok önemlidir,özellikle yaralanmalı trafik kazalarında ölümlerin %10 unun ilk 5 dakikada, %50'sinin ise ilk 30 dakikada meydana geldiği değişik çalışmalarla saptanmıştır Bundan anlaşılacağı gibi geçen her zaman dilimi ölüm oranını artırmaktadır Bu nedenle en etkili yardım ilk 30 dakikada yapılmalıdır Beyin dokusunun da oksijensizliğe azami 4 - 6 dakika dayanabileceği düşünüldüğünde bu sürenin önemi tartışılmazdır
İlkyardım gerektiren durumlar bir hastalık sonucu ortaya çıkan acil haller, trafik kazaları, doğal afetler ve yangınlar gibi çok çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir
İlkyardımda öncelikle, hayati önem taşıyan, ilkyardımın ABC' si olarak adlandırabileceğimiz:
Airway (Hava yolu)
Breathing (Solunum)
Circulation (Dolaşım) üzerine odaklanmalıdır
Bunun yanı sıra:
Kanamanın kontrol edilmesi ve Kırık tespiti (Atelleme) sağlanmalıdır

HAVA YOLUNUN AÇILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde işaret, bebeklerde ise serçe parmağı kullanılarak temizlenir, yabancı cisimler varsa çıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs) Dilin arkaya sarkarak hava yolunu kapatmaması için: Bir elle çeneden tutulur çene yukarı ve öne alınır, diğer elle alnından hafifçe itilerek yaralının başı geriye doğru alınır
Boyun zedelenmesi düşünülen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez,alt çene yukarı doğru çekilir

HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN ÇIKARILMASI:
Yaralıya suni solunum yaparken, her hava üfleyişte yaralının göğsünün yükselip, yükselmediğine bakmamız gerekir Suni solunuma rağmen yaralının göğsü yükselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur Bu durumda tıkalı hava yolu en kısa zamanda açılmalıdır Bunun için bilinci açık bir kişide;
Yaralı erişkin ise yüzüstü başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur
Yaralı bebekse yüzü aşağı gelecek, karnı kolumuzun üstüne denk gelecek şekilde kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur
Bunların dışında bazen günlük hayatta hava yoluna yabancı cisimler kaçabilir Hava yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta öksürebiliyorsa ve rengi iyi ise müdahale edilmemelidir Bununla beraber hasta zayıf bir şekilde öksürüyor ve soluk almakta zorlanıyorsa acil yardım gereklidir

Nedenleri:
* Yiyecekler(Hava yolu tıkanıklıkları, genellikle yemek yeme sırasında görülür)
* Takma dişler
* Yabancı cisim (Oyuncaklar,küçük cisimler vb)

Belirti ve bulgular :
1-Kısmi tıkanmada:
Eğer hava geçişi iyi ise kişinin bilinci yerindedir
Güçlü bir şekilde öksürür, öğürür, nefes almada zorluğu
vardır Konuşabilir veya ses çıkarabilir
Eğer hava geçişi yetersiz ise,zayıf bir şekilde öksürür,
gürültülü nefes alır,şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur
2-Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, öksüremez, boynunu baş parmakları ve diğer parmakları ile tutar (boğulma işareti) ve daha sonra bilincini yitirir

Ne yapılmalı: Hava geçişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir müdahale yapılmaz Sadece kişi öksürmesi için yönlendirilir Eğer öksürmesi yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa müdahale edilmelidir Yabancı cisim ağız içinde görünür durumda ve kolay alınabilir konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak müdahale etmek ve takılan nesneyi daha derine kaçırmamaya dikkat ederek çıkarmaya çalışılmalıdır Eğer nesne yerinden çıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır

HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına geçin ve kollarınızı hastanın beline dolayın Bir yumruğunuzu, başparmağınız avuç içinde olacak şekilde hastanın göbeğinin üst bölgesine koyup, kaburgaların ve göğüs kemiğinin altına yerleştirin Diğer elinizle yumruğunuzu sıkıca kavrayın ve hızla içeri ve yukarı doğru bastırıp çekin
Bu işlem tıkanıklık giderilinceye kadar 6 - 10 kez tekrarlanmalıdır
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanıklık hala devam ediyorsa hastanın sırt üstü yere uzanmasını sağlayın Hastanın dizleri üzerine oturup aynı bölgeye göğüse doğru bastırıp çekerek aynı manevrayı yerde uygulayın
Bunda da başarılı olamadıysanız yüzüstü başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur Burada solunum ve dolaşım kontrol edilir Gerekirse takviye yapılır Hala başarılı olunamadı ise, sırtüstü pozisyonunda manevraya devam edilir Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve kalp masajı da yapılır
Aşırı şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEİMLİCH MANEVRASI biraz daha yukarı bölgeden göğüs hamlesi biçiminde uygulanmalıdır
8 - 9 yaşına kadar olan çocuklarda batından itme tek elle yapılır

