Kültür Toplumbilimi

düzenle-tarihEkim 2006
KÜLTÜR

Bir toplumun tarihsel süreç içinde ürettiği ve kuşaktan kuşağa aktardığı her türlü maddi ve manevi özelliklerin bütününe kültür denir

Kültür, bir toplumun kimliğini oluşturur, onu diğer toplumlardan farklı kılar Kültür, toplumun yaşayış ve düşünüş tarzıdır
Kültür, genel olarak iki öğeden oluşur

a) Maddi Kültür Öğeleri: Binalar, her türlü araç-gereç, giysiler vb

b) Manevi Kültür Öğeleri: İnançlar, gelenekler, normlar, düşünce biçimleri vb

Kültürün maddi ve manevi öğeleri arasında sürekli bir etkileşim vardır Birinde meydana gelen bir değişim diğerini de etkiler

Kültür, toplumun doğal çevresinden yani coğrafi koşullardan etkilenir
Örneğin, dağlık bölgelerde yaşayan toplumların kültürüyle verimli ovalarda yaşayan toplumların kültürü birbirinden farklıdır


KÜLTÜRÜN ÖZELLİKLERİ

Kültür görelidir Yani her toplumun kendine özgü kültürü vardır

Kültür tarihseldir Yani geçmişten günümüze süregelmektedir
Kültür insan eseridir İnsanlar hem kültürü oluştururlar hem de kültürden etkilenirler

Kültür durağan değildir Zaman içinde değişir Maddi öğeler daha hızlı değişir Ayrıca her toplumda kültürel değişim hızı birbirinden farklıdır


KÜLTÜRÜN İŞLEVLERİ

Birey davranışlarını yönlendirerek toplumsal düzeni sağlar

Topluma kimlik kazandırır Toplumu diğer toplumlardan farklı kılar

Toplumsal dayanışma ve birlik duygusu verir "Biz bilinci"

Toplumsal kişiliğin oluşmasını sağlar "sosyalleşme"




KÜLTÜRÜN KAZANILMASI

İnsanların toplumları, ülkeleri birbirinden farklı da olsa biyolojik olarak birbirlerine benzerler, ama inanç, düşünce, tutum ve olayları algılayış tarzı bakımından farklıdırlar

Bu farklılığı ortaya çıkaran etkenlerin başında içinde yetiştikleri kültürel yapıdır Bireyler, kültürü sosyalleşme süreciyle kazanırlar

Sosyalleşme (Toplumsallaşma), (Sosyalizasyon):

Birey, içine doğduğu kültürel ortamın özellikleri ana-babasından, yakınlarından, arkadaşlarından, okuldan, sokaktan ve iş ortamından öğrenir Ömür boyu süren bu öğrenme ve uyma sürecine sosyalleşme denir

Birey sosyalleşme süreciyle içinde yaşadığı toplumun bir üyesi olur Olayları algılayış tarzından giyim tarzına, düşünüş tarzından davranış biçimine kadar her konuda kültürden etkilenir

Sosyalleşme süreci, aynı toplumdaki bireyleri genel olarak birbirine benzetir Ancak aynı kültürel ortamda da yaşasa her insanın yaratılış özellikleri farklı olduğu için kişilikleri birbirinin aynısı değildir


KÜLTÜRLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1- Üst Kültür:
Bir toplumda geçerli olan genel kültür özellikleridir Toplumun her kesiminde bilinir ve benimsenir

Örnek: Genel Türkiye kültürü, genel Çin kültürü, genel İtalyan kültürü gibiâ?¦


2- Alt kültür:
Üst kültür içindeki din, dil, töre ve etnik köken bakımından kendine özgü özelliklere sahip toplulukların kültürüdür

Örnek: Türkiye`deki Kürt, Laz, Alevi, Yörük kültürü, Amerika`daki Kızılderili, Zenci, Göçmen kültürü gibiâ?¦


3- Kültürleme:
Toplumun, kendi kültürel özelliklerini yeni kuşaklara sosyalleşme yoluyla aktarmasıdır

