![]() |
Maddelerin Ayrıştırılması |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Maddelerin AyrıştırılmasıMADDELERİN AYRIŞTIRILMASI Maddelerin ayrıştırılması konusuna geçmeden önce ‘madde’yi kısaca tanıyalım ![]() MADDE:Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir ![]() Madde aşağıdaki gibi sistematik olarak sınıflandırılabilir ![]() MADDE KARIŞIM ARI MADDE HOMOJEN HETEROJEN ELEMENT BİLEŞİK Katı Süspansiyon Metal iyonik yapıda karışımlar bileşikler Sıvı Emülsiyon Ametal moleküler yapıda karışımlar bileşikler Gaz Diğerleri Karışımlar KARIŞIM:Birden fazla maddenin kimyasal bir değişmeye uğramadan oluşturdukları madde topluluklarına karışım denir ![]() HOMOJEN KARIŞIMLAR: Bileşim ve özellikleri her tarafında aynı olan ve tek bir fazdan oluşan karışımlara homojen karışımlar denir ![]() ![]() ![]() HETEROJEN KARIŞIMLAR: Farklı kısımlarının özellikleri aynı olmayan ve dışarıya karşı tek bir madde gibi görünmeyen karışımlara heterojen karışımlar denir ![]() ![]() SÜSPANSİYON:Bir katının bir sıvıda çözünemeden küçük tanecikler halinde dağılmasıyla elde edilen heterojen karışımlardır ![]() Tebeşir tozu-su karışımı, ayran,kakao,Türk kahvesi gibi içecekler bu tür karışımlara örnek olarak verilebilir ![]() EMÜLSİYON: Bir sıvının başka bir sıvıda çözünemeden küçük tanecikler halinde dağılmasıyla elde edilen heterojen karışımlara denir ![]() Zeytinyağı-su, mayonez, süt bu tür karışımlara örnek olarak verilebilir ![]() Karışımların özellikleri Karışımı oluşturan maddelerin birbirine oranını değiştirmek mümkündür ![]() Karışımların belirli bir formülleri yoktur ![]() Karışımlar bileşenlerine fiziksel yöntemlerle ayrılırlar ![]() Karışımı oluşturan bileşenler kendi özelliklerini korurlar ![]() Homojen ya da heterojen yapıda olabilirler ![]() Belirli ve sabit ayırdedici özelliklere sahip değildirler ![]() Oluşumlarında kütle korunur ![]() Fiziksel yöntemlerle elde edilirler ![]() ARI MADDE: Özellikleri her tarafında aynı olan, fiziksel ayırma yöntemlerinin hiçbiriyle kendilerinden daha basit maddelere dönüştürülemeyen madde türüdür ![]() ![]() ELEMENT: Aynı tür atomlardan oluşan en basit arı maddeye element denir ![]() ![]() BİLEŞİK: Kendisini oluşturan maddelerin birbirine oranı aynı kalan, fakat onlara benzemeyen homojen maddelere bileşik denir ![]() İyonik yapıda bileşikler (iyonik bağlı bileşikler) ve moleküler yapıda bileşikler (kovalent bağlı bileşikler) olarak sınıflandırılabilirler ![]() Bileşiklerin özellikleri Bileşiği oluşturan elementlerin kütle oranları sabittir ![]() Bileşiklerin belirli bir formülleri vardır ![]() Bileşikler bileşenlerine kimyasal yöntemlerle ayrılırlar ![]() Bileşiği oluşturan bileşenler kendi özelliklerini yitirirler ![]() Her zaman homojendirler ![]() Dış koşullarla belirtilmiş sabit ayırdedici özelliklere sahiptirler ![]() Kimyasal yöntemlerle elde edilirler ![]() Oluşumlarında kütle korunur ![]() KARIŞIMLARIN AYRILMASI Karışımlar fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir ![]() ![]() ![]() Karışımı oluşturan maddelerin sayısı ikiden çoksa, çoğu kez, birden çok işlemi uygun sırayla yapmak gerekir ![]() 1)KATI-KATI KARIŞIMLARI İki katının oluşturduğu karışımlar, a) Çözünürlük farkından b) Yoğunluk farkından c) Erime noktası farkından