Küçük çocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız içini kontrol edin, eğer görebiliyorsanız yabancı cismi çıkartmaya çalışın Eğer çıkartamıyorsanız, bir elinizle göğsünden tu-tarak bebeği yüzü yere bakacak şekilde dizinizin üstüne yatırın Kürek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 kez çok sert olmayacak şekilde vurun
5 kez göğüs hamlesi uygulayın (işaret ve orta parmakla)
Gerekiyorsa suni solunum yaptırmaya başlayın
Başarılı oluncaya veya tıbbi yardım gelinceye kadar bu işlemlere sırasıyla devam edin

SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında bulunan oksijen bütün doku ve hücrelerin yaşaması için şarttır Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler içinde düzensiz atımlar gelişir Oksijen eksikliğinde beyinde 4-6 dakika içinde geri dönüşümsüz, hasarlar ortaya çıkar
Oksijenin atmosferden alınıp hücrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır: Solunum ve dolaşım
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir Bununla birlikte oksijen akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana geçer Hücrelerde normalde oluşan karbondioksit kandan keseciklere geçer ve nefes verirken dışarı atılır
Dolaşımda oksijenden zengin kan kalbin pompalaması ile vücuda dağılırken oksijenden fakir kan kalbe geri döner
Erişkin bir insan dakikada 12-18 defa solunum yapar, bu sayı çocuklarda 20-26 defadır
Herhangi bir kazada önce yaralının şuuruna , hava yolunun açıklığına ve solunumuna bakılır
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde anlaşılır;
BAK:Göğüs hareketlerine bakılır, göğüs her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini hissederiz Eğer göğüs hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, acilen hastaya müdahale etmek için önce hastanın solunum yolunu açmamız gerekir
Karşılaşılan ilk problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma açılırsa başka bir şeye gerek kalmadan hasta rahatlayabilir

SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu açılmasına rağmen yaralı nefes alıp vermiyorsa acilen suni solunum uygulamasına başlanır
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1-Ağızdan ağıza
2-Ağızdan buruna (ağızda ciddi yaralanma olanlar ya da çenesi kilitlenenlerde)
3-Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4-Holger - Nielsen metodu
5-Silvester metodu

Ağızdan - ağıza suni solunum metodu:
En sık kullanılan ve hasta/yaralıya en faydalı yöntemdir Hasta sırtüstü ya-tırılıp başı geriye doğru ha-fifçe itilir İlkyardımcı hastanın yan tarafına geçer Başı alından tutan elin baş ve işaret parmakları hastanın burun deliklerini kapatır İlkyardımcı derin bir nefes alır ve ağzını hastanın açık olan ağzına direkt dayayarak nefesini hastaya verir Sonra ağzını çekip hastanın nefes vermesine fırsat tanır Erişkin bir insana dakikada 12 defa olmak üzere her 5 saniyede bir suni solunum yapılır Bebeklere ise dakikada 20 defa, her 3 saniyede bir yapılmalıdır Bebeğe nefes verirken göğüs hareketleri izlenmelidir

Ağızdan - buruna suni solunum uygulama:
Hastanın dişleri kilitlenmiş açılamıyorsa, veya kazadan dolayı ağız çevresinde yaralanma varsa, kısacası ağızdan - ağıza metodu uygulanamıyorsa bu metod seçilmelidir
Bu metodda hasta yine aynı pozisyondadır, ilkyardımcı bu defa hastanın çenesinden tutup ağzını kapatır ve burnundan hava verir
Suni solunum sırasında mideye hava dolabilir, bu gibi hallerde hastayı yana çevirerek göbek ile kaburgalar arasına hafifçe bastırılarak hava boşaltılabilir

Ağızdan -ağız ve buruna birlikte-suni solunum uygulama:
Özellikle küçük çocuklar ve bebeklerde uygulanması mümkün olan bir metottur Bebeklerin solunum sayısı daha fazla, ağız, burun ve akciğerleri daha küçük olduğundan bebeklere yapılacak suni solunum ağız ve burundan birlikte sık aralıklı, daha az güçte nefes verilerek yapılır Verilecek hava miktarı göğsün kalkmasına yetecek kadardır
Sırttan bastırma, dirseklerden kaldırma metodu ( Holger - Nielsen metodu )
Ağız ve burun yaralanmalarında bu metot uygulanır Bu metot da hasta yüzükoyun yatırılıp, elleri başı hizasında birleştirilir, başı yana çevrilir ve ellerinin üzerine yatırılır İlkyardımcı yaralının baş tarafına geçer, yaralının dirseklerinden tutup 25-30 cm kaldırır, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonra yavaşça yerine bırakıp sırtından bastırır, bu şekilde de yaralı nefes vermiş olur
Silvester metodu:Bu metodda hasta sırtüstü yatırılır, ilkyardımcı yaralının baş tarafına geçer, ellerinden tutup her iki yana ve yukarıya doğru açar, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonra yaralının ellerini bırakmadan göğsünden bastırır, bu şekilde yaralı nefes vermiş olur
Bu metotlar dışında sağlık personelinin uyguladığı ve bir ağızlık ya da bir kese yardımı ile yaptığı suni solunum tipleri de vardır Ancak bu uygulamalar profesyonel ekiplerce yapılır

