Olasıcılık - Olaycılık (Fenomenizm) - Olguculuk (Pozitivizm)

Olasıcılık
Bilginin olasılığını ileri süren öğretilerin genel adı Olasıcılık düşüncesi, kaynağını antikçağ Yunan sofistlerinde bulur Daha sonra Akademi şüphecileri Arkesilaos (İÖ 318-244) ve' Karneades (İÖ 215-130) bilimde kesinliğin imkansız bulunduğunu ve ancak olabilirlikle yetinilmesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir

Onlara göre gerek eylemsel ve gerek kuramsal alanlarda olasılarla davranılabilir, kesin olarak hiç bir şey bilinemez ve söylenemez Karneades bu düşüncesini tanıtlamak için Roma'da bir gün adaleti öven, ertesi gün yeren iki söylev vermiştir

Olaycılık (Fenomenizm)
Fenomenlerden, yani zaman veya mekân içinde ortaya çıkan ve deney konusu olabilecek olay ve olgulardan başka hiç bir şeyin varolmadığını ileri süren felsefe doktrini

Deneyin araçsız konusu, her zaman bir tasavvur olduğu için, fenomenizmin tarihi, birçok noktada, idealizminkiyle karışır Meselâ Berkeley, maddi bir cevher kabul etmez Bu filozofa göre, gerçek olan, sadece sonlu zihinler ile sonsuz zihin, yani Tanrı'dır David Hume, sadece cisimlerin değil, zihinlerin de cevher olarak varlığını kabul etmez

Hume'a göre, cisimler hakkında edindiğimiz fikir gibi, ben hakkında edindiğimiz fikir de bir bilinç haller topluluğuna indirgenebilir Fenomenlerin uyduğu kanunların temeli olarak gördüğümüz ilkeler (meselâ nedensellik ilkesi), zorunluluk niteliği taşımazlar Bunlar, sadece zihni alışkanlıklardır; deneyin ve fikir çağrışımlarının sonucu olarak ortaya çıkmışlardır Tabiat kanunlarının taşıdığı zorunluluk ve evrensellik konusunda Hume'un ileri sürdüğü şüphecilik bu düşüncelerden doğmaktadır

Kant, insan zihninin ancak fenomenleri kavrayabileceğini ileri sürer Ama birer tasavvur olmak dolayısıyla, bu fenomenler, zihnimizin kanunlarına veya anlığın kategorilerine uymak zorundadır Bundan ötürü, Kant'ın gözünde, fenomenler biliminden şüphe edilemez Ayrıca, bu filozof, fenomenlerin ardında, bilgisini edinemediğimiz ama varlığı kesin olan numenler'in bulunduğunu söyler

Fenomenizm anlayışının değişik bir şekilde yeniden canlanmasına Renouvier önayak oldu Renouvier'ye göre, fenomenler, anlığın kategorilerine zorunlu ve mutlak bir şekilde bağlıdır Ama bilinçli öznelerin dışında, kendinde-şeyler, yani numenler yoktur
Olguculuk (Pozitivizm)
Pozitivist felsefe görüşünün kurucusu Fransız filozof Auguste Comte'dur (1798-1857) Comte, felsefeyi metafizik yapısından kurtarmak istemiştir

19 yüzyılda bilimlerin, özellikle pozitif doğa bilimlerinin gelişmesi felsefeyi de etkilemiştir AComte, felsefeyi de pozitifleştirmek istemiştir Pozitif felsefe görüşünde bilgi duyularımızın bize kazandırdığı olayların, görünenlerin (fenomen) bilgisidir Bu bilgi, değişmeyen, mutlak olan bir öz bilgisi olamaz Olayların ve bunların ardardalığı ve benzerliğinin bilgisidir

AComte'a göre yaşanan çağ, bilim çağıdır İnsan düşüncesi, bu çağa üç aşamadan geçerek gelmiştir Comte, bu gelişimi şöyle açıklar:

Teolojik Düşünce Dönemi: Dinsel düşünce dönemidir Her şey kutsal fikrine göre yorumlanmıştır Fetişizm (putçuluk), Politeizm (çok tanrıcılık), Monoteizm (tektanrıcılık) dönemleri yaşanmıştır

Metafizik Düşünme Dönemi: Bu dönemde nesnel gerçekliğin özünde gizli güçler aranmıştır

Pozitif Düşünme Dönemi: Bu dönem, bilim anlayışının oluştuğu dönemdir Doğanın kendine göre yasaları vardır Bilgi, bu yasalara göre oluşur ve bilgi ancak olayların bilgisidir Böyle bir anlayışın oluştuğu dönemde felsefe de bilimler gibi pozitif olmak zorundadır