Şişli

Şişli ilçesi İstanbulun Avrupa yakasında yer alan merkez ilçelerinden birisidir Denize kıyısı olmamasına karşın, Asyayı Avrupaya bağlayan iki boğaz köprüsünün Avrupa yakasındaki çıkış noktasında yer alır Şişli adı ilçenin merkezindeki semtin de adıdır "Şişli" adıyla ilgili en yaygın yakıştırma, şiş yapımıyla uğraşan ve halkın "Şişçiler" adıyla andığı bir ailenin burada oturduğu ve bu bölgede bir konaklarının olduğu yolundadır 2500 yıllık bir tarihe sahip İstanbulun nispeten daha yeni bir yerleşim bölgesidir Ancak yine de, bugün bir kısmı ilçe sınırları içinde yer alan ve Kurtuluş semti adıyla bildiğimiz, tarihte Ayios Dimitrios, daha sonra da at ahırlarından dolayı "Tatavla" adıyla anılan yerleşim yerinin kuruluşu, Kanuni I Süleyman (1520-1566) dönemine kadar uzanan bir geçmişe sahiptir Deniz fetihleri sırasında Ege ve Akdenizdeki adalardan tutsak edilen zanaatkarların iskan edildiği bu bölgeye daha sonraki yıllarda İstanbula ticaret maksadıyla gelen yabancılar da yerleşmişlerdir


Bu semtte yaşayan halkın gemi yapımından ayakkabıcılığa kadar çeşitli meslek dallarında hüner gösterdiği, tulumbacılık mesleğiyle ünlendikleri, İstanbulun sanat, kültür ve spor yaşamında önemli yerleri olduğu bilinmektedir 18yy sonlarına doğru, sayıları yirmi bine ulaşan ve büyük çoğunluğunu Rum nüfusun oluşturduğu bu yerleşim yerinde, kendileri dışındaki halkın, bu bölgeye giriş çıkışını yasaklayan bir fermana bile sahiptiler Tatavla 12 kişilik bir İhtiyar Heyetince yönetilirdi Bu heyet bölgede yer alan 1030 mekandan seçilen 53 temsilciden oluşurdu Bu düzen Cumhuriyet dönemine kadar sürmüş, giriş yasağının kaldırılmasıyla semte "Kurtuluş" adı verilmiştir Bölgedeki eski yapıların büyük bir bölümü çıkan yangınlarla yok olmuş, yabancı okullar, kilise ve mezarlıklar değişik dönemlerin yapısal belgeleri olarak halâ günümüzdeki varlığını sürdürmektedir Şişlide 1800 lü yılların ortalarına kadar önemli başka bir yerleşimin olmadığı, bölgedeki, geniş kırlık alanlarda ve bahçelerde sebze ve meyveciliğin yanı sıra çiçekçilik yapılmaktaydı Osmanlı devletinin aynı yüzyıl içindeki Batılılaşma hareketleri, sadece saray ve çevresinde değil, İstanbuldaki sosyal hayatın her alanın da etkisini göstermiştir Kuşkusuz saray ve sarayla ilişkili zevatın Topkapı Sarayı ve çevresinden Beşiktaştaki sahil sarayları ve çevresine taşınması, bu bölgelerin giderek iskana açılarak gelişip genişlemesi ve çevreye uzanan yeni yolların açılmasını da sağlamıştır