DOLAŞIMIN SAĞLANMASI:
Kalp, kanı tüm organlara ritmik olarak pompalar ve kendi elektrik aktivitesini oluşturur
Erişkin bir insanın kalbi dakikada 60-80 arasında atar Bebeklerde dakikada 160 kalp atımı, çocuklar için de 120 atım normaldir
Bir insanın kalbinin çalışıp çalışmadığını anlamak için; nabız atışlarına bakılır Nabız en iyi boyunda bulunan şah damarından anlaşılır, kalbe yakındır ve tansiyon 50 mm/Hg basıncına düşse bile bu damardan nabız hissedilir Halbuki bu kadar düşük bir tansiyonda el bileğinden nabız alınmayabilir Kalbin durduğu sanılarak yanlışlıkla kalp masajına başlanabilir Bebeklerde nabza koltukaltına yakın kolun iç kısmından daha rahat bakılır
Doğru kriterlerle kalbin çalışmadığı tespit edilirse,acilen kalp masajı uygulamasına başlamak gerekir

Kalp Krizinin Değiştirilemez Etkenleri
Kalıtsal
Cinsiyet (Erkeklerde fazla )
Yaş ( 40 - 70 )

Kalp Krizinin Değiştirilebilen Etkenleri
Sigara içmek
Yüksek Kolesterol(Damar sertliği)
Hareketsizlik Stress
Şeker Hastalığı Şişmanlık

DİKKAT!
KALP MASAJI; KALBİ DURMUŞ KİŞİLERE BU KONUDA EĞİTİM ALMIŞ VE EHLİYETİ OLAN KİŞİLERCE YAPILIR,

ÇALIŞAN KALBE KALP MASAJI YAPILMAZ, KALBİ DURDURABİLİR
İlkyardım eğitimi: Maketler üzerinde uygulanmalıdır, canlılar üzerinde yapılmaz

KALP MASAJININ YAPILMA ŞEKLİ:
Hasta sırtüstü sert bir zemine yatırılır, göğsü açılır ve göğüs kemiği ( halkımızın "İman Tahtası" dediği yer) bulunduktan sonra göz kararı ile hayali olarak ikiye bölünür ve alt kısmın ortasına yapılır
Başka bir tespitte hastanın göğüs kemiğinin alt ucundan itibaren üç parmak üstünden kalp masajı yapılır
Hasta ya da yaralıya kalp masajının yapılacağı yere iki el üst üste konur, dirsekler gergin durumda iken omuzlardan bastırarak yapılır Her kalp masajında erişkinin göğüs kemiği 4 - 5 cm çökmelidir Erişkin bir insana dakikada ortalama 75 defa kalp masajı yapılır
İlk dakikada iki defa ardından her dakikada bir kez kalbin ve solunumun geri dönüp dönmediği kontrol edilir
Kalp masajı 2-8 yaş arası çocuklarda tek elle göğüs kemiği ortalama 2-3 cm, 2 yaşına kadar olan çocuklarda iki parmak ile 1-2 cm çökecek kadar ve dakikada ortalama 100 defa yapılır
Bebeklerde kalp masajı baş parmaklarla her iki meme hattının ortasının bir parmak altına yapılır
Solunumla alınan havanın oksijeni kan yolu ile beyine ulaşır Beyin oksijensizliğe en fazla 6 dakika dayanabilir Bu süreden sonra beyinde çok ciddi hasar ya da ölüm olur Bu nedenle gerek suni solunuma, gerekse kalp masajına en kısa sürede başlamak gerekir
Bir yaralıya hem suni solunum, hem de kalp masajı birlikte yapılacaksa: Sadece bir ilkyardımcı varsa önce 2 defa suni solunum yapar, sonra 15 kalp masajı yapar ve bu şekilde devam eder İki ilkyardımcı varsa biri 5 kalp masajı yapar, diğeri 1 defa suni solunum yapar Bir erişkinde dakikada 75 kalp masajı 15 suni solunum yapılmalıdır Bebekte kalp masajıyla suni solunum tek veya iki kişiyle 5/1 oranında bir dakikada 20 suni solunum 100 kalp masajı şeklindedir