Nureddin Batruci

Nureddin Batruci


Modern astronominin kurucusu Asıl adı, Ebu Cafer Nureddin Ebu İshak el-Batruci el-İşbili'dir Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir Kurtuba'nın kuzeyinde, Pedroches şehrinde doğduğu tahmin edilmektedir İspanya'daki İşbil'de (bugünkü adıyla Seville) yaşadığı için, El-İşbili lakabıyla meşhur oldu Meşhur tabiplerden İbn-i Tufeyl'in talebeliğini yaptı Hayatı hakkında daha fazla bilgiye kaynaklarda rastlanamamıştır 1217 (H 614) yılına kadar yaşadığı bilinmektedir El-Batruci, İslam ve Latin dünyasının astronomi sahasında büyük bir alimi olarak tanınmıştır Avrupalı bilim adamları üzerindeki tesiri çok olduğundan, Batı dünyası onun ismini; Latince olarak, Alpetrazius şeklinde değiştirdi ve bu isimle tanıdı
El-Batruci'nin tek bilinen kitabı Kitab fi'l-hey'e (Astronomi Prensipleri) olup, Arapçadır Eserini, 1185 yılından kısa bir süre sonra bitirdi Tesiri asırlarca devam eden bu kitap, Hıristiyan ve Yahudilerce kaynak kabul edildi
El-Batruci'nin eseri incelendiğinde, onun geniş bir tarih ve astronomi bilgisine sahib olduğu görülür Astronomiyi; zamanın önde gelen Müslüman astronomi bilginlerinden El-Bettani, Ez-Zerkali ve Cabir bin Eflah'ın kitaplarından öğrendi
Batruci, Kur'an-ı kerimdeki astronomi ile ilgili ayetlere hususi bir ilgi gösterdi İbn-i Bacce ile başlayıp, Zerkali, Cabir bin Eflah, İbn-i Tufeyl ve İbn-i Rüşd ile devam eden Batlemyüs astronomisinin tenkidi, Batruci ile olgunluk noktasına ulaştı Bu büyük astronomi alimi, yalnız Batlemyüs'ü tenkidle kalmamış, bugünkü modern astronominin temeli kabul edilen Kopernik'in ve daha pekçok batılı bilim adamının faydalandığı birçok yeni esaslar koyup, nazariyeler geliştirmiştir
Batruci, astronomi tarihinde bir devir açan eseriyle, modern astronominin temeli olan Helyo Sentrik Gezegen Sistemini ilk defa kuran kişi oldu Geçerli trigonometrik ispatlamalarda bir üstad idi Bunları açıklamak için, onun sistemi şöyle özetlenmektedir:
1 Bütün gezegenlerin iki kutuplu olduğunu açıkladı Batlemyüs ise, tek kutuplu kabul ediyordu
2 Gök cisimlerinin hareketlerinin, doğudan batıya doğru olduğunu kabul etti Batlemyüs ise, gezegenlerin hareketlerinin batıdan doğuya doğru olduğunu söylemişti
3 Bütün gök cisimleri, gerçek ve aklın ereceği biçimde mevcuttur dedi Batlemyüs ise, gök cisimlerini gerçek olmayan varlıklar olarak farz ediyordu
4 Gök cisimlerinin hareketinin kutuplar etrafında cereyan ettiğini söyledi Batlemyüs ise, hareketin merkez etrafında olduğunu söylüyordu
5 Az yoğun gök cisimlerinin, çok yoğun gök cisimlerine göre daha hızlı döndüğünü açıkladı
6Yıldızların bulunduğu gök tabakalarının değişken olduğunu söyledi Batlemyüs ise, sabit olduğunu kabul etmişti
7 Gezegenler günlük dönüşe sahiptir Batlemyüs, gezegenlerin günlük dönüşlerini kabul etmemişti
8 Yıldızların, eşit zamanlarda eşit olmayan kavisler yaptığını, yıldızlar küresinin üç hareketinin bulunduğunu bildirerek bunların birincisini boylam, ikincisini enlem, üçüncüsünü günlük olarak vasıflandırdı Batlemyüs, sadece boylam hareketi olduğunu kabul etmişti
9 Hareketi, yer değişimi yanında, hız ve enerjinin bir fonksiyonu olarak ifade etti Batlemyüs'e göre hareket, sadece bir konum değişimi idi
10 Gezegenleri yeniden tarif etti Merkür'ü güneşin üstünde, Venüs'ü güneşin altında düşündü Platon onların her ikisini de güneşin üstünde kabul etmiştir Batlemyüs ise, onların her ikisini de güneşin altında düşünmüştür
Bütün bunları dikkate alan Yahudi fen adamı ve astronomi bilgini Levi B Gerson Milhamot Adanai (ölm 1344) Wors of the Lord kitabında, onu astronominin kurucusu olarak vasıflandırırken; başka bir Yahudi bilgin Yehuda bin Salamon Kohen de, Batruci'yi, fizik prensipleri ile, fezada düşmeyen astronomik modeller inşa ettiği için övmüştür Kopernik'in De Revolit ionibus Arbium Coelestium adlı eseri, Bettani ve Batruci'ye dayanmaktadır O, bu eserinde Batruci ve İbn-i Şatır'ın Latinceye tercüme edilmiş eserlerinden etkilenmiş ve Latin bilginlerinden de faydalanmıştır Keza, Batruci'nin güneş ve ay teorisini muhtemel bir Latince tercümesinden okuyup öğrenmiştir Onun, kimsenin inkar edemiyeceği gibi, Batruci'nin fikirlerini çok iyi bildiğini, Venedik'te 1496 senesinde basılan Regionontanus adlı kitabı isbat etmektedir
Kopernik, Batruci'den dolaylı olarak etkilenmiştir Onun istifade ettiği batılı kaynaklar, Batruci'nin tesiri altında kalıp, astronomi konusunda onun görüşlerinden faydalanmışlardır Bu bakımdan; Kopernik, Arapça bilmez, eserleri okuyup anlayamaz görüşü isabetli değildir Batruci'nin; Latin, Hıristiyan ve ortaçağ bilginleri üzerinde etkisinin dolaylı yoldan Kopernik'e etkisi aşikardır Bütün bunlar, modern astronominin kurucusu olarak Kopernik'i değil, Batruci'yi kabul etmek mecburiyetinde olduğumuzu gösterir
Batruci, hem İslam aleminde hem de batıda çok tesirli oldu Batı ilim dünyasında, Batruci'nin etkisi altında kalan bilginlerden bazıları şunlardır: Albertus Magnos, Roger Bacon, Robert Grasseteste, Müller, Regiomontanus, Michael Scot, İlliam the Englishman, Petrus de Abane, Donte, Copernicus, Yehuda bin Salamon Kohen, Tıbbon, Leviben, Gerson, Issaac İsraeli, Vicent Benaudis, Dus Skot
Batruci'nin yeni sistemi, Batlemyüs'ün sisteminin yerini aldı ve modern çağları hazırladı Onun bu yeni sistemi, yalnız astronomiyi değil, ortaçağ boyunca, tabiat ilimlerini ve batı felsefesini etkiledi Tesirleri çok derin oldu Öyle ki, sonraki asırlarda batılı bilim adamlarının dikkat nazarlarını, tam manasıyla İslam alemindeki fen, matematik ve astronomi ilimlerine teksif etmelerine yol açtı