Örnek: Türk toplumunda yetişen bir kişi Türk gibi düşünür, davranır ve giyinir

4- Kültürleşme:
Farklı kültürlerin karşılıklı etkileşime girmesiyle gerçekleşen kültür alış-verişidir Kültürleşme süreci sonunda her iki toplum da yavaş ya da hızlı değişir

Örnek: Aynı mahallede oturan Türk ve Kürt toplulukların zamanla birbirini etkilemesi, Avrupa birliğine üye ülkelerin kültürel etkileşime girmesi


5- Kültürel Yayılma:
Bir kültürde ortaya çıkan maddi veya manevi kültür öğesinin dünyadaki başka kültürlere yayılmasıdır

Örnek: Spagettinin İtalya`dan, ulusçuluk fikrinin Fransa`dan, tütünün içmenin Kuzey Amerika yerlilerinden, yoğurdun Türklerden dünyaya yayılması gibiâ?¦


6- Kültürel Gecikme:
Bir toplumdaki maddi kültür öğelerinde meydana gelen değişim hızına, manevi kültür öğelerinin ayak uyduramaması oluşan uyumsuzluk ve görgüsüzlük durumudur

Örnek: Cep telefonu (maddi kültür) hızla yaygınlaşmaktadır ancak onu kullanma görgüsü (manevi kültür) aynı hızda gelişmemektedir Bunun sonucu olarak toplu mekânlarda yüksek sesle konuşulmakta, tiyatro, cami gibi yerlerde kapatmaya özen gösterilmemektedir
Ayrıca, apartman, kredi kartı, belediye otobüsü, sonradan görme zenginlik vb


7- Kültürel Şok:
Kendi kültür ortamından başka bir kültür ortamına katılan bireylerin yaşadıkları bunalım ve uyumsuzluk durumudur

Örnek: Almanya`ya giden ilk Türk işçilerin uyum sorunları, kentten köye gelin olan bir kızın uyum sorunu, Doğuda bir köye atanan yeni İzmirli öğretmen vbâ?¦


8- Kültür Emperyalizmi:
Emperyalizm, bir ülkenin başka bir ülkenin kaynaklarını sömürmesi demektir Kültür emperyalizmi, gelişmiş ülkelerin az gelişmiş diğer kültürleri özellikle kitle iletişim araçlarıyla etkilemesi ve kendine benzetmesidir Kültür emperyalizmi, sömürgeciliği kolaylaştırır

Örnek: Batı kültürü, TV programları ve filmleriyle diğer kültürleri giyim, eğlence ve tüketim alışkanlıkları bakımından kendine benzetmektedir Böylece Batı, ürettiği ürünlere daha çok pazar bulacaktır



9- Kültürel asimilasyon:
Bir kültürün, kendi içindeki azınlık kültürü eritmesi ve kendine benzetmesidir
Asimilasyon normal bir süreçle olabildiği gibi devlet eliyle zorla da olabilir

Örnek: Bulgar Türklerinin zamanla Slavlar içinde erimesi, Anadolu`daki Türklerden önceki eski halkların Türk kültürü içinde erimesi, Azteklerin Meksika kültürü içinde erimesi vbâ?¦



10- Kültürel Yozlaşama:
Yabancı kültürlerin olumsuz etkisi ve toplumun kendi öz değerlerine yeterince sahip çıkmaması sonucu meydana gelen kültürel bozulmadır

Örnek: Gençlerin batı kültürüne özenmesi, yardımlaşmanın yerini çıkarcılığın ve duyarsızlığın alması, anadilin yabancı kelimelerle yozlaşması, dini bayramların özünden uzaklaşıp tatile dönüşmesi, işyeri isimlerinin yabancı kelimelerden seçilmesi

Hazırlayan: Mustafa BOZTEPE

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Kültür Toplumbilimi maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilirToplumun ve insanların, biyolojik olarak değil de, sosyal olarak kuşaktan kuşağa ak*tardığı maddi ve maddi olmayan ürünler bü*tünü, sembolik ve öğrenilmiş ürünler ya da özellikler toplamı