Kul Hakkı

KUL HAKKI

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Bu Makalemizde kul hakkını ele alacağızLisanımızda “Kul Hakkı” kelime anlamından ziyade bir terim olarak yerini almaktadır Biz evvela kelime sonra da terim anlamıyla ele alacağız


Arapcada çoğulu abid ve ibad şeklinde gelen “Kul” kelimesi lügatte; hür olsun köle olsun insan, hizmet eden, nebat (1), samimiyetle boyun eğen,kısa ve enli ok mızrak, itaat etmek, köle (2), aşağılandı, birledi (3) anlamlarına gelmektedir

“Hak” kelimesi ise yine arapca olup lügatte; ölüm,adalet,mal,mülk,doğru söz Allah (cc)ın isimlerinden biri,sonsuz,fert ve cemaat için olan nasip(4), batılın zıddı,meydana gelen, geçmiş harcanmış emek,insaf(5), pay,hisse,layık,münasip(6)
gibi anlamlara gelmektedir

Biz bu Makalemizde“Kul Hakkı” kelimesini “İnsanların,hatta,canlı cansız varlıkların birbirleriyle olan karşılıklı alacakları ve bunlara riayet etme” anlamında kullanacağızMesela, “Müslüman’ın Müslüman da beş hakkı vardır: Selama iade etmek,hastalığında geçmiş olsuna gitmek,öldüğünde cenazesine gitmek,söz verdiğinde sözünde durmak ve aksırıp ”Elhamdülillah” deyince “Yerhamükellah” demek”Mealindeki Hadisi Şerifte “Hak” kelimesi bu manada kullanılmaktadır(7)

Konumuza girerken evvela insanlar arasındaki genel hakları esas alarak,bu karşılıklı hakların dini açıdan bir ibadet olduğu gerçeğini ve uyulması gerekli bir insanlık borcu olduğunu izaha çalışacağız

Cenab-ı Hakkın HzAdemden beri göndermiş olduğu şu beş temel hak “Şeriatların Ruhu” şeklinde yerini bulmuştur:Dini muhafaza, aklı muhafaza,nesli muhafaza,nefsi muhafaza ve malı muhafaza(8)

Dini korumak demek,insanların yaradılıştan ihtiyacı olan inançlarını diledikleri gibi öğrenme,öğretme,yayma,örgütlenme ve yaşayıp-yaşatma gibi hakları içerisine alırKur’an-ı Kerimde bu konuda:”Dinde zorlama yoktur”Buyurulmuştur(9)

Aklı muhafazadan maksat da fikri,düşünceyi ve akla dayalı değerleri korumak,fikir ve düşünce hürriyetini garanti altına almak demektirBu hususta da yine bir Ayet-i Kerimede “Helak olan açık delille helak olsun,yaşayan da açık delille yaşasın”buyurulur(10)

Nefsi muhafazadan gaye insanların can emniyetini temin edip,can güvenliğini tehlikeye düşürecek bütün engelleri ortadan kaldırmak demektir Bu mevzuda Cenab-ı Hak: “Kim bir cana kıymamış yada yeryüzünde bozgunculuk yapmamış bir canı öldürürse,sanki bütün insanları öldürmüş gibidir”buyurmaktadır(11)

Nesli muhafaza ise insanların ırk,soy ve soplarını koruyup,neslin bozulmasına meydan verecek bütün yolları ve engelleri kaldırmaktırMesela İslam nesli dejenere eden zinayı ve ona götüren yolları yasaklamış ve “Zinaya yaklaşmayın ,çünkü o açık bir kötülüktürÇok kötü bir yoldurİlahi düsturunu koymuştur(12) İslam zinayı yasakladığı gibi nikahı düşen kadın ve erkeklerin bir arada yalnız kalmalarını,şehvetle bakmalarını,tokalaşma gibi temaslarını da yasaklamıştır(13)

Malı koruma esası ise insanlar arasındaki ise insanlar arasındaki iktisadi ve ekonomik durumları belli bir kurala bağlayarak mal emniyetinin korunması için her türlü tedbiri almak şeklinde yerini bulmuşturBu konuda Kuran-ı Kerimde “Mallarınızı aranızda batılla-haksız yere yemeyin”buyurulmuştur(14)

Yukarıda anlatılanlar genel olarak insanların birbirleriyle olan hakları,uymaları emredilen esaslardırBir de aynı dinden olan,bilhassa Müslüman olan kişilerin birbirleriyle olan hakları vardırBüyük İslam düşünürü İmam Gazali(ks)bunları şöyle sıralamaktadır(15)

1Kendisinin beğenmediğini hiçbir Müslüman içinde beğenmemesiZira Peygamberimiz(sav):”Sizden biriniz kendisi için arzu ettiğini din kardeşi için de arzu etmedikçe gerçek iman etmiş olmaz”buyurmuşlardır(16)
2Elinden ve dilinden hiçbir müslümana zarar gelmemelidirYine Peygamberimiz (sav):”Müslüman elinden ve dilinden Müslümanların selamette olduğu kişidir”buyurmuşlardır(17)
3Hiçbir kimseyi küçük görmemek,kibirlenmemektirÇünkü Cenab-ı Hak “Yeryüzünde böbürlenerek yürümeZira Allah(cc) kendini beğenip övünen kimseyi sevmez”buyurmuştur(18) Peygamberimiz(sav) de “Kim alçak gönüllü olursa Allah(cc) onu yükseltirKibirleneni ise alçaltır(19)
4Müslüman hakkında hiçbir dedikoduyu dinlememelidirAksi takdirde kul hakkı terettüp ederZira Hadis-i Şerifte “Her duyduğu şeyi söylemesi kişiye yalan olarak yeter”buyurulduğu (20) gibi aleyhte konuşanında dinleyeninde günahta ortak oldukları ve aleyhinde konuştukları kişinin bir kısım günahlarını üzerine aldıkları gibi şayet günahı yoksa kendi sevaplarından bir kısmını bağışladıkları başka Hadis-i Şeriflerde bildirilmiştir
5Bir Müslümana üç günden ziyade dargın durmamaktırÇünkü bir Hadis-i Şerifte “Bir Müslümanın din kardeşini üç günden ziyade terk etmesi helal değildir”(21) buyurulmuştur
6Her Müslümana iyilik etmek, güler yüzlü davranmaktırZira Ayeti Kerimede “Allah(cc) iyilik edenleri sever”buyurulduğu gibi(22) bir Hadis-i Şerifinde de Peygamberimiz(sav): “İmandan sonra aklın başı insanlara sevgi ve yakınlık göstermektir(23) buyurulmuştur
7Yaşlılara hürmet etmeli,küçükleri sevmeli ve acımalıdırYine Hadis-i Şerifte “Büyüğümüze saygı göstermeyen küçüğümüze acımayan bizden değildirMümin kardeşine ikram eden sanki Allah(cc)a ikram etmiştir”buyurulmaktadır(24)
8Verdiği sözü yerine getirmelidirZira insanı bekletmek kul hakkını ihlaldirSözünde durmamak münafıklığın özelliklerinden biri olarak belirtilmiştir: “Münafığın alameti üçtür:Konuştuğunda yalan söyler,söz verince sözünde durmazEmanete de hıyanet eder”(25)
9Birbirine dargın olan iki Müslümanı ve iki gurubu haber aldığı zaman,onları barıştırmak ve aralarını bulmak için canla başla uğraşmalı bunun hem kul hakkına tereddüb eden bir görev hem de Allah’ın emri olduğunu bilmelidirZira Kur’an-ı Kerimde : “Müminler şüphesiz kardeştirlerKardeşlerinizin arasını düzeltin ve Allah(cc)dan korkun”(26) buyurulmuştur
10Diğer Müslümanların ayıplarını,gizli hallerini örtmeli ve onu başkalarına karşı muhafaza etmeli,korumalıdırPeygaberimiz(sav) bir Hadis-i Şerifinde “Dünyada bir Müslüman kardeşinin ayıbını örten kimsenin Allah Teala kıyamet günü ayıbını örter”(27)buyurmuşlardır
11Töhmete sebep olacak,başkaları tarafından horlanıp,değerini düşürecek şeylerden son derece kaçınmalıdırPeygamber Efendimiz(sav) buna çok riayet ve bize de: “Töhmet yerlerinden kendinizi koruyunuz”(28) Buyururlardı
12 Makam sahibi bir kimse ise Müslümanlara yardımı esirgememeli(29)
13 Bir Müslümana dil uzatıldığını,canına ve malına kastedildiğini duyan o zulmü gidermeye çalışmalıHadis-i Şerifte: “Kardeşin zalimde mazlumda olsa yardım etEğer zalimse ondan bunu sakındır,o zaman ona yardım etmiş olursun(30)buyurulmuştur
14Kötü arkadaş edinen bir Müslümanı ondan sakındırmalıdırÇünkü o kötü arkadaşı dünyada terk etmezse yarın kıyamet günü parmaklarını ısıracak ve: “Vah bana,ne olurda ben falanı dost tutsaydım”(31) diyeceğini Kutsal Kitabımız Kur’an-ı Kerim bize haber vermiştir
15Üzüntülü bir Müslümanı sevindirmeli,dertli ve endişeli bir durumu varsa ve elinden geliyorsa gidermeye çalışmalıdırZira Peygamberimiz(sav) “Bir Müslüman kardeşini sevindiren sanki Cenab-ı Hakkı sevindirmiş gibidir”(32) buyurulduğu gibi Hadis-i Şerifin başka bir lafzında farzlardan sonra en üstün amelin bir müminin kalbine sevgi koymak olduğu bildirilmiştir
16Hangi Müslümana rastlarsa rastlasın konuşmadan önce selam vermelidirZira Allah’ın Resulü(sav) bir Hadis-i Şeriflerinde: “Konuşmadan önce selam verilmesi gerekirKim selam vermeden önce konuşmaya başlarsa ona cevap vermeyin”(33)buyurulmuştur
17Bir Müslüman aksırıp “Elhamdülillah” dediği vakit ona “Yerhamükellah” diye cevap vermelidirZira bu görevin Müslümanların birbirlerine karşı görevlerinden olduğu Hadis-i Şerifte bildirilmiştirSöz konusu Hadis-i Şerif bu Risalemizin başında geçti
18Tanıdığı Müslüman hastaların hastalandıklarını duyunca hemen ziyaretlerine gitmelidirBuda Müslümanlık haklarından olarak bir Hadis-i Şerifte bildirilmiştir(34)
Müslüman cenazesine gidip,kabirlerini ara sıra ziyarete gitmelidir Çünkü kabir ziyareti insanı bir kısım günahlardan ve dünya zevklerinden muhafaza edip, ahiret için daha fazla hazırlık yapmaya neden olurNitekim Sahihi Müslimde rivayet edilen bir Hadis-i Şerifte: “Artık Kabirleri ziyaret edin,çünkü kabir ziyareti size Ahireti hatırlatır(35)buyurulmuştur

