Kantçılık (Kantizm)

Kantçılık (Kantizm)
Kant'ın öğretisi XVIII yyın sonlarından günümüze kadar birçok düşünür, kendi felsefelerini Kant'ın öğretirini gözönünde tutarak kurdular:

1 1786'dan sonra, Kant'ın gerek yorumcuları, gerek çömezleri Almanya'da çalışmalar yapmaya başladı XVIII yy sonlarında başlıca Kant'çılar, bunların er bellibaşlıları şunlardı: Chr E Schimid, L H Jakob, Tittel ve S Beck (Grundriss der Kritische Philosophie [Tenkidi Felsefenin Temeli] 1796) Aynı tarihlerde, çeşitli filozoflar, Kant'a karşı bir tutum almaya ve onun öğretisini aşmaya çalıştılar

Bunlar arasında şu düşünürleri saymak gerekir: Weishaupt (Zweifel über die Kantischen Begriffe von Zeit und Raum [Kant'ın Zaman ve Mekân Kavramı Üstüne Şüpheler], 1788); KL Reinhold (Briefe über die Kantische Philosophie [Kant Felsefesi Üstüne Mektuplar]); Salomon Maimon (Versuch über Transzendentalphilosophie [Transandantal Felsefe Üstüne Deneme]); Schulze (Aenesidemus oder über die Fundamente der von hem Herrn Prof Reinhold in Jena gelieferten Elementarischephilosophie [Aenesidemus veya Profesör Reinhold Tarafından Jena'da Açıklanan ilk Felsefenin Temelleri Üstüne]); FH Jacobi; Bardili (Grundriss der ersten Logik, gereinigt von der İrtümern der bisherigen Logiken [Daha Önceki Mantıkların Yanlışlarından Arındırılmış Olarak ilk Mantığın Temelleri]); Herder (Metakritik zur kritik der reinen Vernunft [Saf Aklın Tenkidi Üstüne Metakritik]);

2 Kant'a karşı gelme, tenkidi felsefeyi aşma eğilimi ve özellikle nesnenin a priori olarak kurulmasına yönelme, Fichte, Schelling ve Hegel'in Kant-sonrası büyük metafiziklerini doğurdu, öte yandan, Schelling'in «tabiat felsefesi», daha sonraları Alman romantizmini etkiledi (F Hölderlin, Novalis, Schlegel, L Tieck, G H Schubert, Kerner, CG Carus, H Stefens, FX von Baader, KF Solger, FE Schleiermacher) ve Hegel'in «diyalektik idealizmi» de, önce Hegel'ciliği, sonra da, karşıtı olarak marksizmi ortaya çıkardı;

3 XIX yyın ikinci yarısı ile XX yyın başlarında, gerçek kantçı eleştirmeye yönelen bir dönüş ortaya çıktı Bu akım içinde, Renouvier (1851'den sonra Essais de Critique Generale [Genel Tenkit Denemesi]), Cournot (probabilizm) ve Auguste Comte (pozitivizm) yer aldı;

4 aynı dönemde, geniş bir görecelik ve idealizm akımı, yani yeni-kant'çılık doğdu Bu akımın Almanya'daki bellibaşlı temsilcileri şunlardır: O Liebman (Kant und die Epigonen [Kant ve Çömezleri], 1965); F A Lange (Geschichte deş Materialismus [Maddeciliğin Tarihi]); A, Riehl (Der Philosophische Kritizismus [Felsefi Tenkit]); Marburg okulu filozofları (H Cohen, P Natorp, E Cassirer); Baden okulu filozofları (W Windelband, H Rickert, E Tröltsch, B Bauch) ve göreciler (G Simmel, J Volkelt, L Klages), Yeni-Kant'çılık, İngiltere'de Thomas Hill Green (1836-1882) tarafından yayıldı F H Bradley, B Bosanquet ve J Mc Taggart gibi idealistler de bu akımın etkisi altında kaldılar, İtalya'da, aynı akımın bellibaşlı temsilcileri, C Cantoni, G Barzelotti, A Chiappeli, Danimarka'da ise Harald Höffding'dir

R Avenarius ve E Mach'ın ampriokritisizm'i ve Fransa'daki «bilimlerin tenkidi» akımı (J Lachelier, E Boutroux, H Bergson, H Poincare, P Duhem) Yeni Kant'çılığın etkisinde kaldılar

«Açık felsefe» adını alan görüş (Bachelard, Gonseth) bilimlerin elde ettiği en son sonuçları bütünlemek yoluyla Kant'ın a priori'sinin nasıl tenkit edilebileceğini gösterdi ve bu a priori'yi aşmaya çalıştı