d) Mıknatıslanma farkından Yararlanarak ayrılabilir ![]() ![]() a)Çözünürlük Farkından Yararlanmak İki katıdan oluşan karışımlar, en çok, maddelerin çözünürlüklerinin farklı olmasından yararlanarak ayrılırlar ![]() ![]() Örneğin, tuz ile karabiberi ayırmanın en kolay yolu, sudaki çözünürlüklerinin farklı olmasından yararlanmaktır ![]() ![]() ![]() karabiber Tuz Su Tuzlu + su karabiber Karabiber ile tuzlu su süzerek birbirinden ayrılır ![]() karabiber Tuzlu su Su ısıtılarak buharlaştırılır ![]() ![]() Eğer çözmeyen sıvı su dışında başka bir sıvı ise buharlaştırılmaz; damıtarak geri kazanılır ![]() ![]() ![]() b)yoğunluk farkından yararlanmak karışık halde bulunan iki katıyı ayırmak için, bazen, yoğunluk farkından yararlanılır ![]() ![]() • Katıların ikisini de çözmelidir ![]() • Yoğunluğu iki katının yoğunluğu arasında (birinden büyük, diğerinden küçük )olmalıdır ![]() Karışım bu sıvıya atılırsa aşağıdaki görünüm ortaya çıkar ![]() Bu durum bize, süzgeç kullanmadan bir bardağa çay doldurulduğundakiyle tamamen aynıdır;yani çayın saplarının yerini A katısı, yaprakların yerini B katısı almış durumdadır ![]() Daha sonra A katısını bir kaşıkla toplayarak; B katısını süzerek birbirinden ayırırız ![]() c)erime noktası farkından yararlanmak karışık halde bulunan iki katı, çok özel durumlarda,erime noktası farkından yararlanarak ayrılabilir ![]() ![]() • Katıların birinin erime noktası düşük olmalıdır ![]() • Diğer katının erime noktası oldukça yüksek olmalıdır ![]() • Erime noktası düşük olan, sıvı hale geçtiğinde diğerini çözmemelidir ![]() Bu karışıma örnek vermek gerekirse margarin+kum karışımını örnek verebiliriz ![]() ![]() ![]() d)mıknatıslanma farkından yararlanmak Gerekli koşulu sağlıyorsa, karışık haldeki iki katıyı en kolay ayırmanın en kolay yolu bir mıknatıstan yararlanmaktır ![]() ![]() ![]() KATI-SIVI KARIŞIMLARI Bir katı ile sıvı karışık halde bulunuyorlarsa, yapılacak işlem süzme ya da damıtmadır ![]() 1)sıvı katıyı çözüyorsa, yapılacak işlem damıtmadır ![]() ![]() 2)sıvı katıyı çözmüyorsa, yapılacak işlem süzmedir ![]() Katıyla sıvının yoğunluk ilişkisine bağlı olarak, süzme yerine kaşıkla toplama ya da aktarma işlemi de yapılabilir ![]() ![]() SIVI-SIVI KARIŞIMLARI Sıvı-sıvı karışımlarının en klasik örnekleri:su+alkol ve su+zeytinyağı karışımlarıdır ![]() ![]() Yapılacak işlemi sıvıların çözünürlük ilişkisi belirler 1)sıvılar karışmıyorsa, yani birbirini çözmüyorsa, ayırma işlemi yoğunluk farkından yararlanılarak yapılır ![]() ![]() Ayırma hunisi bir cam balondur ![]() ![]() ![]() Su ve zeytinyağı gibi karışmayan iki sıvı, ağız kısmından balona alınır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 2)Sıvılar karışıyorsa, yani birbirlerini çözüyorsa, bu tür karışımlar kaynama noktalarının farklı olmasından yararlanılarak birbirlerinden ayrılır ![]() ![]() Sıvılar karışıyorsa, her sıvı kendi kaynama noktasında kaynar ![]() ![]() GAZ-GAZ KARIŞIMLARI Gaz karışımlarını ayırmak amacıyla en çok kullanılan yöntem, soğutup sıvılaştırarak,ayrımsal damıtma işlemi yapmaktır ![]() ![]() Gaz karışımlarını ayırmak amacıyla, gazların yayılma (diffüzyon) hızlarının farklı olmasından da yararlanılabilir ![]() SIVI-GAZ KARIŞIMLARI Sıvı-gaz karışımlarını ayırmak için özel çaba harcamaya gerek yoktur ![]() ![]() KATI-GAZ KARIŞIMLARI Bir gaz içindeki katı parçacıkları, süzme işlemiyle gazdan ayrılır ![]() ![]() ![]() ![]() TEST SORULARI-I 1)Aşağıdakilerden karışımlardan hangisi, süzerek kendisini oluşturan maddelere ayrılabilir? A)Kum –Su---------------- B)Kum –Tuz C)Tuz – Su D)Alkol –Su E)Zeytinyağı- Su 2)Toz halinde karışmış bulunan tuz, kömür ve demiri birbirinden ayırmak için, aşağıdakilerden hangileri, hangi sırayla uygulanmalıdır? a)Buharlaştırma b)Mıknatıs yaklaştırma c)Suda çözme d)süzme A)a, b, c B)b, c, a C)b, a, c, d D)d, b, c, a E)b, c, d, a--------------- 3)Karışık halde bulunan pudra şekeri ile kırmızı toz biberi ayırmak için en kolay yol aşağıdakilerden hangisidir? A)Renk farkından yararlanarak cımbız ile ayırmak B)Tad farkından yaralanarak ayırmak C)Öz kütle farkından yaralanarak ayırmak D)Sudaki çözünürlüklerinin farklı olmasından yaralanarak ayırmak-------------------- E)Erime noktası farkından yaralanarak ayırmak 4) X, ayrımsal damıtma ile iki farkı maddeye ayrılıyor ![]() Y’nin oda koşularındaki yoğunluğu 1,2 g/lt’dir ![]() Z, kimyasal yöntemlerle farklı maddelere ayrılmamaktadır ![]() Bu bilgilere göre, aşağıdaki değerlendirmelerden hangisi ya da hangileri yanlıştır? a)X, kaynama noktası farklı sıvılardan oluşan bir karışımdır ![]() b)Y, bir arı sıvıdır ![]() c)Z, bir elementtir ![]() A)Yalnız a B)Yalnız b------------ C)Yalnız c D)b ve c E)a, b ve c 5)Birbiri içerisinde her oranda çözünen iki arı sıvıyı ayırmak için aşağıdaki özelliklerden hangisinin farklı olmasından yararlanılabilir? A)Renk B)Kaynama noktası------------- C)Öz kütle D) Genleşme katsayısı E)Öz hacim 6)Öz kütle farkından yararlanılarak iki katıyı ayırmakta kullanılacak sıvının, aşağıdaki özelliklerden hangisi ya da hangilerine sahip olması gerekir? ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() A)yalnız B)yalnız C)Yalnız D) ve E) ve 7)aşağıdakilerden hangisi, farklı türde atomlardan oluşan, elektriği ileten ve homojen olan maddedir? A)şeker B)18 ayar altın---------------------------------------- C)Demir tozu D)Alkol E)Demir tozu – bakır tozu karışımı 8) ![]() ![]() ![]() yukarıdaki madde çiftlerinden hangisi ya da hangilerinden oluşan, toz halindeki bir karışım, mıknatıs,yardımıyla bileşenlerine ayrılamaz? A)Yalnız B)yalnız C)Yalnız D) ve E) , ve 9) erime kaynama Madde noktası noktası X -5 78 Y 0 100 Z 12 105 K 24 120 Yukarıda erime ve kaynama noktaları verilen maddelerden oluşturulan aşağıdaki sıvı karışımlarından hangisi ayrımsal damıtma ile en kolay ayrılır ![]() A)X-Y B)Y-Z C)X-Z D)X-K----------------------- E)Z-K 10)1988 ÖSS Çamaşır sodası, yemek tuzu, naftalin ve kum, yeterli miktarda su ile karıştırılıyor ![]() Bu karışım sırasıyla: I ![]() II ![]() ![]() I ![]() ![]() I ![]() ![]() (süzgeç kağıdında ) (ısıtma kabında) A) Çamaşır sodası, yemek tuzu Naftalin, kum B) Çamaşır sodası, naftalin Yemek tuzu, kum C) Kum Naftalin, yemek tuzu, çamaşır sodası D) Naftalin,çamaşır sodası, Yemek tuzu Kum E) Naftalin, kum Çamaşır sodası, yemek tuzu---------------- 11)Aşağıdaki madde örneklerinden hangisi homojendir? A)İspirto -------------- B)Üzümlü kek C)Tebeşir tozu – Su karışımı D)Süt E)Demir tozu – Kum karışımı 12)Bir bardak su içerisine bir miktar süt dökülüyor ![]() I ![]() II ![]() III ![]() Hangisi ya da hangileri söylenebilir? A)Yalnız I B)Yalnız II---------------- C)Yalnız III D)I ve III E)I, II ve III 13)Kükürt suda çözünmez ![]() I ![]() ![]() ![]() İşlemleri hangileri sıra ile yapılmalıdır? A)I, II ve III B)II, I ve III ----------------------- C)I , III ve II D)III, II ve I E)II, III ve I 14)Ayrımsal damıtma yöntemi ile homojen sıvı – sıvı karışımları ayrıştırılabilmektedir ![]() Bu yöntemde maddelerin hangi ayırt edici özelliğinden yararlanılır? A)Erime noktası B)Kaynama noktası----------------- C)Donma noktası D)Öz kütle E)Çözünürlük 15)Aşağıdaki madde çiftlerinin hangisinin karıştırılmasıyla heterojen karışım meydana gelir? A)Hidrojen + Helyum B)Su + tebeşir tozu------------------------- C)Su + alkol D)Su + Karbondioksit Gazı E)Su + Yemek tuzu 16) Şeker suda çözünür, naftalin suda çözünmez ![]() I ![]() II ![]() III ![]() İşlemleri hangi sıra ile yapılmalıdır? A)III-II-I B)II-III-I C)I-II-III D)III-I-II E)I-II-III 17)Naftalin ve yemek tuzu karışımını ayrıştırmak için önce suya atılarak çözülüyor ![]() ![]() ![]() Bu olayda, maddenin hangi özelliğinden yararlanılarak yemek tuzu naftalinden ayrıştırılmıştır? A)Çözünürlük B)Yoğunluk C)Öz kütle D)Alışkanlık E)Kaynama noktası 18)Aşağıdakilerden hangisi homojen karışımdır? A)Süt B)Yağlı boya C)Sis D)Mürekkep E)Ayran 19) I ![]() II ![]() III ![]() Yukarıdaki karışımlardan bulunan maddelerden tuz, alkol ve tebeşir tozu sudan ayrılırken aşağıdaki yöntemlerden hangisi kullanılır? I II III A) Süzme Damıtma Kristallendirme B Kristallendirme Damıtma Süzme C) Süzme Süzme Damıtma D) Damıtma Süzme Kristallendirme E) Damıtma Kristallendirme Süzme 20) I ![]() ![]() II ![]() ![]() III Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilirler ![]() Yukarıdaki özelliklerden hangileri karışımlara aittir ![]() A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)I ve III E)II ve III TEST SORULARI-II 1)Aşağıdaki özelliklerden hangisi karışımlar için kesinlikle doğrudur ![]() A)Tek cins atom veya molekül içerirler ![]() B)Hepsi homojendirler ![]() C)Bileşenleri arasında sabit bir oran bulunmaz ![]() D)Yalnız kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrılırlar ![]() E)Her sıcaklıkta buharlaşırlar ![]() 2)Bir X sıvısının karışım olduğu; I ![]() II ![]() III ![]() Özelliklerinden hangileriyle belirlenebilir? A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)I ve II--- E)I, II ve III 3)Aşağıdakilerden hangisi bütün karışımlar için doğrudur? A)Kimyasal yollarla bileşenlerine ayrılırlar ![]() B)Homojendirler ![]() C)Erime ve kaynama noktaları sabittir ![]() D)Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler----------------- E)Belirli oranlarda birleşirler ![]() 4) I ![]() II ![]() III ![]() Yukarıdakilerden hangileri bileşenlerine fiziksel yöntemlerle ayrıştırılabilir? A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)I ve II E)I, II ve III--------------- 5)Aşağıdaki karışımlardan hangisi homojendir? A)Zeytinyağı – su B)Tebeşir tozu – su C)Naftalin - su D)Nişasta – su E)Alkol – su ----------------- 6)X katısı, Y sıvısı ve Z sıvısı birbiri içinde çözülebilirken, T katısı ise X, Y ve Z ile homojen olarak karışamamaktadır ![]() Karışımlar ve ayırma yöntemleri aşağıdakilerden hangisinde yanlış eşleştirilmiştir? Karışım