Siyasal Haklar

Siyasal Haklar
Vatandaşlık hakları anayasamızda “Temel Haklar ve Ödevler” kısmında düzenlenmiştir Bu başlık altında ilk olarak, “Kişinin Hakları ve Ödevleri” bölümünde, bireyin doğuştan sahip olduğu,dokunulmaz ve vazgeçilmez hakları sıralanmaktadır Bu haklar, bireyi topluma ve devlete karşı koruyan haklardır Bunlardan farklı olarak bireyin toplumdan ve devletten bazı şeyler ve belli tutumlar istemesini mümkün kılan haklar vardır Bu yüzden bunlara “isteme hakları” denir İşte bu haklar anayasamızda “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” adı altında düzenlenmiştir Birde bireyin siyasal yaşama katılımını sağlamaya yönelik haklar vardır Bunlara “siyasal haklar” denir Anayasamızda “Siyasal Haklar ve Ödevler” bölümünde, bu haklardan söz edilmektedir

Türkiye Cumhuriyeti,Anayasamıza göre,bir “sosyal devlettir Sosyal devlet,genellikle,vatandaşların refah durumlarıyla ilgili olan, onlara asgari bir yaşam düzeyi sağlamakla görevli devlet olarak tanımlanır Kuşkusuz,bir devletin sosyal devlet olma derecesi,anayasadaki “sosyal ve ekonomik hakları” gerçekleştirme gücüne bağlıdır Fakat vatandaşların refah durumlarıyla ilgilenen ve bunları anayasada güvence altına alan bir devlet,salt bu niteliğin- den dolayı, sosyal devlet olma özelliğini kazanamaz “Demokratik devlet” ile sosyal devlet birbirine sıkı sıkıya bağlı olgulardır Demokratik devlet, güçsüzlerin güçlerini, devlet yapısı ve siyasal kararlar üzerinde hissettirmeleriyle gerçek anlamda kurulabilir Bunun için devlet sistemi içinde çalışanların yeri ve ağırlığının olması ve anayasal güvenceye kavuşturulması gerekir Ancak bu şekilde,sosyal devlet, vatandaşlarına ”lütuf” dağıtan bir “sadaka devlet” olmaktan çıkar Bu amaçla çalışma yaşamına ilişkin hükümler de sosyal ve ekonomik haklar içinde yer almaktadırSiyasal hakların,demokratik bir devlet anlayışı ve uygulaması için vazgeçilmez olduğunu zaten biliyoruz Şimdi, sosyal ve ekonomik haklar ile siyasal hakları anayasamızda düzenlenen biçimiyle daha ayrıntılı olarak görebiliriz

Sosyal ve ekonomik haklar yanında,vatandaşlıktan doğan haklardan biri de siyasal haklardırSiyasal haklar,vatandaşların yönetime katılmaları ve siya-
sal alanda söz sahibi olmalarını sağlarOnun için siyasal haklar,demokratik yönetim anlayışının vazgeçilmez unsurudur

Siyasal hakların başında seçme ve seçilme hakkı gelir Temsili demokrasilerde, halkın adına karar almak, seçimle iş başına gelen yöneticilere bırakılır Bu yöneticileri kimin seçeceği sorunu,demokrasinin temel sorunlarından biridir Başlarda, oy hakkı vatandaşların küçük bir kesimi tarafından kullanılmaktaydı Çalışan kesimlerin ve kadınların oy hakkını elde etmeleri daha sonralara rastlarBu nedenle,genel ve eşit oy hakkı,seçim ve temsil ilkesi doğduktan sonra ortaya çıkmıştır Oy hakkının genişlemesiyle ve çağdaş siyasal partilerin siyaset sahnesinde yerini almasıyla birlikte,bugünkü anlamda seçme ve seçilme hakkı doğmuşturGünümüzde,yasalarda gösterilen şartlara uygun olarak, her vatandaş seçme, seçilme, siyasal etkinlikte bulunma ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir

Bugün,demokratik yöntemlerin çoğu,temsil ilkesine dayanırÜlkemiz de
temsili demokrasi ile yönetilir Temsili demokrasilerde, halk, belli süreler içinde,belli sayıda temsilciler seçer ve siyasal kararlar halk adına bu temsilciler tarafından alınır siyasal partiler temsili demokrasilerin vazgeçilmez unsurlarıdırÇünkü; seçimlerde kime oy vereceğimizi değil,hangi siyasal partiye oy vereceğimizi düşünürüzSiyasal partiler,belli bir dünya görüşü bir siyasal doktrin etrafında örgütlenen insanlardan oluşur ve siyasal iktidara gelmeyi amaçlar Siyasal partiler aracılığıyla seçtiğimiz temsilciler, seçildikten sonra,sadece kendilerini seçenleri değil,bütün ulusu temsil eder ve ulus adına karar alır

Seçme yada oy hakkı, seçimlerde oy kullanma ile sınırlı değildir Bazen, temsilcilerin aldığı bir karar,oy verdikleri bir tasarı geçerli olabilmek için hal-
kın oyuna sunulur Buna “halkoylaması” yada “referandum” denilmektedir Böylece,belli konularda halkın düşüncesi öğrenilmiş olur ve halkın siyasal kararlara “doğrudan katılması sağlanır Temsili demokrasilerde, halk oylaması, sık sık uygulanan bir yöntem değildir

Siyasal haklar içinde siyasal partilerle ilgili olan haklar,vatandaşların daha aktif olarak siyasal yaşama katılmaları için önemlidir Kişiler,yasalarda belirtilen koşullara uygun olarak,siyasal parti kurulabilir,üye olabilir ya da üyelikten çıkabilir Ancak bir ülkede siyasal etkinlik sadece partiler aracılığıyla
gerçekleşmez Vatandaşların partilerin yanı sıra,sendikalar ve dernekler kurma,bunlara üye olma haklarının da bulunması gerekirAyrıca “kişi hakları”
içinde yer alan düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğü,toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme özgürlüğü gibi haklarda siyasal haklarla ilişkili,onu tamamlayan haklardır

Ekonomik ve sosyal durumu, zenginlik ve öğrenim derecesi ne olursa olsun,her vatandaşın siyasal haklardan eşit olarak yararlanması gerekir Bir ülkede, siyasal haklar her vatandaşa eşit düzeyde uygulanmıyorsa, o ülkenin demokratik olduğu söylenemez Demokratik yönetimi, güçsüzlerin kendilerini ifade edebildikleri ve yönetimde söz hakkına sahip oldukları bir yönetim şekli olarak da görmeliyizGüçsüzlerin yani yoksulların,azınlıkların,güçlüleri siyasal iktidara taşıyabilmeleri için,siyasal haklardan yararlanmaları gerekirBunun için genel ve eşit oy hakkı önemlidirBir ülkede,Siyasal haklar herkese eşit düzeyde uygulanmıyorsa,bu haklardan yararlanamayan vatandaşlar,yönetime razı göstermeyeceklerdirDemokratik yollarla kendilerini ifade edemedikleri için,şiddete başvurabilirlerSonuçta,birbirini anlamayan,birbirleriyle ortak yaşam kurmayan,ülkesini sahiplenmeyen bir vatandaşlar topluluğu doğacaktır
Bir ülkede yaşayan vatandaşların yönetime razı göstermeleri için,başka bir deyişle meşruluğun sağlanması için,herkesin eşit düzeyde siyasal haklardan
yararlanması gerekir