Bütün bu anlatılan haklar genel olarak Müslümanlar arasındaki her Müslümanı ilgilendiren umumi haklardırBirde Müslümanlar arasında bir kısım hususi haklar vardır ki bunlar hem daha önemli hem de özel bir mahiyet arz ederler Bu hakların bir kısmı topluca Yüce Kitabımızın Nisa Süresinin 136 Ayet-i Kerimesinde Rabbimiz tarafından dile getirilmiştirBizde bu hususi hakları tek tek,yaşayıp-hayatımıza uygulanacak şekilde maddeler halinde sıralamaya çalışacağızAncak Risalemizin hacminin müsait olmaması nedeniyle kısa kısa sayacağız:

A)Anne ve Babanın Evlat Üzerindeki Hakları: Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerimin birkaç yerinde kendisine itaatdan sonra anne ve babaya iyilik edilmesini emretmektedir(36) Bu haklar kısaca şunlardır:
1Nafaka verecek,zenginse hediye verecek,elbise alacak
2İsimleriyle çağırmayacak,yürürken arkalarından gidecek(37)
3Öfkeli bakışla bakmayacak,emirleri olmadan gurbete gitmeyecek
4Sert ve yüksek sesle konuşmayacak(38)
5Yaptığı iyiliği başlarına kakıp,rencide etmeyecek
6Öldükleri zaman dua edecek,onlar için sadaka verecek,hayır yapacak,dostlarına iyilik edecek,kabirlerini ziyaret edecek(39)