Ayırma Yöntemi A) X – Y Kristallendirme B) X – Z Kristallendirme C) Y – Z Damıtma D) Y – T Damıtma---------------- E) Z - T Süzme 7) 1997 ÖSS Karışımdaki maddelerin birbirinden ayrılması ile ilgili; I ![]() II ![]() III ![]() İşlemlerinden hangilerinde, karışımdaki maddelerin öz kütle farkından yaralanılır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III----------------- E) II ve III 8)Aşağıdaki karışımları ayırma yöntemi hangisinde yanlış verilmiştir? Karışım Ayırma yöntemi A) Alkol – su Ayrımsal damıtma B) Kum - demir tozu Mıknatısla ayırma C) Kum - tuz Suda çözme D) Zeytinyağı – su Ayırma hunisiyle ayırma E) Tuz – su Süzme--------------- 9)Kum ve demir tozu karışımını ayırmak için en uygun yöntem aşağıdakilerden hangisidir? A) Mıknatısla ayırma -------------- B) Süzme C) Suda yüzdürme D) Ayrımsal kristallendirme E) Eleme 10)‘Alkol su içerisine her oranda çözünür’ Alkol - su karışımı için söylenecek ifade aşağıdakilerden hangisidir? A) Homojen Karışım------------- B) Emülsiyon C) Heterojen Karışım D) Süspansiyon E) Kolloid 11) Homojen karışımlar için; I ![]() ![]() II ![]() ![]() III ![]() ![]() IV ![]() ![]() Yukarıdaki ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) III ve IV C) II ve III D) I ve IV--------------- E) II ve IV 12) I ![]() ![]() II ![]() ![]() III ![]() ![]() İfadelerinden hangileri doğrudur? A)Yalnız I B)Yalnız II C) I ve III----------- D) II ve III E) I, II ve III 13) I ![]() ![]() II ![]() III ![]() ![]() Yukarıdaki özelliklerden hangileri bileşikler için doğru karışımlar için yanlıştır? A)Yalnız I B)I ve II C)I ve III D)II ve III E)I, II ve III 14)İçinde zeytinyağı bulunan bir kaba su konulup iyice çalkalanıyor ![]() A)Kabı bir süre bekletmek ------ B)Ayrımsal damıtma yapmak C)Karışımı ısıtarak suyu buharlaştırmak D)Karışımı soğutarak sıcaklığı 0C’nin altına düşürmek E)Kaba su ile kimyasal tepkimeye giren bir madde eklemek 15)Hidrojen ve oksijen karışımı ile su buharı için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Karışım yanıcı gaz içerir ![]() B) Karışım yakıcı gaz içerir, C) Hidrojen ve oksijen değişik oranlarda karıştırılabilir ![]() D) Karışımda hidrojen ve oksijen özeliklerini korur E) Su buharını öz kütlesi hidrojen ve oksijenin öz kütlelerinin ortalamasına eşittir ![]() 16)Aşağıdaki olayların hangisi ya da hangilerinde elde edilen maddeler, başlangıçtaki maddelerin özelliklerini taşımaz? I ![]() II ![]() III ![]() A)Yalnız I B)I ve III C)I ve II D)Yalnız II E)I, II ve III 17) Homojen karışımlar için; I ![]() II ![]() ![]() III ![]() ![]() IV ![]() ![]() Yukarıdaki ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur? A)Yalnız I B)III ve IV C)II ve III D) I ve IV E)II ve IV 18) I ![]() II ![]() III ![]() Yukarıdakilerden hangileri homojen bir karışım oluşturur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 19) I ![]() II ![]() III ![]() Yukarıda verilenlerden hangileri homojen bir karışım oluşturur? A)yalnız II B)Yalnız III C)II ve III D)I ve III E)I, II ve III 20)Deniz suyundan önce arı(saf) su elde etmek için,deniz suyu önce ısıtılıp buharlaştırılır,sonra su buharı soğutulup yoğunlaştırılır ![]() Bu olayın adı aşağıdakilerden hangisidir? A)Damıtma B)Kaynama C)Kristallenme D)Yoğunlaşma E)Donma |
![]() |
![]() |
|