Prof. Dr. Sinsi
|
Telli Çalgılar
Tezeneli / Mızraplı Telli Çalgılar :
Bunlara örnek olarak; Ud, Türkiye'nin yanı sıra, Tunus, Fas ve Cezayir de dahil olmak üzere bütün Arap ülkelerinde, İran'da ve Ermenistan'da aynı adla kullanılan iri gövdeli, kısa saplı telli bir çalgıdır (İran'da "barbat" adıyla da bilinir ve Avrupanın "Lavta"sına benzer)
Bugün Türkiye'de kullanılan "ud"un, diğer ülkelerdeki "ud"lardan hemen hiçbir yapısal farkı yoktur Anacak şunu da belirtmek gerekir ki, Arap "ud"larının gövdeleri genellikle biraz
Tambur, Osmanlı müziğinin en gözde telli ve mızraplı çalgılarından biri, belki de en önemlisidir Çok eski bir tarihi olan "Tambur" için "Kopuz"un geliştirilmiş biçimi olduğu yönünde görüşler olduğu gibi ilk biçiminin antik dönemlere kadar uzandığı yönünde görüşler de vardır Yine bir başka görüş, "Tambur"un, bağlama ailesinin ilk halinin gelişimi ve değişimi ile oluştuğu yönündedir
Kökeni Arapça "tunbur" olan sözcüğün, Sümer dilinde gene yarı küremsi gövdeli ve u
Çeng, Organolojinin "açık arplar" arasında incelendiği çalgılardandır Açık arplar, "yay-arp" ve "köşeli arp" olmak üzere iki türe ayrılır Çeng ikinci türdendir Açık arplarda, teller burgulukla ses kutusu arasına gerilir En uzun (ve en pest) telin önünde hiçbir şey yoktur Kapalı arplarda ise, bir açı oluşturan burguluk ve ses kutusunun iki ucunu birleştiren bir üçüncü parça vardır Bu parça, modern batı arpında olduğu gibi, en uzun telin önünde olup ona paralel
Tar, Tezeneli bir Türk Halk çalgısıdır Ülkemizde Kars yöresinde yaygın olarak kullanılmaktadır Ayrıca Azerbeycan, İran, Özbekistan ve Gürcistan'da da yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir
Teknesi, büyükleri birbirinden farklı iki çanaktan oluşmaktadır ve genellikle dut ağacından yapılmaktadır Göğüs kısmı üzerine manda veya sığır yüreğinin zarı gelmektedir Sap kısmı sert ağaçtan yapılmaktadır ve üzerine misinadan perdeler bağlanmaktadır
Tar üzerinde iki ana gurup tel bulunmaktadır Biri
Kanun (müzik), Kökeni, milattan önceki Anadolu, Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarına kadar uzanmaktadır Daha sonraki çağlarda yine bu bölgelerde görülen "Kanun", giderek dünyanın diğer bölgelerine yayılmıştır Özellikle Çin, Hindistan ve Pakistanda bu çalgının benzerlerine rastlanmıştır
Hemen hemen bütün organologlar, Arapça olan "kanun" kelimesinin, Yunanca "kanon" kelimesinden türediğini kabul eder Yasa, yönetim, hüküm, kural gibi anlamları olan "kanon
Santur, Organolojinin "vurmalı kitharalar" arasında incelediği çalgılardandır Latince bir kelime olan "kithara", her biri skalanın belli bir sesini veren ve çok sayıda teli, ses tablasına (göğüs) paralel bir düzlem oluşturan telli çalgıların (kordofonların), ortak adıdır "Kithara"ların ses kutusu genellikle, göğsü ve sırtı paralel olan bir kasa biçimindedir "Kithara"lar, ses kutusunun biçimine göre olduğu gibi, çalınış biçimine göre de sınıflanırlar Ör
Kopuz, Kopuz eskiden beri Türklerin kullandıkları, bugün Altay Türklerinde rastlanan bir çeşit musiki aleti Bakşı ve ozanların sagu ve destan okurken çaldıkları bu saz, Türk memleketlerinde daima rastlanan bir çalgı aletidir Kaynakların haber verdiğine göre Uygur ülkelerinde ve diğer Türk boylarında görülen kopuz, Divanü Lügatit-Türkte de yer almıştır Hatta bu kelime ile ilgili olarak; kobzamak, kobzatmak, kobzaşmak, kobzalmak kelimelerine de rastlanmıştır
Bir çeşit kemana benzeyen kopu
Bağlama ailesi (meydan sazı, divan sazı, bozuk, Ülkemizde kullanımı en yaygın olan "telli çalgı"dır Yörelere ve ebatlarına göre bu çalgıya, bağlama, meydan sazı , divan sazı, bozuk, tambura , cura, üçtelli, onikitelli, çarta, ırızva, , çöğür vb adlar verilmektedir
Bağlama ailesinin en küçük ve en ince ses veren çalgısı "Cura"dır Curadan biraz daha büyük ve curaya göre bir oktav kalından ses veren çalgı ise "Tambura"dır Bağlama ailesinin en kalın ses veren çalgısı ise "Divan Sazı"dır Tam
tambura, cura, üçtelli, onikitelli, çarta, ırızva) ve benzerleri verilebilir
|