Béla Bartók

Bela Bartok 25 Mart 25 Mart Gregorian Takvimine göre yılın 84 günüdür Sonraki sene için 281 gün var (Artık yıllarda 282)


1881 - 1881 yılı olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

26 Eylül 26 Eylül Gregorian Takvimine göre yılın 269 günüdür Sonraki sene için 96 (Artık yıllarda 97) gün var


1945 arasında yaşamış

Macar bestecisi, piyanocusu ve Doğu Avrupa halk müziği derleyicisidir Bartok budun müzik biliminin kurucularından biri olarak bilinir

Müzik Yaşamının İlk Yılları
Budapeşte Krallık Müzik Akademisi`nde Istvan Thoman`dan piyano ve Janos Kössler`den kompozisyon dersleri aldı Bu okulda tanıştığı Zoltan Kodaly ile birlikte bölgenin halk müziklerini derledi Bu, ilerideki müzik görüşünü derinden etkilemiştir Daha önceleri Bartok`un Macar halk müziği anlayışı Franz Liszt`in yapıtlarındaki çingene ezgileriyle sınırlıydı Bartok`un, 1848 Macar devriminin kahramanı Lajos Kossuth onuruna 1903`de bestelediği büyük orkestra çalışması ``Kossuth``, benzeri çingene ezgilerini kullanmıştır

Bartok Müziğinin Biçimlenmesi ve Etkilenmeleri

Bartok, Liszt`in çingene müziği yerine gerçek Macar müziği olarak saydığı Macar köylü halk müziği ile tanışmasından sonra, halk müziği ezgilerini kendi yapıtlarında kullandığı gibi, benzer yepyeni ezgiler yaratmıştır

Bartok müziği üzerindeki en büyük etki, 1902`de Budapeşte ``Also sprach Zarathustra``nın ilk dinletisinde tanıştığı Richard Strauss`un müziğidir Bu yeni biçim(senfonik şiir) sonraki birkaç yılda ortaya çıkmıştır Bartok piyanist olarak kariyerini ilerletirken, 1907`de Krallık Akademisinde piyano profesörü olarak ders vermeye başladı Bu onun Avrupa`da piyanist olarak dolaşmak yerine Macaristan`da kalmasını ve özellikle de Transilvanya bölgesinden daha çok halk şarkıları derlemesini sağlamıştır Bu arada, bu etkinlikler ve Kodaly`nin Paris`den getirdiği Claude Debussy müziği
Bartok`un müziğini etkilemeye başlamıştır Büyük orkestra çalışmaları daha Johannes Brahms ya da Richard Strauss biçemini korusalar da, halk müziğine artan ilgisini gösteren kısa piyano parçaları yazmıştır Bu ilginin belki de en açık belirtilerini gösteren ilk parça, içinde halk müziği benzeri ezgiler barındıran, 1908`de yazdığı 1 Numaralı Yaylı Çalgılar Dörtlüsüdür

Olgunluk Dönemi
1911`de Bartok, 1909`da evlendiği karısı Márta Ziegler`e adadığı, tek operası olan ``Mavisakal`ın Kalesi``ni yazdı Bartok`un Macar Güzel Sanatlar Kurulu yarışmasına sundugu bu opera, oynanabilirligi olmadığı gerekçesiyle geri çevrildi Bartok, bakanlar kurulunca siyasal görüşleri yüzünden söz yazarı Bí©la Balázs`nın adının proğramdan çikarılması yönündeki baskılara direnince, opera 1918`e dek oynanmadı Yaşamı boyunca Bartok hiçbir zaman kendini bakanlar kurulu ya da Macar kurumlarına yakın duymasa da, halk müziğine olan sevgisi hep sürdü

Macar Güzel Sanatlar Kurulu Ödülü düşkırıklığından sonra, Bartok iki, üç yıl çok az beste yaptı ve daha çok Orta Avrupa, Balkanlar (bu arada Türk) halk müziğini derlemeye yoğunlaştı Ancak Birinci Dünya Savaşının çıkmasıyla gezilerine ara vererek bestelemeye geri döndü ve 1914- 1916 arasında ``Tahta Prens`` balesini, 1915- 1917 arasında da ``İki Numaralı Yaylı Çalgılar Dörtlüsü``nü yazdı Uluslararası ününü ``Tahta Prens`` ile kazanmıştır

Bartok daha sonra İgor Stravinski, Arnold Schönberg ve Richard Strauss`dan etkilendiği ``Olağanüstü Mandarin`` adlı balesi üzerinde çalıştı Bunu, yapısal ve armoni olarak en karmaşık parçaları arasında olan iki keman sonatı izledi 1927 ile 1928 arasında bütün zamanların en güzel yaylı çalgılar dörtlüleri arasında sayılan ``Üç Numaralı Yaylı Çalgılar Dörtlüsü``nü yazdıktan sonra armoni dili yalınlaşmaya başlamıştır
1934`de yazdığı ``Beş Numaralı Yaylı Çalgılar Dörtlüsü`` bu yönden biraz geleneksel biçim izler Bartok son ve altıncı yaylı çalgılar dörtlüsünü 1936`da yazmıştır
1918`de yazımına başladığı (******luk, soygun, öldürme konularını işleyen) ``Olağanüstü Mandarin`` içeriği yüzünden 1926`ya dek gösterime girmedi

Bartok 1923`de eşinden ayrılarak Ditta Pásztory adındaki piyano ögrencisi ile evlendi Bu evlilikten doğan oğlu Peter`in müzik dersleri için bestelediği 6 ciltlik piyano parçaları derlemesi ``Mikrokosmos`` bugün piyano öğrencileri arasında yaygın olarak çalınır Bu onun Avrupa`da yazdığı son yapıtıdır

Bartok, 1936 yılındaki Türkiye gezisinde Adnan Saygun ile birlikte Anadolu`yu dolaşmış ve özellikle Osmaniye yöresindeki türküleri birlikte notalaştırmışlardır

==İkinci Dünya Savaşı ile sonraki yılları
İkinci Dünya Savaşı`nın çıkmasından sonra Bartok`un Avrupa`dan ayrılmak isteği giderek artmıştır

Bartok kesinlikle Nazilere karşı birisi olarak, onların Almanya`da yönetimi ele geçirmelerinden sonra oradaki dinletilerden uzak durmuş ve Alman yayıncısından ayrılmıştır Bu arada, ``Mavisakal`in Kalesi`` operasında ve ``Olağanüstü Mandarin`` balesinde gözlemlenen özgür düşünce yapısı, Macar sağcıları ile başının derde girmesine yolaçmıştır

Bartok, eşiyle ABD`ye göçettikten sonra hiçbir zaman kendini orada rahat duyumsamamış ve yeni şeyler yazmakta zorlanmıştır ABD`de tanınmıyor olması ve müziğine ilgi olmamasının da bunda etkisi olmuştur Eşiyle dinletiler vermişler, bir ara Yugoslav halk şarkılarının derlenmesi üzerine burs almışlar ama, ekonomik durumları hiç iyileşmediği gibi Bartok`un sağlığı da bozulmaya başlamıştır

Bela Bartok, Nev York`da kemik kanserinden 1945`de ölmüştür Ölümüyle yarım kalan viyola koçertosu daha sonra öğrencisi Tibor Serly`ce tamamlanmıştır
Macaristan`da komünizmin sona ermesinden sonra naaşı Nev York`dan, Budapeşte`ye gönderilmiş ve devlet töreni ile Farkasreti mezarlığına gömülmüştür
Kategori:1881 doğumlularKategori:1945 yılında ölenler

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Béla Bartók maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir