Osmanlı Devleti Hakkında Bilgiler

İçinde bulunduğumuz yıl osmanlı devleti´nin kuruluşunun 700, türkiye Cumuhuriyeti nin kuruluşunun ise 75 yıl dönümüne rast gelmektedir ve her iki yıl dönümü de türkiye´de çeşitli faaliyetlerle resmen kutlanmaktadır Bu kutlamalar türkiye cumhuriyeti´nin osmanlı´nın bir devamı olduğunun resmen kabulü anlamına mı gelmektedir? Eğer öyle ise bu, cumhuriyetin kuruluş yıllarında benimsenen ve daha sonra da uzun süre uygulamada kalan " osmanlı´dan farklı olma" politikalarına ters değil midir? Bu sorulara verilecek cevap, rahatlıkla "evet"tir
Burada sorulması gereken asıl önemi soru şudur: peki ne olmuştur da 75 yıl içinde birbirine zıt iki yaklaşım benimsenmiştir? Bu sorunun cevabı "zaman" kavramıyla ilgilidir tarih kitaplarında zaman genellikle, birbirini takip eden "anlar" ve bu anlarda meydana gelen "olaylar" olarak kullanılır Zamanın bu tarz kullanımı sonucu tarih bir "ilk ve tek (biricik) olaylar listesi", yani bir değişme (change) olarak ortaya çıkar Böyle bir yaklaşım, çoğu kez, en az değişme kadar önemli bir kavram olan sürekliliği (continuity) tamamıyla ihmal eder Zaman, birbiri arkasına gelen noktalar olarak ele alındığı gibi, zaman dilimleri (interval) ve dilimler içinde meydana gelen süreçler olarak da ele alınmaktadır Bu durumda da, olaylar ve olgular, birlikte var oldukları düşünülerek gruplandırılmaktadır Bu yaklaşımda vurgu, zaman akışında, birbirleriyle ilişkili olan olayların meydana getirdiği örüntüdedir Başka bir ifadeyle, bir tarihi olay, devam ede gelen olaylar grubu içinde yerine konularak, olayların oluşturduğu varsayılan bütünden veya devamlılıktan yararlanılarak açıklanmaktadır
İyi bir tarihi analiz, zamanın bu iki tür kullanılışına da yer vermelidir [1] Ancak, bunun mümkün olmadığı durumlar da vardır Mesela, tarihçinin yaşadığı zamanın tarihi, yani, yakın dönem tarihi göz önüne alınırsa, burada olaylar henüz yaşanmaktadır ve tamamlanmamıştır Bu yüzden de burada olayları tamamlanmış süreçler olarak gruplandırmak çoğu kez anlamlı olmaz [2] Bu durumda, yaşanan olaylar, o olayları yaşayanlara bir değişme olarak görünecektir cumhuriyetin kurucularına ve onların zamanında yaşamış tarihçilere, yaptıkları ve yaşadıkları olayların neden daha çok bir değişme olarak göründüğü, neden kendilerini " osmanlı dan tamamen farklı" gördükleri böylece daha anlaşılır olmaktadır Günümüz yönetici ve tarihçilerinin osmanlı ya karşı, neden cumhuriyet in kurucularından ve o dönemin tarihçilerinden farklı bir yaklaşım içinde oldukları da aynı şekilde açıklanabilirGünümüzün yönetici ve tarihçileri, cumhuriyet in kuruluşu, öncesi ve sonrasında meydana gelen olaylara daha geniş bir zaman dilimi içinde bakabilme imkanına sahiptirler Böylece, o zamanın olaylarını dönemler ve süreçler olarak gruplandırmak ve dolayısıyla da değişmeyle birlikte devamlılığı da görmek mümkün olmaktadırBununla birlikte, türkiye cumhuriyeti´nin hangi bakımlarda osmanlı geçmişinden bir "kopuş", yeni bir "başlangıç", hangi bakımlardan onun bir "devamı" olduğuna ilişkin tartışmalar, çeşitli platformlarda bütün canlılığıyla devam etmektedir türkiye cumhuriyeti´nin kuruluşu, elbette ki, "yeni ve taze" bir başlangıcı simgeliyordu İlk kuruluş yıllarında yapılan inkılaplar ve düzenlemeler, bu başlangıcın görünümleriydi Diğer yandan, cumhuriyet, selefi osmanlı´dan, pek çok unsuru da miras almıştı İşte, bu makalede, osmanlı´dan cumhuriyet e devam eden ve değişen unsurlar, toprak ve nüfus, siyasi rejim, hukuk ve kültür başlıkları altında incelenecektirAsıl konuya geçmeden önce, osmanlı´dan cumhuriyet´e geçişin yaşandığı ortam ve dönemin tasvir edilmesi faydalı görünmektedir osmanlı devleti´nin dört yıl süren I Dünya Savaşı´na (1914-1918) girmesi, sonunu getiren sürecin de başlangıcı oldu Savaşı kazanmasına rağmen, kaybeden tarafta yer alması, O nu mağluplar arasına koydu Bu mağlubiyet, osmanlı devleti´nin tarihe karışması anlamına geliyordu Çöken İmparatorluğun mirası anlamına gelen topraklarını paylaşma konusunu, Müttefikler, Paris´te düzenledikleri bir dizi konferansta tartıştılar Nihayet, 1920´de osmanlı devlet adamlarının eline Sevr Anlaşması tutuşturulduğunda, elde kalan Anadolu topraklarının büyük bir kısmı Müttefikler arasında pay edilmiş, İç Anadolu´da küçük bir bölge Türklere bırakılmıştı Türkler için bir "var olma" meselesi halinde dönüşen yabancı işgalleri ve bu işgallerden kurtulmak için verilen *****lı mücadele, aynı zamanda, yeni kurulacak devletin coğrafi mekanını hazırlama çabası anlamına geliyordu Bu mekan hazırlama işi-Kurtuluş Savaşı (1919-1923) kastediliyor-çekilen büyük sıkıntılardan sonra başarıyla tamamlandığında, yeni kurulacak devletin üzerinde gelişeceği coğrafi saha da belirlenmiş oldu Bu zemin üzerine, yeni türkiye cumhuriyeti devleti inşa edildi "Var olma" meselesi, şimdi de, modern dünyaya ayak uydurarak, "varlığını devam ettirme" meselesi haline dönüştü cumhuriyet´in ilanı ile başlayan ve toplum hayatının bütün sahalarına yayılan inkılaplar ve düzenlemeler bu amaçla gerçekleştirildi Ancak, inkılaplar bir yandan Batı modelinde yeniden yapılanmanın birer sembolünü teşkil ederken, diğer yandan da, osmanlı geçmişi ile bağların kopartılması anlamına geliyordu Yeni kurulan cumhuriyet in başkentinin Ankara olması da, geçmişten uzaklaşma arzusunun en sembolik göstergesiydi