İrtifa Dümeni

İrtifa dümeni uçaklarda Havada uçabilen bir araç Diğer uçucu araçlardan olan balon, zeplin ve helikopterden ayrılan en önemli tarafı kaldırma kuvvetinin kanatları vâsıtasıyla sağlanmasıdır İnsanlarda, kuşlar gibi uçmak arzusunun başladığı çok eski târihlerden beri yapılan çeşitli uçma teşebbüsleri bir tarafa bırakılırsa hakîkî mânâda ilk uçuşlar 19 yüzyılda gerçekleştirildi Yerçekimi kuvvetini mekanik enerjiyle yenme esâsına dayanan uçaklar kısa zamanda hızla gelişti Planör, helikopter ve otojir tipi uçuş araçları

yunuslama hareketini gerçekleştiren Yunuslama; uçakların yanlamasına ekseni çevresinde gerçekleştirdiği harekete denir uçaklarda bu hareket, levyenin ileri geri hareketiyle, yatay stabilizör ya da kanart üzerinde bulunan irtifa dümeni (elevator) tarafından gerçekleştirilir

kontrol yüzeyidir

Uçağın uçuş sırasındaki tüm hareketlerinin uçak üzerindeki basınç dağılımına bağlıdır Sabit kanatlı bir uçak için temel kontrol yüzeyleri, bu yüzeylerin akışa karşı durup onu bozması ve böylece yüksek basınçlı bir bölge oluşturma prensibiyle çalışırlar Kontrol yüzeylerinin çalıştığı durumlarda uçağın iki zıt tarafındaki basınç simetrisi bozulur ve bu da istenen hareketi sağlar

==Çalışma Prensibi==

İrtifa Dümeni (Elevator) yatay stabilizörün art kenarına stabilizörün çeşidine göre bir ya da karşılıklı iki adet yerleştirilir Uçuş denetimleri

Pilot Pilot Pilot bir hava vasıtasını kullanmak ve idare etmekle vazifeli kimse Pilot kelimesi genellikle havacılıkla ilgili bir terim olmakla birlikte; uzman deniz kaptanlarına, bazı yöneticilere de pilot ismi verilmekte; deneme mahiyetinde yapılan işler ve bu işlerin yapıldığı yerler de"pilot iş", "pilot bölge" olarak adlandırılmaktadır


Tarihi: İnsanlar yaratıldıklarından beri uçmaya çalışmışlar, birçok kişi de başarılı veya başarısız neticelenen uçuş denemeleri yapmıştır: Bizde H

levyeyi geriye çektiğinde irtifa dümeni yukarı hareket eder Bu da yatay stabilizör üzerinde bir yüksek basınç bölgesi oluşturur ve uçak burun yukarı Yatay Stabilizör havada seyreden araçlarda uçuş ekseninin paralel olduğu yatay düzlemde dengeli bir uçuş gerçekleştirmesini sağlayan kontrol yüzeyine verilen addır Geleneksel uçaklarda kuyruk bu görevi görmektedir Kanart uçaklarda ise taşıyıcı kanart ya da kontrol kanardı yine yatay stabilizör görevi görmektedirler

moment elde eder Levye ileri itildiğinde ise tersi gerçekleşir İrtifa dümeni sıfır konuma gelmediği müddetçe uçak yunuslama hareketine devam eder

==Uçağı tırmandırmak ya da dalışa geçirmek==

Uçaklar, irtifa dümeni sayesinde hücum açılarını değiştirirler ve elde ettikleri hücum açısı ile tırmanır ya da dalarlar Bu harekete yunuslama hareketi denmesinin sebebi de uçakların dalış veya çıkış yapabilmesidir Bir uçakta en önemli tırmanma hareketi kalkıştır Kalkış esnasında uçak azami Alm Moment (n), Fr Moment (m), İng Momentum Fizikte (mekanikte), kuvvetin döndürme etkisi Bir kuvvetin bir noktaya veya eksene göre momenti; kuvvet ile kuvvetin noktaya veya eksene olan dik uzaklığının çarpımına eşittir F, kuvveti; d, kuvvetin noktaya olan dik uzaklığını ve M, momenti göstermek üzere; M= Fd şeklinde ifâde edilir

taşıma kuvvetini elde etmelidir Bu yüzden bir kalkış hızına, bu hıza ulaşması için gerekli kalkış mesafesine ihtiyaç duyar ve bu esnada kanat kamburluğunu arttırarak taşımayı arttırmayı hedefleyen Image:tasimakuvvetipng350pxKanat profiline uygulanan kuvvetler

flaplar açık olur

Kanatları sıfır Flaplar; uçakların hücum kenarı ya da firar kenarında bulunan (Genelde firar kenarında); kanat kamburluğunu arttırarak sirkülasyon kuvvetini de arttıran, bu sayede kanadın taşıma kapasitesini yükselten bileşenlerdir

hücum açısına sahip olan bir uçak, kamburluklu kanat profiline sahipse irtifa dümeni kullanmadan havalanabilir Kanatları burulma ya da oturma açısına sahip uçaklarda da yine irtifa dümeni kullanılmadan havalanılabilir Zira, kanatları oturmasız ya da burulmasız olan ve simetrik kanat profiline sahip olan bir uçak irtifa dümeni ile burun yukarı moment verdirmeden havalanamaz çünkü hücum açısı arttığı zaman, kanatlardaki taşıma kuvveti de artar (Hücum açısının artması sirkülasyonun artmasına sebep olur)

==Kaynaklar==[http://wwwtevfikuyarcom/raporlar/ucusdenetimpdf Uçuş Denetimleri (Türkçe)] TUyar, 2007

==İç Bağlantılar== Uçuş denetimleri Yunuslama


Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki İrtifa dümeni maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir