Katana

16 veya 17 yüzyılda ``katana`` ve ``saya``

Katana (å??), ya da taçinin kullanımını takiben Resim:Tachi-p1000620jpgBişu Osafune Sukesada tarafından Eyişo döneminin 12 yılında imal edilen ``Taçi``

1400`lerden sonraki ismiyle 大å?? 1400 yılı olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

dayito, tek-yönlü, uzun NihongoDayito大å??:ã*ã?とã? kelimesi Japon uzun kılıça atıfta bulunmaktadır Spesifik olarak bir *****tan ziyade katana ve taçinin içinde bulunduğu bir kategoriyi tanımlamaktadır Bu terim genellikle değişken olarak diğer kılıç isimleri yerine ya da tanımsız, sahte Japon stili kılıçları tanımlamak için kullanılmaktadır

Japon kılıcıdır Çoğu Japon, katana kelimesini genel olarak kılıç anlamında kullanır

Japon samurayı tarafından kullanılan, geleneksel tek-yönlü, kıvrık kılıç çeşididir Vakizaşi veya şoto ile ya da tanto ile eş olarak bilinen katana, buşi sınıfı savaşçılar olan ``buke``ler tarafından kullanılırdı İki ***** beraber olduğunda büyük-küçük anlamına gelen ``dayişo`` olarak adlandırılır ve samurayların kişisel onur ve sosyal gücünü temsil ederdi Uzun kılıç açık alanda yapılan dövüşlerde kullanılırken kısa kılıç yan ***** olarak taşınır ve saplama amacıyla ya da yakın dövüşlerde (örn: içeride) ve `` seppuku`` için kullanılırdı

Kın (鞘 ``saya``) ve el siperi (鍔 ``suba``), özellikle Edo döneminin son yıllarında özel olarak tasarlanan sanat eserleriydi ve karmaşık bir dizayna sahipti

Asıl olarak kesmek için kullanılmasına rağmen hafif eğriliği sayesinde etkili bir saplama *****ı olarak da kullanılabilir Çift elle tutulacak şekilde tasarlanmış olsa da bazı eski Japon dövüş teknikleri en azından bir ya da iki tek-el tekniği içerir

Japon toplumunda kılıçEdo döneminde sadece Samuraylar kılıç taşıyabiliyordu
Kılıcın, samurayın ruhu olduğu düşünülür Diğer *****lar zamanla popülerliğini yitirirken kılıç yerini korumuştur Japonlar kılıca olağanüstü değer verirlerdi Birçok Japon tarihçisine göre Edo döneminde sadece samurayların kılıç taşımasına izin verilirdi Öyle ki, kılıç taşımak bile bir köylüyü öldürmek için yeterli bir sebep teşkil ediyordu Paraya ihtiyacı olan efendisiz kalmış samurayın (`` Ronin``) kılıcını satması Japon toplumundaki onursuz durumunu daha da kötüleştirirdi Bunu yapanlar samurayın gözünde ruhsuz olurdu

Eski Japon kültürünün çoğu kılıçlar etrafında dönüyordu Özenle belirlenen kılıç taşıma, temizleme, muhafaza etme, keskinleştirme (ya da keskinleştirmeme) ve tutma metotları dönemden döneme gelişmiştir

Örneğin; bir başkasının evine giren bir samuray, diz çöktüğünde kılıcını nasıl yerleştirmesi gerektiğini bilmelidir Kılıcı kolay çekebilecek şekilde yerleştirmek şüphe ya da saldırı hissi uyandırabilir; bu sebeple, kılıcın sağda ya da solda olması ve uzağa ya da bir kişiye doğru tutulmuş olması etik açıdan önemli bir noktadır Ev sahibinin uzun kılıcı, katana-kake adı verilen bir rafta vakizaşinin üzerine yukarı doğru bükülmüş şekilde konur; omote (suka ya da kabzanın solu göstermesi) geleneklere göre bir uyarıdır Diğer taraftan, taçi, kuşanıldığı gibi bir duruşa sahiptir, suka tabandaki bir oluğa yerleştirilmiştir ve yukarıyı göstermekte olan saya, keskin kısım aşağıda olacak şekilde bir girintiye yerleştirilmiştir

Çoğu samuray, kılıcını öncelikli ***** olarak kullanmaz; önce yay, sonra mızrak, son olarak da kılıç kullanılır Kılıç çekmek, son hadde gelindiğinde ruhun serbestçe alev almasına izin vermek gibidir Teslim olmaktan başka çare kalmayana dek savaşmak olarak açıklanan ``Ken ore, ya mo suki`` (``tam çevirisi : kılıcı kırılmış ve oku da yok``) bir deyim olarak kullanılır

Japon kılıcının tarihçesi

20 yy öncesi

6 yy`da efsanevi imparator Jimmu, Japonya`nın büyük bir kesimini fethetti Bu dönemde Japonlar kılıç yapma sanatını Çinli demircilerden öğrendiler Eski kılıçlar Çin tarzında, düz, tek ya da çift taraflı idi
Bilinen en eski ``kenjutsu`` formu, ``Kofun`` dönemine tekabül eder (3 yy ve 4 yy) ``Kaşima no Taçi`` (鹿島の太å??) adı verilen stil, Kaşima Tapınağı`nda ortaya çıkmıştır ``Hiyan`` (8-11 yy) döneminde ``Aynu`` bölgesinde, Rusya ve Japonya`nın kuzeyde yer alan ``Hokaydo`` bölgesinden alınmış tekniklerle kılıç yapımının geliştiği görülür ``Aynu`` halkı, katananın ortaya çıkmasına etki eden -``varabati-tu`` (è?¨æ??å??)- ``varabati`` kılıcını kullanırdı

Efsaneye göre Japon kılıcı, ``Amakuni`` isimli demirci tarafından katlı çelik işlemiyle icat edilmiştir Değişim sürecinde katananın tek yüzlü olması ve biçmek için daha uygun hale gelmesi, bu dönemde ortaya çıkan kenjutsu stillerine de yansımıştır

Savaş dönemi

12 yyda uzun bir çöküş döneminden sonra iç savaş patlak verdi Beş asır boyunca Japonya kendi karanlık çağlarına damgasını vuran şiddetli savaşlar yaşadı ``Onin Savaşı``, Japon zırhında devrim yarattı

``Muromaçi`` döneminde kanlı savaşlar artık gelenek halini almıştı ama tembel ``şogun`` generallerinin kültür ve sanata değer vermesi adaların barbarlığa düşmesini engelledi Bu dönemde birçok iyi kılıç imal edildi Kılıçlara olan yoğun ihtiyaç demircilerin imalat tekniklerini değiştirmelerine sebep oldu Bunun yanında, savaşmanın getirdiği barbarlık kılıç imalatının altın dönemi olarak da bilinen ``Kamakura`` döneminin hayli sanatsal tekniklerinin terk edilmesine, işlevsel ve tek kullanımlık *****lara yönelime sebep oldu ``Muromaçi`` döneminde, ``Ming`` hanedanına yasal ticaret yoluyla en az 200000 katana ihraç edildi Sonuçta başarısız olan bu kararın nedeni, Japon ***** üretiminin tamamını piyasadan toplamak ve korsanların *****lanmasını zorlaştırmaktı Zaman geçtikçe, bu sebeplerden ve ateşli *****ların savaş meydanında sonuca ulaştıran güç olarak ortaya çıkması sonucunda kılıç ustalığı unutulmaya yüz tuttu

Ünlü Moğol İşgali (å??å¯?, ``Genko``), Japon kılıcının gelişimi için dönüm noktası olmuştur ``Kokan Nagayama`` şöyle anlatır:
:``Japon savaşçıları daha önce, deri zırhlar giyen ve kendi kılıçlarından bariz üstün böylesine kuvvetli bir kılıç kuşanmış, eşsiz savaş tekniğine sahip bir düşman ile karşılaşmamışlardı Kimi Japon demirciler, â??sırt kısmına doğru geniş hatlara sahip kılıçlar daha heybetli görünür fakat kırılmaya meyillidir` düşüncesine istinaden daha ince ve daha basit hatlara sahip kılıçları benimsemeye başlamışlardır`` <ref name = ref1> "The Connoiseur`s Book Of Japanese Swords", Kodansha International 1997, sayfa 21

Ne yazık ki ``Nagayama`` yararlandığı Japon tarihi kaynaklarında Moğol kılıcının, Japon kılıcına üstünlüklerinden bahsetmemiştir Diğer Japon âlimleri, bu dönemdeki bazı Japon demircilerin Moğol tehdidine karşı daha kalın sırtlı kılıçlar imal etmeye başladıklarının altını çizmiştir

Barış dönemi

Barış zamanlarında demirciler daha rafine ve artistik kılıç tasarımlarına yönelecek zamanı bulmuşlardır ``Monoyoma`` döneminin başlarında yüksek kaliteli tasarımlar görülmüştür Önceki savaş döneminde eski demircilerin teknikleri kaybolunca bu kılıçlara ``yeni kılıç`` manasına gelen ``şinto``, daha eski kılıçlara da bariz bir şekilde ``koto`` (``eski kılıçlar``) adı verilmiştir MÖ 987 civarında kıvrık kılıçlardan sonra ortaya çıkan kılıçlara da ``jokoto`` denilmiştir ``Edo`` döneminde, samuray sınıfının bürokrat ve polis sınıfına dönüşmesi gibi sebeplerle kaliteden yine vazgeçilmiş ve işleme ve süsleme gibi ilgili diğer sanat dalları zaman zaman gelişim göstermiştir ``Horimono`` olarak bilinen bu basit ve zevkli süslemelerin eklenmesi esas olarak dinî sebeplere dayanır Bir çok ``şinto`` kılıcında bulunan daha karmaşık işin, artık güzellik taşımadığı ve özellik arz etmediği düşünülür

İzolasyonist ?``Tokugava Şogunluğu`` döneminde ateşli *****lar ve barut yasaklanmış ve dolaşımdan kaldırılmıştır 18 yy ortalarında çoğu genç Japon, değil bir *****ın ateşlendiğini görmek, ateşli ***** bile görmemiştir

Bu dönemin sonlarına doğru ***** imalatı tekrar azaldı ve usta demirci ``Munetsugunun çabaları sayesinde 19 yy başlarında sanata artistik liyakat geri döndü ``Munetsugu``, ``şinto`` sanatı ve tekniklerinin ``koto`` bıçaklarına nazaran düşük seviyede kaldığı ve ülkedeki bütün kılıç yapımcılarının, unutulmuş tekniklerin açığa çıkarılması için çaba sarf etmesi gerektiği yönündeki düşüncelerini açıkladı ``Munetsugu``, dinleyen herkese fikirlerini anlatarak ve bildiği her şeyi öğreterek ülkeyi gezdi Kılıç ustalığı onun yol göstericiliği sayesinde tekrar toparlandı ve Japon kılıç imalatında ikinci Rönesans yaşandı ``Şinto`` metodundan vazgeçilmesi ve eski tekniklerin tekrar keşfedilmesi sebebiyle bu dönemin kılıçlarına ``yepyeni`` manasına gelen ``şinşinto`` denilir

19 yy sonları
Matthew Perry`nin 1853`te gelişine kadar bir değişim yaşanmaz ``Kanagava Anlaşması``, Japonya`yı zorla dış dünya ile tanıştırınca ``Meji Devrimi``nin takip ettiği hızlı modernleşme süreci başlar
1876`daki ``Hayitoreyi`` döneminde ***** taşımanın yasaklanması, samurayların halktan ayırt edilmesini zorlaştırdı Katana bulundurmanın yasaklanmamış olması sebebiyle birçok katana saklanmıştır Bir anda kılıç pazarı ölmüş, birçok demirci ticaretten yoksun kalmış ve değerli yetenekler kaybolmuştur

20 yy sonrası

20 yy başlarında askerlerin kılıç ile *****landırılması ihtiyacı ortaya çıkınca, onlarca yıl sonra demirciler tekrar iş sahibi olmuştur ``Gunto`` olarak bilinen bu kılıçlar, genellikle düşük kalitede, bir çoğu yağ ile ısıtılarak ve keski ile yontulmak yerine damga basılmak suretiyle seri numarası verilerek üretilmiştir

