Kaçarlar

Kaçarlar Türkistan, Âzerbaycan, İran ve Anadoluda yaşayan Türkmen kabîlesi ve Türkistan Asya kıtasında Türklerin yurdu manasına gelen büyük bir ülke Tabii coğrafyası, etnoğrafik ve tarihi manasıyla Türkistanın hudutları şöyledir: Güneyden Gürgan Nehri, Horasan Dağları, Kopet Dağı, Kuhi Baba, Mezdûran, Tapcak ve Ak Dağları, Hindukuş Sırtları, Mustag-Kuenker Sıradağları; doğudan, Doğu Türkistanın doğu hudutları, Sucav civarında 98°50 kuzey paraleli, 40°50 doğu meridyeni noktası; kuzeyden Cungarya ve Kazakistanın kuzey hudutlarını meydana getiren İrtiş Havzası v

İranda (1796-1925) tarihlerinde iktidar olmuş hanedan Kaçar adı, Türkçe kaçmak kelimesinden türetilmiştir


Moğollar (1206-1320) devrinden beri, Hazar Denizi kıyılarında otururlardı İlhanlılardan Hülâgu Hanın (1256-1264), Alamut Batınîlerine ve Suriyeye karşı giriştiği seferlere katılan Kaçarlar; Irak, Suriye ve Anadoluya kadar yayıldılar İlhanlı Devleti yıkıldığı zaman, Suriye hududuna yerleştiler Timur Han, Suriyeyi ele geçirince, onları esas vatanları olan Türkistana yolladı On altıncı yüzyılın başında kurulan Safevî Devleti'nin (1502-1732) kurucusu Şah İsmaili (1502-1524) destekleyen Kaçarlar; bu devirde vezirlik, başkumandanlık, beylerbeylik dahil, devlet kademelerinde vazife aldılar Safevîlerin yıkılmasıyla, 18 yüzyılda, Afşarlar (1736-1749) ile mücadele ettiler Afşarlı Nâdir Şah'a (1736-1747) düşmanca davranan Kaçarlar, Kuzey İran üzerinden Âzerbaycana yayıldılar Kaçarlı Mehmed Ağanın Âzerbaycan valiliği sırasında, İrandaki hakimiyetleri kuvvetlendi Zendlere (1749-1796) karşı 1779da, Şirazda zafer kazanan Mehmed Ağa, İsfahan bölgesini alarak, şahlığını ilan etti 1796da Zendlerin hakimiyetine son veren Mehmed Ağa, İranı bütünüyle zaptetti


Böylece, 1796da kurulan Kaçar Devleti, Ruslarla mücadele edip, 19 yüzyılda Avrupa devletleriyle diplomatik münasebetler kurdu Feth Ali Şah (1797-1834) devrinde, Fransa ve İngilterenin yanına çekilmek istenen İrandaki Kaçar Devleti, Çarlık Rusyası'nın Hint Okyanusuna inme politikasına karşı, ordusunu kuvvetlendirerek, Avrupadan teknik eleman, silâh ve malzeme getirtti Feth Ali Şah, İran-Rus Harbi (1826-1828) sonunda imzalanan Türkmençay Antlaşması ile, İran ve Kafkaslar havalisindeki haklarını Rusyaya vererek, Hazar Denizindeki Rus hakimiyetini kabul etti Muhammed Şah (1834-1848) devrinde, Kuzey İranda Acem asıllı Elbab Ali Muhammedin talebesi İslâm düşmanı Bahâullahın kurduğu "Bahâîlik" ortaya çıktı Bahâîler, Kaçarlı iktidarını tehdit edip, isyanlar çıkardı Nâsireddin Şah (1848-1896), Bahaîleri kılıçtan geçirdi ise de, bir fedai tarafından öldürüldü Doğunun fethedilmesi için Afganistan ve Herattaki mücadeleler, Hindistandaki Gürgâniyye (Babür) Devleti'nin (1526-1858) İngilizler tarafından yıkılmasına kadar devam etti


Rusya, İngiltere ve Fransanın, İran bölgesindeki rekabeti, Kaçarlar Devleti üzerinde Avrupa devletlerinin iktisadî hakimiyetini arttırdı Muzaffereddin Şah (1896-1907) devrinde, liberalizm ve meşrutiyet verilmesini isteyenlerin hareketleri karşısında, 1 Ocak 1907de Meclis-i Şûrâ-yi Millî açıldı Muzaffereddin Şah'tan sonra tahta geçen Muhammed Ali Şah (1907-1909), Meşrutiyet Anayasasını ilan etmesine rağmen, tatbik ettirmemesi üzerine, Âzerbaycan ve diğer eyaletlerde, Kaçarlı Hanedanına karşı, silâhlı mücadeleler ile isyanlar başladı Muhammed Ali Şahın, Rus ve İngiliz kontrolündeki iktidarına ihtilalciler son verince, yerine oğlu Ahmed Şah (1909-1925) geçti Birinci Dünya Harbinde tarafsız kalan Kaçarlar Hanedanının ülkesi, Ruslar ve İngilizler tarafından muharebe alanı olarak kullanılıp, buradan Osmanlı Devleti'ne saldırılar tertiplendi Harp sonrasında, İranda mahallî isyanlar ve ayrılma taraftarı hareketler gelişti Bolşevik Rus orduları Kuzey İrana girdi İngilizler, Ahmed Şah'ı 1923te Londraya götürünce, yerine, saltanat nâibi ve ordu başkumandanı Ali Rıza Han vekalet etti 1924te İran Millî Meclisini elde eden Ali Rıza Han, 1925te kanlı bir darbe yaparak, Kaçarlar Hanedanına son verip, Pehlevî hükümetini (1925-1979) kurdu Pehlevî hükümeti devrinde, Kaçarlar Hanedanından ve kabilesinden birçok devlet adamına vazife verildi


Kaçarlar, bugün, Türkistan, Âzerbaycan ve kalabalık bir şekilde Esterâbat dahil İranda yaşamaktadır Kaynak dallogcomAyrıca Bakınız İran İslam Cumhuriyeti Asyanın batısında yer alan bir devlet Kuzeyinde Ermenistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve Hazar Denizi, doğusunda Afganistan ve Pakistan, batısında Türkiye ve Irak, güneyinde Basra ve Umman körfezleri bulunur

Türk Boyları