B)Evladın Anne ve Baba Üzerindeki Hakları da Şunlardır:
1Anasını iyi seçmek,güzel isim vermek
2Helal süt emzirmek,sünnet ettirmek
3Akikasını ifa edip,kurbanını kesmek
4İlk fırsatta Kelime-i Tevhidi öğretmek
5Allah(cc) ve Resulü(sav)nü tanıtıp,Peygamberimizin hayatını ve savaşlarını öğretmekilmihallerini de öğretmek(40)
6Yapamayacağı şeyi teklif etmemek
7Şefkatle muamele edip,ufak kusurlarını affetmek
8Kendi bizzat örnek olarak yedi yaşına gelince namaz kıldırıp on yaşına gelince oruç tutturmak on iki yaşında da yataklarını ayırmak
9 Kur’an-ı Kerimi okutup,tahsilini yaptırmak
10Zamanı gelince asil,dindar ve terbiyeli kimselerle evlendirmek
11Büyüğünü ve küçüğünü tanıtıp terbiyesini güzel vermek(41)

C)Komşuluk Hukuku:Bunlarda kısaca şunlardır:
1Komşusunun namus ve şerefini korur
2Açken tok gezmez,eliyle ve diliyle incitmez
3İzinsiz evine bakmaz ve girmez,ayıplarını araştırmaz
4Ara sıra az veya çok hediye göndermek
5Borç istediğinde vermek,yemek ve meyve ikram etmek
6Hayvanına zarar vermemek, çocuklarını dövdürmemek,sövdürmemek
7Evini ondan fazla yükseltmez,yetimlerini korur(42)
8Selamını alır,istediği lüzumlu şeyleri verir
9Üzüntülü ve sevinçli anında beraber olur
10Hastalandığında ziyaret eder,ölünce cenazesine gider
11Davetine icabet eder,şaşırınca nasihat eder
12Davetine icabet,küslük ve adavete meydan vermez(43)

D) Akraba Hukuku:Bu haklarda kısaca şunlardır:
1Selam vermeli,hediye vermeli,ziyaret etmelidir
2Hürmet ve itaat da onları gözetmelidir
3Amca,ağabey ve dayıyı baba, teyze ve halayı anne yerine koyar(44)
4Akrabalarıyla devamlı yardımlaşır,borç alıp-verir
5Akrabanın eziyetine,zorluğuna ve acı sözüne dayanır
6Yapılmasını istedikleri bir şeyi geri çevirmez(45)

E) Kadının Kocasındaki Hakları:
1Mihrini vermesi,yediğinden yedirmesi,giydiğinden giydirmesi
2Onu dövmemesi,kovmaması,nafakasını geniş ve bol tutması
3İyi geçinip,hayır tavsiye edip,yumuşaklıkla idare etmesi
4Huysuzluğuna sabreder,kendini ayıplı ve kusurlu görür
5Açık bir kabahat işlemedikçe ufak-tefek hatalarını görmez
6İnsanlar arasında onu ayıplamaz,kusurunu yüzüne vurmaz
7Günah olmayan oyun ve şaka yapar,bekletmez ve üzmez
8Tedip de yumuşak hareket eder,yanında az konuşur(46)
9Nisa ve Nur Surelerini öğretirLazım olan bilgilerini de öğretir
10Süslü elbise ile dışarı çıkarmaz,kadına helal yedirir
11Saliha bir hanımı varken,malı için kuma getirmez,üzmemesi sevaptır
12Yumuşak ve güzel davranır,eksik aramaya değil,meziyete bakar
13Kadına zulmetmemeli,çünkü o yanında bir emanettir

F) Kocanın Kadın Üzerindeki Hakları:
1Uğurlarken,karşılarken güler yüzlü ve nezaketli olmalıÇünkü Peygamberimiz(sav): “Kadınların hayırlısı yüzüne baktığında seni sevindirendir”buyurmuşlardır(48)
2Sofrasını hazırlamalı,çamaşırını yıkamalı
3İzinsiz bir yere gitmemeliZira Peygamberimiz(sav) “Hangi kadın kocasının izni olmadan evinden çıkarsa kocası razı oluncaya veya eve dönünceye kadar Allah(cc)ın gazabı altındadır(49)
4Namaz,oruç ve sair ibadetlerini yerine getirmekDolayısıyla bundan kocası da sorumludurBu durum Tahrim Suresinin 6 Ayet-i Kerimesinde bildirildiği gibi Peygamberimiz(sav) de bir Hadis-i Şerifinde: “Bir kadın beş vakitini kılar,bir ay orucunu tutar,namusunu korur ve kocasına itaat ederse cennetin istediği kapısından girsinbuyurmuşlardır(50)
5İzinsiz sevmediği kişiyi evine almazYine Hadis-i Şerifte: “Kocasının izni olmadan evine kimseyi girdirmez(51)buyurmuşlardır
6Misafirine ikram etmek,onun için süslenip,kokulanmak
7Yabancı erkeklere bakmamak,hayalı olmakBu durum Nur Suresinde bildirildiği gibi,Peygamberimiz(sav)de bir Hadis-i Şeriflerinde: “Haya güzeldir,lakin kadınlarda olursa daha güzeldir”(52)buyurmuşlardır
8Kocasına hizmet edip onu razı etmesi:Bu konuda da Rasülüllah Sallallahü Aleyhi Vesellem: “Kocana hizmet sadakadır”(53) Ayrıca: “Hangi kadın kocası kendisinden razı olduğu halde ölürse cennete girer”buyurmuşlardır(54)
9Lüzumsuz masrafa boğmaz,gördüğü iyiliğe teşekkür eder
10Kocasına namaz sonunda ve sair zamanlarda dua etmekKocası kendisini sevmek,öpmek ve sohbet etmek isteyince geri durmamak,istediğini yerine getirmek(55)

Bütün bunları içerisine alan bir Hadis-i şerifte ise Allahın(cc) Rasülü(sav): “Canım kudreti altında bulunan Allah(cc)a yemin ederim ki,bir kadın kocasının hakkını yerine getirinceye kadar,Allah(cc)ın hakkını eda edemezYine bir kadın kocasının hakkını ödeyinceye kadar imanının tadını duyamaz”(56)buyurmuşlardır

G) Öğretmene,Hocaya Karşı Haklar:Bunlar da maddeler halinde kısaca şöyle sıralanmıştır:
1Huzuruna her girişte edeple selam verip,fazla konuşmamak
2Hocasıyla münakaşa yapmaz,görünüşüne muhalefet etmez
3Ciddi ve hürmetkar olup,önünde yürümez
4İzinsiz yerine oturmaz,onu gücendirmez(57)
5Namaz içinde imiş gibi edepli ve terbiyeli olur
6İzin alarak soru sorar,sorulmadıkça konuşmaz
7Her giriş-çıkışta ayağa kalkıp,yolda arkasından yürümek
8Çocuklarına ve yakınlarına saygı göstermek
9Öğretmeni can kulağı ile dinlemek(58)

H) Hocanın,Öğretmenin öğrencilerine Karşı Hak Ve Görevleri:
1Öğrenciye yumuşak davranmak
2Güzel öğütle yola getirip,düzeltmek
3Soru soranı azarlamamakMazereti kabul etmek
4Zararlı bilgilerden öğrenciyi men etmek
5Doğruyu kabul ve ona boyun eğmek
6Halim,vekarlı,alçak gönüllü ve sabırlı olmak(59)
7Bizzat kendisi ilmiyle amil olmak
8Öğrenciyi bir kardeş bilip,onun seviyesine inmek
9Öğrenciyi kendisine karşı minnet altına sokmamak(60)

I) Yetimlerin Hakları:Bunlarda kısaca şunlardır:
1Onların eğitim ve öğretimi ile ilgilenip cemiyete faydalı bir fert haline getirmekZira Kur’an-ı Kerimde: “Bir dw sana yetimleri sorarlar?De ki:Onları yararlı ve iyi bir hale getirmek hayırlıdır”(61)buyurularak bu görev pekiştirilmiştir
2Yetimin malını haksız yere yememekŞayet yetime bakan kişinin ihtiyacı yoksa alamazAma ihtiyacı varsa sadece yetime yedirdiği kadar alabilirKur’an-ı Kerimde: “Yetimlerin mallarını zulümle yiyenler ancak karınlarına ateş dolduruyorlar”(62)buyurulmuştur
3Yetime ikram edip onu horlamamakÇünkü Fecir Suresinde Cenab-ı Hak belaların sebeplerinden biri olarak ”Yetime ikram etmiyorlardı”diye haber vermektedir(63)
4Yetimi yedirmek,giydirmek ve benzeri iyiliklerde bulunmak
5Yetimi azarlamamak,başını sıvazlamakZira Duha Suresinde: “Yetime gelince sakın onu azarlama”buyurulmuştur(64)
Abdullah İbni Mesud(ra)a göre bu Ayet-i Kerime “Sakın yüzünü ona ekşitme”mealindedir(65) Ayrıca bir Hadis-i Şerifte Peygamberimiz(sav): “Kim ki Allah(cc) rızası için bir yetimin başını meshederse,elinin dokunduğu her kıl için bir hasene mükafat vardır”buyurmuştur(66)

J) Yol Arkadaşının Hakkı:Bu haklarda kısaca şunlardır:
1Biri emir olmalı diğerleri ona itaat etmeliÜç ve daha fazla iseler aralarından birini emir seçmelidirler
2Yemeklerini beraberce yemeli birinin herhangi bir ihtiyacı olunca diğerleri ona yardım etmelidirler
3Yolda istişare etmek,yalansız şakalaşmak
4Fazla su azığı varsa arkadaşlarına vermek
5Namazlarını vakitlerinde eda etmekŞayet doksan kilometreyi aşan bir yolculuğa çıkmışlarsa dört rekatlık farz namazları ikişer rekat olarak taksir ile kılmak(67)

K) Fakirlerin Hakları :Kısaca Şunlardır:
1Zekat ve fitresini vermekÇünkü Kur’an-ı Kerimde: “Fakir ve yoksulların onların mallarında hakkı vardır”(68)buyurulmuştur
2Verdiği zekat ve sadaka ihtiyacını gidermiyorsa fakirlerin ihtiyaçları kalmayıncaya kadar infak etmek(69)
3Et ve yemek kokusunu duyurmamak,duyurursa taddırmak
4Turfanda meyve ve sebzeden ikram etmek
5Evine çarşı ve pazardan bir şey getirirken kapalı bir şey içerisinde getirmeli veya gösterirse taddırmalıdır
6Kurban Bayramında etten ilk defa fakirlere taddırmalıdır

L) Köle Ve İşçi Hakları:Bunları kısaca şöyle sıralarız:
1Yediğinden yedirir,giydiğinden giydirir
2Yapamayacağı işi onlara teklif etmez
3İyi olmayan yemek ve elbiseyi vermez,onlara kibirli olmaz
4İşçinin hakkını alnının teri kurumadan verir(70)
5Köleyi hürriyetine kavuşturmak için çaba sarf eder(71)
6Kap-kacak kırıldı diye ufak-tefek şeylerden dolayı onu dövmez
7Dini vecibelerini,itikadı ve ameli yönden farzı ayn olan ilimlerini onlara öğretir veya öğrettirir(72)

M) Arkadaşlık Hukuku:
1Arkadaş seçerken manevi bağla seçme,Allah(cc) rızası için dostluk kurmak,sohbetinde samimi olmak
2Ayıbını,hatalarını ve kusurlarını görmemek
3Kusurunu bağışlamak,sevmediği şeyi yapmamak
4Sıkıntı anında elinden tutup,gıyabında dua etmek(73)
5Her işte arkadaşını kendine tercih etmek
6Arkadaşına karşı vefalı olmalıdırZira Peygamberimiz(sav) yanına gelen bir kadına çok ikram ve saygıda bulunduAişe validemiz bunun sebebini sorunca Efendimiz(sav):Bu kadın rahmetlik Hatice zamanında bize gelir-giderdiAhde vefa imandandır”buyurdular(74)
7Kendini aşağı görüp,arkadaşına zahmet vermemelidirZira HzAli(kv) “Dostların en fenası seni kendisine hizmete ve tekellüfe(sıkıntıya)zorlayandır” Diyerek bu gerçeği dile getirmiştir(75)
8Arkadaşını sevdiğini kendisine bizzat diliyle söylemeliÇünkü Peygamberimiz(SAV) “Biriniz bir kardeşini sevdiğinde ona haber versin”buyurmuşlardır