Padişah Abdülmecitin (1839-1861) tahta geçmesiyle ilan edilen Tanzimat fermanında yabancılara özel mülk edinme hakkının verilmesi ve bu gün Teşvikiye adıyla anılan bölgede iskanı "teşvik" etmesi, saraya yakın varlıklı ve nüfuzlu kişilerce çevreye talebin artışını sağlamıştır Bu dönemde yaptırılan konaklardan pek azı günümüze ulaşabilmiştir Bir başka yerleşim bölgesi de, yine Padişah Abdülmecit döneminde İmparatorluğun toprak kaybı sırasında, sınır bölgelerinde yaşayan, yurtlarını kaybederek, İstanbula sığınan göçmenleri iskan etmek üzere, bu günkü Şişli semtinin Kuzey Doğusunda bulunan arpa tarlaları ve dutluk bölgedir Bu kırsal yerleşim bölgesine de padişahın adıyla Mecidiyeköy adı verilmiştir Bu arada 1862 de Şişli Mektebi Harbiye, 1895 te Darülaceze, 1898 de Etfal Hastahanesi gibi kamusal binaları, 1900 lerin başlarında kurulan Bomonti Bira Fabrikasını ve Matbaa-i Osmaniyenin kuruluşunu da görmekteyiz Ancak büyük nüfusun Şişli bölgesine kayma eğilimi 1870 de çıkan büyük Beyoğlu yangının da zarar gören yabancı zenginlerin, azınlıkların, kagir bina talepleriyle yoğunlaşacak, atlı tramvay ve daha sonrada elektrikli tramvayın Taksimden Pangaltı ve Şişliye uzaması, elektrik ve havagazı hatlarının döşenmesi bölgeyi İstanbulun en cazip noktası haline getirecektir Şişli ve çevresi giderek, sadece zengin yabancıların, nüfuzlu azınlıkların değil, Osmanlı paşalarının, Batı türü yaşam biçimini benimsemiş yada özen duyan, seçkin ve aydınların mekanı olmuştur Bölge o günün koşulları içinde daha çağdaş daha modern bir yaşamın sürdürüldüğü bir ortama dönüşmüştür Tanzimat ilanından sonraki süreçteki "Meşrutiyet"li yılların Hürriyet mücadeleleri ve 31 Mart Olayı da 1911 de açılan "Abide-i Hürriyet Anıtıyla Şişlide simgeleşecektir Bu gün Şişli İlçesinin bir çok mahalle adı o dönemde önemli görevlerde bulunmuş, bu mücadeleye katılmış Mahmut Şevket Paşa, Halil Rıfat Paşa, İzzet Paşa, gibi paşaların adlarıyla anılmaktadır Mustafa Kemalin Anadoluda başlatılacak Ulusal Bağımsızlık Mücadelesinin ilk karargahı da Şişli olacaktır Yine bu gün Şişlinin bir çok mahallesi 19 Mayıs, Cumhuriyet, Ergenekon, Bozkurt, İnönü, Halide Edip Adıvar gibi o dönemi hatırlatan isimlerle adlandırılmıştır


1900 lü yılların başlarındaki karanlık günler, işgal yılları, sürekli çıkan yangınlar ve güvenlik kaygıları, kagir ve birden fazla ailenin ayrı bölümlerde olsa da, birlikte yaşayabildikleri, batı türü apartman olgusunu da beraberinde getirecektir Şişlide bu apartmanların çoğalması ve giderek eski ulaşım yollarının çevresinde bitişik nizama dönüşmesi, daha sonra şehrin omurgasını oluşturacak ana caddelerin de oluşumunu sağlamıştır Bu omurganın çevresine hızla artan talep yeni konut alanlarını yeni mahalleleri oluşturmuştur 1950 li yıllarda başlayan göç dalgalarından büyük oranda Şişli de payını aldı Çevrede Çağlayan ve Gültepe gibi gecekondu mahalleleri oluştu Nüfusu hızla artan Şişli 1954 yılında Beyoğlu İlçesine bağlı bir bucak durumundan, yeni bir idari düzenlemeyle ilçe yapıldı 1960 lı yılların Şişlisine Örnektepe, Kuştepe, Çeliktepe, Hürriyet adlarıyla yeni gecekondu mahalleleri eklendi O dönemde ilçe sınırları içinde yer alan Kağıthane yoğun bir sanayi alanına dönüştü Bomonti çevresinde de yeni imalathaneler kuruldu Buna karşılık Rumeli, Halaskargazi ve Cumhuriyet Caddeleri çevresin Şişli de sıralanan apartmanların alt katlarında yer alan mağaza ve pasajlar kentin en gözde ve canlı alışveriş merkezini oluşturmaktaydı 1980 li yıllarda hızla artan talep karşısında cadde üzerindeki apartmanların sadece alt katlarının değil, giderek diğer katlarının da iş yeri yada mağazaların reyonları biçimine dönüştüğü yıllar oldu Bu gelişimden Mecidiyeköy, Gayrettepe semtleri, Büyükdere ve Yıldızposta Caddeleri de etkilendi 1987 Yılında Kağıthanenin İlçe olmasıyla Şişli İlçesi iki ayrı bölüme ayrıldı İlçenin Kuzey bölümünde ormanlar, askeri alanlar ve sanayi tesislerinin bulunduğu Ayazağa, Huzur ve Maslak mahalleleri yer almaktadır Eskiden Av köşkleri ve kasırların bulunduğu bu bölgede bu gün özellikle Büyükdere Caddesi ve İstinye kavşağı ve çevresinde Büyük Şirketlerin ve Finans kuruluşlarının yer aldığı kentin en yüksek prestij binaları yükselmektedir


Esprit Kilisesi: İstanbulda papanın temsilcisi olarak bulunan Monsenyör Hillereau tarafından ünlü mimar Gaspard Fossatiye yaptırılan kilisenin inşaatı 1845te başlamış, 1846da ibadete açılmıştır İmkânsızlıklar nedeniyle pek sağlam yapılamayan ve sık sık meydana gelen depremlerden ötürü zarar gören kilise 13 Haziran 1865te tadilat görmüş ve 31 Aralık 1865 tarihinde ibadete açılmıştır Katedralin cephesi Notre Dame de Sion Kız Lisesi tarafından kapatılmış durumdadır Monsenyör Hillereau tarafından Saint Esprit kilisesi inşa ettirilirken, aynı zamanda rahibelerin ve Saint Esprit inananlarının defni için bir yer altı mezarlığıda hazırlanmıştı 1927ye kadar defin işlemi devam eden yeraltı mezarlığında, Sarayın meşhur müzizyeni Giuseppe Donizettinin mezarı, kilisenin kurucusu Monsenyör Hillereaunın ve diğer ailelerin mezarı bulunmaktadır


Notre Dame De Sıon Fransız Kız Lisesi: İstanbulda papanın temsilcisi olarak bulunan Monsenyör Hillereau, 1844-1846 arasında St Esprit Kilisesini inşa ettirirken, kilisenin ön tarafında bir papaz semineri açmak üzere binalar yaptırmıştır Lazaristeler eğitim işini kendilerine meslek edinmiş olan Notre Dame de Sion rahibelerini kız okulu açmak için Fransadan davet ederler ve 27 Kasım 1856 yılında Notre Dame de Sion rahibeleri okulda eğitim vermeye başlarlar Okul kısa zamanda gelişerek, Katolik Ermeni, Ortodoks Bulgar, Ortodoks Rum, Gregoryan Ermeni ve Yahudi öğrencilerinin arasına 20 yüzyılın başlarında Müslüman öğrencileri de katarak, İstanbulun her dil ve mezhepten köklü ve zengin azınlık ailelerinin de rağbet ettikleri bir eğitim kurumu olur Zamanla eğitim kadrosu ve manastır okulu havası bütünüyle değişmiş ve günümüzde İstanbulun seçkin bir kız lisesi olarak diğer liseler arasındaki yerini almıştır


Divan Oteli: Cumhuriyet Caddesi ile Askerocağı Caddesinin kesiştiği köşede inşaatına 1955te başlanmış Eylül 1958de hizmete açılmıştır 140 yataklı Divan Otelinin pastanesi otelden daha ünlüdür Devamlı müşterileriyle kuruluşundan itibaren isim yapmış olan pastane, İstanbulun en beğenilen pastanelerinden biri olduğu gibi ?cafe olarakta gerek havası gerek mevkii nedeniyle ilgi çeker Otelin önündeki anıt, Heykeltraş İlhan Koman tarafından yapılmıştır


Su Terazisi: İşlevi uzak yerlerden künkler içinde gelen suların, daha alçak yerlerden uzakta, aynı yükseklikteki yerlere ulaşabilmesini sağlamak ve basıncı çok olan suyun basıncınıda azaltarak boruların patlamasını önlemek olan su terazisi, çoğunlukla kare kesitli, yukarıya doğru incelen kule şeklinde inşa edilirdi Eski su yolu haritalarında isale hattı ve şebeke üzerinde çok sayıda suterazisi yapılmış olduğu görülmektedir Osmanlı su terazileri Roma suterazilerinin çok daha gelişmiş şeklidir İstanbulda suterazilerinin çoğu yıkılmış veya ortadan kalkmıştır En sağlam durumda 2 terazi kalmıştır Yarı kırık kalmış olanlardan biri Divan Oteli yanındadır


Radyoevi: 6 Mayıs 1927de İlk programlı radyo yayınına başlamış olan İstanbul Radyosunun, elverişli stüdyo ihtiyacını karşılamak için 1945te açılan proje yarışması sonucunda Doğan Erginbaş, Ömer Güney ve İsmail Utkuların ortak projesinin seçilmesiyle, Kasım 1945te temelleri atılarak, uygulanmaya başlanmış olan, bügün de İstanbul Radyoevi olarak kullanılan Harbiyedeki 4 katlı bina, 19 Kasım 1949 günü, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönünün açış konuşmasıyla hizmete girmiş ve İstanbul Radyosu elverişli stüdyo koşullarına kavuşarak hizmet vermeye başlamıştır Şişli


Hilton Oteli: Elmadağ-Harbiye arasında yer alan, Türkiyenin ve İstanbulun 1955te açılan ilk 5 yıldızlı otelidir Hilton Oteli, 1952de tanınmış Amerikalı mimarlar, Skidmore, Owings ve Merill tarafından tasarlanmıştır SOM Gurubu olarak bilinen bu mimarların yerel danışmanı Sedat Hakkı Eldemdi Cumhuriyet dönemi mimarlığında II Milli Mimari Dönemin kapanışını örnekleyen yapılar arasında yer alan Hilton Otelinin projesine Sedat Hakkı Eldemin katkısı olmuştur SOM Grubunun Türkiyedeki partneri olan Sedat Hakkı Eldemin Hilton Oteli ile ilgili çalışmaları yıllar sonrada sürmüştür 21x100m boyutunda bir dikdörtgenler prizması biçimindeki Hilton Oteli, döneminde yapım kalitesi, yalın geometrisi, yüzeylerinin sadeliği, yapıldığı yıllardaki abartısız dekorasyonu ve işlevsel öncelikleri ile Türkiyede Uluslararası Üslupun karakteristliği olarak algılanmış ve uluslararası otel zincirlerinin işletmecilik kurallarınında tanıtıcısı olmuştur


Askeri Müze: Cumhuriyet Caddesi üzerinde, Bugün 54000 m²lik bir alan üzerinde kurulu 18600 m² lik binasıyla bir yapılar kompleksi olan geniş bir alana yayılan Mekteb-i Harbiye binası, Osmanlı devletine subay yetiştirmek amacıyla kurulmuş ve 1862de inşa edilmiştir II Abdülhamid tarafından yaptırılan okul binası, 1936ya kadar okul, 1964e kadar Kolordu Karargâhı olarak kullanılmıştır Binanın güney bölümü Harbiye Orduevi inşa edilene kadar orduevi olarak hizmet vermiştir 1964te asıl binanın askeri müze olarak kullanımına karar verilmiş ve 1966da restorasyonuna Mimar Prof Dr Nezih Eldem tarafından başlanarak, 1991de bitirilmiştir Başlangıcından bugüne kadar yapıda işlevsel ve mekânsal değişiklikler meydana gelmiş ve bina okuldan müzeye çevrilene kadar gerek iç, gerekse dış görünümü itibariyle bir çok değişiklik geçirmiştir


Bulgar Eksarhhanesi: Halaskârgazi ve Abide-i Hürriyet Caddeleri arasında uzanan geniş bir bahçe içinde yer alan yapı, 19 yüzyılın sonlarına tarihlenmektedir Eksarh I Jozif tarafından yaptırılan yapı dört katlı, Eklektik (seçmeci) üslupta ve ahşap karkas olarak inşa edilmişdir Yapı 1989da tamir ve tadilat geçirmiştir Eksarh, Bulgar Ortodoks Kilisesinde cemaatin başında bulunan önder yada başkan demektir


Atatürk Müzesi: Mustafa Kemal, I Dünya Savaşının sona ermesi üzerine 13 Kasım 1918 günü İstanbula gelerek Şişlide, Samsuna hareket ettiği 16 Mayıs 1919a kadar ailesiyle birlikte oturduğu bugünkü Halaskârgazi Caddesinde Osep Kasabyanın 1908 yapımı 3 katlı evini kiraladı İstanbulun düşman işgali altında bulunduğu günlerde arkadaşlarıyla sık sık toplandığı bu ev, Mustafa Kemalin Ankaraya yerleşmesiyle 1924te eski valilerden Erzurum millet vekili Tahsin Uzer tarafından satın alındı Bu tarihte Atatürkün 1919da bu binada oturduğunu gösteren tabela konuldu İstanbul Belediyesi binayı 1928de tahsin Uzerden satın aldı ve Atatürkle ilgili eşya, tarihi belge ve hatıraları bu binada toplamaya başladı Bina 1942de Vali ve Belediye başkanı Lütfi Kırdar döneminde müzeye dönüştürüldü ve Atatürk İnkılabı Müzesi olarak 15 Haziran 1942de ziyarete açıldı1960 askeri yönetimi sırasında Belediye Başkanı Refik Tulganın girişimiyle binada onarım yapıldı 9 Ocak 1962de kısmi bir yangın geçiren müze Atatürkün 100 doğum yıldönümü yaklaşırken yeniden büyük çaplı bir onarım gördü Bina kapı tokmaklarından camlara kadar 1910lu yılların üslubuna uygun olarak onarıldı 19 mayıs 1981de Atatürk Müzesi olarak yeniden açıldı Müzede Atatürkün doğumundan ölümüne kadar yaşamına ait fotoğraflar, elbiseleri ve kullandığı eşyalar, Atatürk ve inkılaplarla ilgili belgeler, Milli mücadele ve Atatürk tabloları yer almaktadır