Katana, birçok meslek dalında kullanılmaya devam edilmiştir Polisler sadece suçluları yakalamak için değil, aynı zamanda katana kullanan suçlulara karşı kendilerini savunmak için de katana kullanmak durumunda kalmıştır Bu dönemde ``Kendo``, polis eğitim sürecine dahil edilerek polis memurlarının katana kullanmak için asgari eğitimi alması sağlanmıştır

II Dünya Savaşı
Tip 95
Savaş döneminde astsubayların kullandığı ``Tip 95``, subayların ``şin-gunto``suna benzer; standart makine çeliğinden metal kabartmalı ve boyanmış saplı geleneksel ``sukaya`` benzetilerek tasarlanmıştır

Bu dönem katana için karanlık olmasına rağmen özellikle imparatorluk sanatçıları olarak istihdam edilen azınlık tarafından ustalık canlı tutulmuştur Bu demirciler ``Gassan Sadakazu`` ve ``Gassan Sadakatsu``; imparator ve diğer yüksek rütbeli görevliler için eski kılıçlar ile yarışacak kalitede işler çıkartmakla meşgul olmuşlardır ``Gassan Sadakatsunun öğrencileri, Japon kimliği için önemli olan bilgilerin vücut bulduğu, dokunulmaz kültür elçileri ya da yaşayan ulusal hazineler olarak düşünülür 1934 yılında Japon hükümeti ordusunu, ``şin-gunto`` - yeni ordu kılıcı - ile donatınca ``Tip 94`` katana ve buna benzer birçok makine ya da el yapımı geç ``şinto`` türleri II Dünya Savaşı`nda kullanılmıştır

II Dünya Savaşı sonrası
ABD işgali sırasında tüm *****lı kuvvetler dağıtılmıştır Belediye ve polis izni dışında keskin kenarlı katana imalatı da yasaklanmıştır Daha sonra Dr Homma Junji`nin General Douglas MacArthur`a başvurması üzerine bu yasak kaldırılmıştır Görüşmeleri sırasında Dr Homma, Japon tarihinin çeşitli dönemlerinden kılıçları göstermiş ve çabuk kavrayan bir öğrenci olması sayesinde General Mac Arthur, hangi kılıçların artistik değeri olduğunu, hangilerinin ise gerçek ***** olarak düşünülmesi gerektiğini kolayca tespit edebilecek hâle gelmiştir Bu toplantının sonucunda genel yasak düzenlenmiştir Böylece ``gunto`` sınıfı tamamen imha edilecek ve artistik değere sahip kılıçlara sahip olmak ve muhafaza etmek mümkün olacaktır Hatta birçok katana, kelepir fiyata ABD askerlerine satılmıştır Bazıları çalınmış, geri kalanlar ise muhafaza edilmiştir
1958 yılındaki *****sızlanmaya bağlı olarak ABD`de Japonya`dan daha fazla Japon *****ı bulunuyordu Doğudan dönen ABD askerleri genellikle taşıyabildikleri kadar kılıcı beraberlerinde getirmişlerdir Bu kılıçların 1000000 hatta daha fazlası ``gunto`` iken küçümsenmeyecek bir kısmı da ``koto``, ``şinto`` ve ``şinşinto`` idi

Edo dönemi sonrasında demirciler giderek üretimlerini sivil ürünlere doğru çevirirken silâhsızlanma ve müteakip düzenlemeler neredeyse katana üretiminin sonunu getirdi Pek az demirci ticaretini devam ettirdi Dr Homma, kendilerini eski teknik ve kılıçları korumaya adamış " Sanatsal Kılıçları Muhafaza Derneği" (``Nihon Bijitsu Hozon Token Kayi``) kurucu simgesi haline gelmiştir Aynı fikirde olan diğer bireylerin de çabasıyla katana karanlık günlerinden kurtuldu ve birçok demirci Mungetsugu`nun başlattığı işi, eski teknikleri ortaya çıkarıp bugünün kılıçlarını eski kılıçlar kalitesinde üretimi devam ettirdi

Bazı katanalar modern zamanda *****lı soygunlarda kullanıldı Ne var ki, bu katanaların çoğu kılıca benzer, esasında düzgün olarak imal edilmiş bir katananın fiyatı ucuz bir tabancaya nazaran daha fazladır

Sınıflandırma

Uzunluğa göre