Bütün bu saydıklarımız Müslümanların birbirleriyle olan karşılıklı hakları ve görevlerini anlatmaktadırTabaranin Hz Enesden rivayet ettiği bir Hadis-i Şerifte Sevgili Peygamberimiz HzMuhammed(sav) “Kim bir Müslümana eziyet ederse bana eziyet etmiş olurBana eziyet edende Allah(cc)a eziyet etmiş olur”buyurarak Müslümanlara yapılan eziyet,sıkıntı ve kötü muamelenin (gerek eliyle gerekse diliyle)sonunun nereye kadar vardığını açıkça beyan etmiştir(77)
Şimdide kısaca Müslümanların Gayri Müslimlerle(Yahudiler,Hıristiyanlar,
Kafirler,Müşrikler,Mecusiler,Sabiler Vs) Meydana gelen karşılıklı hakların ve vazifelerinden bahsetmeye çalışacağız:

1Gayri Müslimlerle yapılan anlaşmalara,imtiyazlara ve verilmiş olan ahitlere sadık kalınmalıdır
2 Savaş anında kadın,çocuk,yaşlı ve din adamları öldürülmemeli,esirlere kötü muamele ve eziyet,işkence yapılmamalıdır
3Dininden dolayı zorlamamak,illa din değiştirmesi için baskı yapmamak,inanç ve fikirlerine müsamaha gösterilmelidir
4Fakirlerine yardım etmek,hastalarını ziyaret etmek
5Konuşurken sakin ve yumuşak konuşmak
6Onlarla ve inançlarıyla alay etmemek,putlarına ve tanrılarına küfretmemek,sövmemekZira Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerimde “Onların Allah(cc)dan başka taptıklarına söv meyinki onlarda bilmeyerek sınırı aşıp Allah(cc)a sövmesinler”buyurmuştur(79)
7Müslüman memlekette yaşayan gayri Müslimlere haksızlık etmez,malını almaz,kötü ad ve lakapla çağırmaz,ona elle ve dille eziyet etmezÇünkü Peygamberimiz(sav) bir Hadis-i Şeriflerinde: “Kim bir zımniye eziyet ederse ben onun düşmanıyım”(80)buyurarak büyük bir insanlık örneği göstermiştir
8Onlarla yardımlaşmak ve iyi komşuluk ilişkileri kurmak gerekirZira Nisa Suresinin 136 Ayet-i Kerimesindeki “Uzak komşu” tabirini kurtubi ve bazı Tefsir Kitaplarımız “Müslüman olmayanlar” şeklinde tefsir etmişlerdir(81)


Makalemizin başında “Kul Hakkı” tabirini izah ederken bu tabirin hayvanların hakkını da içine aldığını belirtmiştikŞimdide kısaca bir Müslümanın hayvanlara karşı hakları ve vazifelerini ana hatlarıyla saymaya çalışacağız:
1Hayvanlara ve kuşlara acır,merhamet ederZira bir Hadis-i Şerifte Peygamberimiz(sav) şöyle buyurmuşlardır: “Yeryüzündekilere siz merhamet edin ki,göktekiler (Allah(cc) ve Melekleri) de size merhamet etsinler”(82)
2Hiçbir canlıya eziyet ve işkence etmemek,hiçbir hayvanın yüzüne vurmamak
3Çekemeyecekleri yükü vurmamak
4Hiçbir canlıya ateşle azap etmemekUzuvlarını kesmemekDövme yapmamakÇünkü dövme yapanlar lanetlenmişlerdir
5Hayvanın yem ve suyunu verir,aç ve susuz bırakmaz,tozunu siler,kaşağılar,tımar eder,hastalığı ile ilgilenir
6Hayvanı ok,mermi veya silahla korkutmaz,hedef yapmaz
7Hayvanların yuvalarını bozmaz,birbirleriyle dövüştürmez
8Fare,akrep,eşek arısı kuduz köpek,yılan ve bir kısım haşarat hariç hayvanları öldürmez,ayağıyla çiğnemez
9Hiçbir hayvana lanet etmemeli,aşırı şekilde dövmemeli(83)

Bizler Müslüman insanlar olarak,Müslüman olsun olmasın bütün insanlara hatta hayvanlara ve can taşıyan her varlığa iyilik etmek,onların haklarını korumak ve gözetmek mecburetindeyizSadece biz değil onlara eziyet eden haksızlık eden başkalarına da bu hareketden sakındırmak da ayrıca hem insani hem dini bir görevimizdir
Konumuzun başından beri saymaya çalıştığımız bu görevleri ifa etmek üstelik bir ibadet makamındadırHer hak sahibine hakkı vermek haksızlığa meydan vermemek,zulmü ortadan kaldırmak Müslümanlara genel bir görevdirZulmü,haksızlığı Cenab-ı Hak kendisine haram ettiği gibi kullarına da haram etmiştirBakınız bu konuda Buhari,Müslim,Tirmizi,İmam Ahmet ve İbni Macenin rivayet ettikleri bir Hadis-i Şerifte Peygamberimiz(sav): “Haksızlıktan sakınınız,çünkü o kıyamet gününde zulüm attır,sahibini karanlıktan karanlığa sürükler”buyurmuşlardır(84)
Cenab-ı Hak kendi hakkından vazgeçebilir ama insanlar ve hayvanlar arasındaki haklar(Kul Hakkı) birbirleriyle mübadele edilecekHzEnesden rivayet edilen bir Hadis-i Şerifte Peygamber Efendimiz(sav): “Zulüm üçtür:Bir kısmı var ki Allah(cc) onu affetmezBir kısmı var ki Allah(cc) onu bağışlarBir kısım zulümde vardır ki Allah(cc) ondan bir şey terk etmezBirinci kısmı Allah(cc) ortak koşmadırikinci kısmı Kul ile Allah(cc) arasında olan haksızlıktırÜçüncü kısmı ise kulların birbirleriyle olan haksızlıklarıdır ki mübadeleşirler,birinin diğerinden hakkı alınır”buyurmuşlardır
Kul hakkı konusunda son sözü söylerken anne,baba,akraba ve komşularımızdan başlayarak bütün insanların ve hayvanların yukarda saymaya çalıştığımız ve makalemizin hacminin kifayet etmemesi nedeniyle bir kısmını sayamadığımız haklarına riayet etmemizin hem dünya huzuru hem de Ahiret saadet ve selameti açısından yerine getirilmesi gereken en önemli Dini ve Milli sorumluluklarımızdandırAksi takdirde riayet etmediğimiz takdirde hem dünyada hem de Ahirette değişik şekillerde karşımıza çıkacağını unutamayız
Hasbelkader yukarda zikredilen ve edilmeyen haklara karşı ve edilmeyen haklara karşı saygısızlık yapmış isek şimdiden çaresine bakmalı,evvela hak maddi bir şey ise hak sahibine vermeli,manevi ise helalleşmeli Cenab-ı Hakkın ve Peygamberimiz HzMuhammed(sav)in haklarına taalluk eden bir durum söz konusu ise bir an önce tövbe etmeli,Cenab-ı Hakka yönelmeli ve bağışlatmalıyız
Ya Rabbel-Alemin Bizi hakkı hak bilip ona uyan,batılı batıl bilip ondan sakınan ve kul hakkına riayet eden bahtiyar kullarıyın zümresine ilhak etKul hakkı üzerinde kalıp mahşer günü rezil olanlardan etmeBurada sevabı hak sahiplerine verilip de Allah(cc)ın huzuruna eli boş olarak varan müflislerden eylemeİyi kulların arasına katılarak cennete girmeyi bizleri nasip et
Alemlerin Rabbi olan Allah(cc)a ham dolsun