Şişli Camii: Halaskargazi ve Abide-i Hürriyet Caddeleri arasında kalan ada üzerinde, etrafı duvarlarla çevrili, biri mihrap yönünde, diğerleri ise iki yanda olmak üzere toplam üç kapıyla girilen avlu ortasında yer almaktadırYapımına haziran 1945te başlanan cami, 1949da ibadete açılmıştır Tamamen klasik Osmanlı mimari Şişli si tarzında inşa edilen Şişli Caminin Mimarı, o dönemde Vakıflar başmimarı olan Mimar Vasfi Egelidir


Uğur Mumcu Anıtı: 1996da Cumhuriyetçi Halk partisi, Şişli İlçe başkanlığı ve dönemin Beşiktaş Belediye Başkanı Ayfer Atay tarafından yaptırılmıştır Üç yüzlü kaide üzerinde Üç yöne bakan bronz Uğur Mumcunun bir yüzünde karakteristik şapkalı büstü diğer yüzünde ise Ugur Mumcunun değişik portre büstleri vardır Tasarım Mimar Erhan İşözen, büstler Heykeltıraş Prof Dr Tankut Öktem tarafından yapılmıştır Kaidenin üç yüzünde Uğur Mumcunun ünlü sesleniş yazısı vardır


Orduevi: İstanbulda Subay ve astsubaylara ait sekiz orduevinin en büyüğü Harbiyedeki Harbiye Orduevidir İnşaası 1981de tamamlanan orduevi daha önce eski Mekteb-i Harbiye binasının bir bölümünde hizmet vermekteydi Otel kısmı ve sunduğu sosyal aktivitelerle Türkiyenin en büyük ordu evidir


Pangaltı Ermeni Lisesi: Önündeki yapılardan dolayı günümüzde içerde kalmış olan Harbiyede Cumhuriyet Caddesine açılan, Zafer ve Süleyman Nazif Sokakları arasında bulunan okul Mıhitarist Manastırı Rahipleri tarafından kurulmuş olduğundan ermeniler arasında ?Mıhitarist Lisesi olarak bilinir İlk kez Kandillide yaz okulu olarak açılan okul, 1825de Beyoğluna taşınmıştır 1839 Beyoğlu büyük yangınında tümüyle yanan ve 1847de Yenimahalleye taşınan okul, sürekli yaşadığı bina sorununa, 1866da yukarı Pangaltıda Kalpakçıyanlara ait olan geniş araziyi üzerinde bulunan binasıyla satın alarak çözüm bulur Oldukça geniş olan arazi üzerine, okul, manastır ve şapel dışında, kira getirmesi amacıyla 1890da sokak boyunca dükkanlar yapılmış, eskimiş olan okul binası yenilenip geliştirilmiştir


Etfal Hastanesi: Halaskargazi Caddesine açılan, Küçükbahçe ve Dr Şevket Bey Sokakları içinde yer alan Etfal Hastanesi, II Abdülhamid tarafından, henüz 8 aylıkken ölen kızı Hatice Sultanın anısına yaptırılmış olan ilk çocuk hastanesidir 1898 yılında inşaatına başlanmış olan hastanenin mimarı Franz Niebermanndır 1899da ?Hamidiye Etfal Hastane-i Âlisi adıyla hasta kabulüne başlayan hastane, II Meşrutiyete kadar en parlak dönemini yaşamış ancak 1908den sonra II Abdülhamide duyulan tepkiler sonucunda kaderine terk edilerek, önce Maliye Nezaretine devredilmiş, Nezaret de Şehremanetine vermiştir 1909da belediyeye ait diğer sağlık kurumları ile birlikte Müessese-i Hayriye-i Sıhhiye Müdiriyetine bağlanmıştır Hastane Cumhuriyetin kurulmasıyla Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına bağlanmıştır Zaman zaman yapılan onarım ve ilavelerle büyüyen hastaneye 1976da yeni binalar eklenmiştir Şişli Çocuk Hastanesi, İstanbul Çocuk Hastanesi adlarını alan kuruluş günümüzde 1050 yataklı ve tam teşekküllü bir hastanedir ve Şişli Etfal Hastenesi adını taşımaktadır