Dizde Artroskobinin Kullanım

ARTROSKOBİK MENİSKÜS CERRAHİSİ

Menisküs tedavisinde 2 ayrı cerrahi tipi vardır Menisküsteki yırtık; kan damarı olmayan bölgede ise sadece yırtık bölüm alınarak tedavi edilir Menisküs yırtığı kan damarı olan (kırmızı bölge) bölgede ve hasta 45 yaş altında ise yırtık dikilerek tedavi edilir Kırmızı bölge yırtıklarından çok eski ve parçalı olanları ile 45 yaş üstündeki kişilerde menisküs dikişi tercih edilmez ve yerine o parça alınır

Menüsküs dikişi son derece komplike ve zor bir cerrahidir ve sadece bu konuda deneyimli diz cerrahları tarafından yapılmalıdır Dış menisküs dikişi sırasında bazen diz arkasındaki damar ve sinirleri korumak için küçük ekstra bir kesi açılması gerekebilir

Menisküs ameliyatları sonrası hastalar kısa süre (ortalama bir gün) hastanede tutulmakta ve sonrasında taburcu olabilmektedirler Ameliyat sonrası ağrı olmamaktadır Menisküs yırtığının alındığı vakalarda ameliyattan hemen sonra hasta koltuk değneği kullanmadan bacağına yük vererek yürüyebilmekte, merdiven inip çıkabilmektedir 3 gün buz uygulaması ve ev istirahati sonrası hastalar ofis çalışmasına geri dönebilmektedir İşi ayakta olanların işlerine dönmelerine 10 gün izin verilir Hastalar düz koşuya 20 gün başlayabilmekte ve spora 1 ay sonunda dönmektedirler Profesyonel sporcularda özel rehabilitasyon programları ile 20 gün sportif aktiviteye dönmeleri mümkündür

ARTROSKOBİK KIKIRDAK OPERASYONLARI

Diz eklem kıkırdaklarındaki sorunlarda artroskobik cerrahi ile bir çok işlem gerçekleştirilebilmektedir Aşağıda bunlara ait özet bilgiler verilmiştir

Mikrokırık yöntemi

Kemik iliğinde kıkırdak hücresine dönerek iyileşme potansiyeli olan hücreler bulunur Bu yöntemde hasarlı kıkırdak bölgesinde milimetrik kırıklar oluşturularak bu bölgede yeni kıkırdak dokusu oluşturulur Bu yöntemle elde edilen yeni kıkırdak dokusu orjinal kıkırdak dokusundan biraz farklı bir yapıya sahiptir Oldukça ucuz ve etkili bu yöntem 45 yaş altı ve 3 cm2 den küçük kıkırdak kayıplarında kullanılılabilir

Hastalar ameliyat sonrası dizlerini rahat bükebilmekle beraber yeni dokunun oluşması için gereken 6-8 hafta boyunca bastırılmamakta, koltuk değneği kullanmaktadırlar Sonrasında 6 hafta kadar yoğun bir fizik tedavi gereksinimi vardır

Traşlama ( shaving ) yöntemi

Sık kullanılan ve kıkırdak düzensizliklerini traşlayarak düzeltmeye dayanan bir yöntemdir Burada yeni kıkırdak oluşumu söz konusu değildir Sadece yüzeylerin düzeltilmesi ile sürtünmeyi, aşınmayı ve ağrıyı azaltmayı amaçlar Kolay bir teknik olmakla birlikte çok nazik yapılması gereken bir işlemdir Fazlası aşırı kıkırdak kaybı ile daha fazla probleme neden olabilir Operasyon sonrası menisküs gibidir Ancak 6-12 haftaya kadar dizde şişlik ve hafif ağrı olabilir

Osteokondral greftleme (mozaikplasti)

Kıkırdak kayıpları 2 cm2 den küçük 45 yaş altı hastalara uygulanan bir yöntemdir Osteokondrol greft denilen üzeri kıkırdak ve altı kemik silindir biçimli parçaların sağlam eklem yüzeylerinden alınarak hasarlı bölgelere naklidirBir osteokondral grefti kişinin kendi dokularından (otogreft) veya başka birey -canlılardan (allogreft) sağlamak mümkündür Ancak herhangi bir özel neden yoksa kişilerin kendilerinden sağlanır Eğer bir otogreft planlanıyorsa kemik-kıkırdak silindirleri ağırlık taşımayan diğer kemiklerle minimal temasa sahip eklem yüzeylerinden alınır Bu gerçek uygulama yüzeyinin kısıtlanmasına neden olur Bu greftler mozaik biçiminde hasarlı bölgelere döşenir Ağırlık taşıyan ve nispeten küçük defektlerde etkin bir yöntemdir Orjinale yakın sağlam bir yüzey elde edilir
Operasyon sonrası genel protokol ;erken hareket, kuvvetlendirme egzersizleri ve ağırlık vermekten 6-8 hafta kaçınılmasıdır Tam yük verme 3 aya kadar geciktirilebilir, sportif aktivitelere dönüş 4-6 ay sürmektedir

Kıkırdak hücre nakli (chondrocell nakli)

Kıkırdak hücreleri yapısal olarak en üst düzeyde olgunlaşmış hücrelerdir Bu nedenle kendileri çoğalamazlar İnsanlarda kıkırdak hücresi üretimi 1 yaşında sona erer Yeni kıkırdak hücresi çoğaltılması için genetik labaratuarlarında genetik bir dizi işlem ve kültürde çoğaltma işlemi gerekmektedir

İki aşamalı bir cerrahi işlem gereklidir İlk aşamada cerrah artraskobik teknikle sağlıklı kıkırdak hücrelerini diz ekleminin ağırlık taşımayan bölgelerden toplar Toplanan kıkırdak hücreler genetik bir işlem sonrası 15 gün kültüre edilirek üretilirBu hücreler hazırlandıktan sonra ikinci aşama operasyona geçilir İkinci operasyonda diz kıkırdağındaki hasarlı bölge üzerine dikilmiş kemik zarı altına bu hücreler enjekte edilirler Bu hücrelerden orjinal kıkırdak dokusuna çok yakın kıkırdak dokusu gelişir

Kıkırdak hücre naklinde kişilerin kendi hücreleri kullanıldığı için tehlike yoktur ve vakaların önemli kısmında (yaklaşık %70-80) iyileşme sağlanır Bununla birlikte herkese uygulanamaz Bu işlemde karar verebilmek için; hasarlı bölgenin ölçüsü, önceki cerrahilerin sayı ve içeriği, hastanın talep ve beklentileri, hasarlı bölgenin yeri ve birden fazla lezyonun bir arada bulunması önemlidir Yaşlı ve diğer kireçlenme bulguları olan kişilerde uygulanmazken, genç ve yaralanma sonrası kıkırdak problemi olan hastalar iyi adaylardır Ancak nakil bölgesinin alanı çok geniş olmamalıdır Genişleyen alanlarda başarı şansı düştüğü için allogreftler daha avantajlıdır

Operasyon sonrası genel protokol erken hareket, kuvvetlendirme egzersizleri ve ağırlık vermekten 6-8 hafta kaçınılmasıdır Tam yük verme 3 aya kadar geciktirilebilir, sportif aktivitelere dönüş 6-8 ay sürmektedir

Kıkırdak ve Menisküs Allogrefti uygulamaları

Dizin kemik ve kıkırdak hasarlanmalarının geniş olduğu genç hastalarda diz protezine iyi bir alternatiftir Genellikle dizin iç veya dış kısmının tamamını ilgilendiren menisküs ve kıkırdak bozukluklarında uygulanabilir Menisküsün tamamının alındığı açık teknik operasyonları veya büyük parçalı yırtıklar nedeniyle menisküsün tamamının alınması gerektiği artroskobik ameliyatlar sonrası meniküslerin amortisör görevi ortadan kalkar Bu durumda ağırlık taşıyan alanlarda eklem kıkırdaklarının direkt teması zaman içinde aşınma ve kireçlenmeye neden olur Bu olayın erken evrelerinde kadavralardan alınan menisküsün nakli bu kısır döngüyü kırar ve iyi sonuçlar vermektedir

Bu olayın daha ileri devrelerinde veya kırık-travma sonrası eklem yüzeyindeki düzensizlik ve kayıplarda dizin hasarlı bölümü tamamen çıkarılarak kadavradan alınan kemik-kıkırdak-menisküsün nakli ile yeni-sağlıklı bir eklem yüzeyi oluşturulur

Kadavradan nakledilen parçalarda canlı hücreler yok edilmekte ve böylece konulan greftin reddi sorunu ortadan kalkmaktadır Red oranı % 5 i geçmemektedir Vücudun canlı hücreleri konulan allogreftin içine göçederek yaklaşık 6-12 hafta içinde tam bir uyum sağlar

Bu teknikte uygun ölçüye uygun kadavra için MRG veya tomografik ölçüm yapılır Uygun kadavra parçası bulunması sonrası tek seanslı son derece radikal bir operasyondur Operasyonun büyük kısmı açık cerrahi ile yapılır

Yukarıdaki prosedürler sonrası genel protokol erken hareket, kuvvetlendirme egzersizleri ve ağırlık vermekten 6-8 hafta kaçınılmasıdır Tam yük verme 6 aya kadar geciktirilebilir, sportif aktivitelere dönüş 8 ay-1 yıl sürmektedir

DİZ ARTROSKOPİLERİ SONRASI EGZERSİZ

Dikkat: Aşağıdaki egzersiz programını doktorunuz veya fizyoterapistinizin onayı olmadan kullanmayınız

Diz artroskopisi sonrası diz hareketlerini arttıcı ve kuvvetlendirici bir egzersiz programı zorunludur Genellikle bu programlar fizik tedavi kliniklerinde fizyoterapistler tarafından uygulanan proğramın bir parçasını oluşturur Unutulmamalıdır ki egzersizler fizik tedavinin olmazsa olmaz bir parçasıdır

Aşağıda size özellikle artroskobik menisküs ve diğer bazı artroskopik cerrahi sonrası önerilen bir program bulunmaktadır Ortopedistiniz veya fizyoterapistinizin önerilerine göre bağ tamirleri, menisküs dikişleri ve kıkırdak operasyonlarında belli aşamalarda ve bazı hareketler kısıtlanarak kullanılabilir

Bu program günde 2-3 kere yapılmalıdır Aynı zamanda bir yürüyüş programı da bunlara eklenmelidir Programın yoğunluğunu yavaş yavaş arttırın Eğer diziniz şişer veya ağrı olursa programı durdurup doktorunuza veya fizyoterapistinize danışın Önerilerine göre hareket edin Bu durumlarda biz hareketlere ara vermenizi veya probleminiz çok azsa yoğunluğunuzu düşürmenizi öneriyoruz Ayrıca bacağınız yukarıda olacak şekilde dinlenin, buz uygulayın ve varsa bir elastik bandaj uygulayın

Başlangıç Egzersiz Programı

Hamsring egzersizleri (Arka bacak adelesi kasma) 10 tekrar Bu ekzersiz boyunca bacağınız sabit kalmalıdır Uzanarak veya oturarak dizinizi 10 derece kadar bükerek topuğunuzu yere koyunuz Bacak arka adelesini 5 saniye kasılı tutunuz ve gevşeyiniz Bu hareketi 10 kez tekrar ediniz

Quadriceps ( Ön bacak adeles) kasma, Yüz üstü uzanarak ayak bileğinizin altına bir havlu rulosu koyunuz Bileğinizi aşağı doğru bastırınız Bu sırada ön bacak adelenizi kasabildiğiniz kadar kasınız ve 5 saniye tutunuz Sonrasında gevşeyiniz 10 tekrar yapınız

Düz bacak kaldırma - Sırt üstü yatarken sağlam dizinizi bükünüz Ameliyatlı bacağınızı düz bir biçimde yavaşça yukarı kaldırarak 5 saniye tutunuz Sonrasında yavaşça yere indiriniz Bu hareketi 10 kez tekrarlayınız

Bu hareketi çok rahat yapmaya başlayınca ayak bileğinize 2 kilodan başlamak üzere ağırlığı 5 kiloya kadar varan kum torbaları ile hareketi tekrarlayabilirsiniz

Kalça kaldırma Sırt üstü yatarken kalçanızı kaldırarak kasınız5 saniye bu şekilde kalınız 10 kez tekrarlayınız

Ayakta düz bacak kaldırma - Ayakta dururken elinizle bir destek aldıktan sonra sağlam bacağınızı basarak ameliyatlı bacağınızı düz bir biçimde yavaşça yukarı kaldırarak 5 saniye tutunuz Sonrasında yavaşça yere indiriniz Bu hareketi 10 kez tekrarlayınız
Bu hareketi çok rahat yapmaya başlayınca ayak bileğinize 2 kilodan başlamak üzere ağırlığı 10 kiloya kadar varan kum torbaları ile hareketi tekrarlayabilirsiniz

Başlangıç Egzersiz Programı

Sırtüstü ileri diz düzleştirme - Sırtüstü yatarken dizinizin altına bir rulo havlu koyunuz Dizin arkasında havlu desteğine bastırarak ayağınızı kaldırarak bacağınızı 5 saniye geriniz sonra gevşeyiniz 10 kez tekrarlayınızpeat 10 times
Bu hareketi çok rahat yapmaya başlayınca ayak bileğinize 2 kilodan başlamak üzere ağırlığı 10 kiloya kadar varan kum torbaları ile hareketi tekrarlayabilirsiniz
Düz bacak kaldırma - Sırt üstü yatarken sağlam dizinizi bükünüz Ameliyatlı bacağınızı düz bir biçimde yavaşça yukarı kaldırarak 5 saniye tutunuz Sonrasında yavaşça yere indiriniz Bu hareketi 10 kez tekrarlayınız Bu harakatleri 5 set yapınız
Bu hareketi çok rahat yapmaya başlayınca ayak bileğinize 2 kilodan başlamak üzere ağırlığı 10 kiloya kadar varan kum torbaları ile hareketi tekrarlayabilirsiniz
Sandalye desteği ile yarım squat - Ayaklarınız 20-30 santimetre sandalyeden uzak olmak üzera dizlerinizi bükmüş pozisyonda 5-10 saniya durunuz Belinizin dik olmasına ve dizinizin 90 derece üzerinde bükülmemesine dikkat ediniz Hareketi 10 kez tekrarlayınız
Quadriceps Adele germe - Sağlam bacağızın üstünde ayakta durun Aynı taraf elinizle duvardan destek alırken ameliyatlı ayağınız kalçanıza gelene kadar dizinizi bükerek 5 saniye tutunuz 10 kez tekrar ediniz

İleri egzersiz programı

Tek bacak yarım diz bükme - Bir sandalyeden destek alırken sağlam dizinizi bükerek kaldırınız Denge için ayak ucunuzdan destek alabilirsiniz Ameliyatlı bacağızın üstünde hafifçe yaylanınız Bu sırada tabanınız tamamen yere basmalıdır Bu hareketi 10 kez tekrarlayınız

Öne adım alma - Bir merdiven basamağı kullanarak ameliyatlı bacağınızı kullanarak adım alın ve sağlam bacağınızı kullanarak inin Bu hareketi 10 kez tekrarlayın
Yana adım alma - Bir merdiven basamağı kullanarak ameliyatlı bacağınızı kullanarak yana adım alın ve sağlam bacağınızı kullanarak inin Bu hareketi 10 kez tekrarlayın
Otururken ileri diz düzeltme - Sandalyede oturur pozisyonda topuğunuzu bir kanepeye koyunuz Bacağınızı kasarak kaldırınız5 saniye tutunuz 10 kez tekrar ediniz
Arka bacak adeleleri germe - Sırt üstü yatınız Kalçanınızdan bacağınızı yukarı kaldırarak dizin hemen üzerinden elinizle tutunuz Dizinizi düzelterek bacak arkasında bir gerilme hissedene kadar gererek 5 saniye tutunuz Sonra gevşeyiniz Hareketi 10 kez tekrarlayınız Aşırı zorlamayınız

Duvarda arka bacak adeleleri germe - Bir kapı girişi önüne sırtüstü yatarak bacağınızı kapı kirişine uzatınız Diğer bacağınızı diziniz bükük olmak üzere yana yere koyunuz Yerdeki bacağınızdan destek alarak kalçanızı uzattığınız bacağın arkasında gerilme hissedene kadar ileri hareket ettiriniz ve 5 saniye tutunuz Sonra gevşeyiniz ve 10 kez tekrarlayınız
Diğer bacağınızlada tekrarlayınız

Egzersiz bisikleti - Bir bisikletiniz varsa son derece yararlı egzersizler yapabilirsiniz Ayaklarınızı pedala tam olarak bağlayarak hareketleri yapınız Pedal sertliğini hafiften başlayınız ve yavaş yavaş arttırınız Günde 10 dakikadan başlayarak 20 dakikaya çıkarabilirsiniz

Yürüme - DOKTOR veya FİZYOTERAPİSTİNİZİN size önerdiği dönemde başlamak üzere tempo ve zamanı yavaş yavaş arttırın Koşma aktivitesine yine doktor veya fizyoterapistinizin tavsiyesine gore başlanmalıdır
alıntı