Ses Bilimi

düzenle-tarihEylül 2006


Bu sayfadaki bilgi taslaktır Sonraki güncelleme sırasında geliştirilerek yenisi ile değiştirilecektir Bu başlık ile ilgili, varsa elinizdeki bilgiyi bu sayfada yayınlanmak üzere bize gönderebilirsiniz

Ses bilimi (fonoloji) belirli dil seslerini (fonemler) inceleyen bir bilim dalıdır Ses bilimi Bilim (Os İlim, Mâlumât, Vukûf, Mârifet, İlmî müdevven, Fen; Fr, İng Science, Al Wissen, Wissenschaft; İt Scienza) Yöntemli bilgi Önceleri bilgi terimiyle eşanlamda kullanılan bilim terimi, günümüzde olayların yasalarını bulmak amacını güden araştırmaları dile getirmektedir Bilim, yöntemle elde edilen ve pratikle doğrulanan bilgidir Bu yüzden de idealizmle bağdaşamaz, çünkü idealist bilgi pratikle doğrulanamaz

dil içindeki seslerin Dil, insanlar arasında iletişimi sağlayan sesli ya da yazılı simgeler sistemi Dil simgelerine "gösterge" adı verilir Bu göstergeler, saymaca bir nitelik taşır; anlamlan doğal bir bağlantıdan kaynaklanmayıp toplumsal bir anlaşmadan, bireyler arasında üstü kapalı bir uzlaşmadan doğar Bu tanıma göre dil, yalnızca insan toplumlarında bulunan bir yetenektir Hayvan türleri de sesler ve beden hareketlerinin yardımıyla birbirleriyle iletişim kurar, hatta birçokları bir noktaya kadar insan dil

işlevlerini inceler


ünlüler
harfIPAözellikleri (çene, dudak biçimi, dilin devinimi)örnek
a[A]geniş, düz, arkadilanı [í?An1][a] geniş, düz, öndillaf [í?laf]
e[e] geniş, düz, öndil (kapalı)elma [elí?mA][E]geniş, düz, öndil (açık)dere [deí?rE]
ı[1]dar, düz, arkadilısı [1í?s1]
i[i]dar, düz, öndil (açık)iğde [ií¹í?dE][I] dar, düz, öndil (kapalı)simit [sIí?mIt]
o[] geniş, yuvarlak, arkadil (açık)soru [sí?Ru][o]geniş, yuvarlak, arkadil (kapalı)oğlak [oí¹í?lAk]
ö[¿]geniş, yuvarlak, öndil (açık)örtü [¿Rí?tY][O]geniş, yuvarlak, öndil (kapalı)öğren [Oí¹í?REn]
u[U]dar, yuvarlak, arkadil (açık)kulak [kUí?lAk][u]dar, yuvarlak, arkadil (kapalı)uğur [uí¹í?]
ü[y]dar, yuvarlak, öndil (açık)ümit [Yí?mIt][Y]dar, yuvarlak, öndil (kapalı)düğme [dyí¹í?mE]


Ünsüzler
harfIPAözellikleri (titreşim, çıkış biçimi, yeri)örnek
bötümlü, patlamalı, çiftdudakbalık [bAí?l1k]
c[dZ]ötümlü, sürtünücü, dil-öndamakcam [í?dZAm]
ç[tS]ötümsüz, sürtünücü, dil-öndamakseçim [seí?tSIm]
d[d]ötümlü, patlamalı, dilucu-dişardıdede[deí?dE]
f[f]ötümsüz, sürtünücü, dudak-dişfirma[í?fIRmA]
g[g]ötümlü, patlamalı, dil-artdamak karga [kARí?gA][j]ötümlü, patlamalı, dil-artdamak (ön)genç [í?jEntS]
h[h]ötümsüz, sürtünücü, gırtlakhasta [hAsí?tA]
j[Z]ötümlü, sürtünücü, dil-öndamakmüjde [mYZí?dE]
k[k]ötümsüz, patlamalı, dil-artdamakakıl [Aí?k1l][c]ötümsüz, patlamalı,dil-artdamak (ön)kedi [ceí?dI]
l[l]ötümlü, yandaralma, dilucu-öndamakkul [í?kUl][l]ötümlü, yandaralma, dilu-öndamak (ön)lale [lAí¹í?lE]
m[m]ötümlü, genizsi, çiftdudakdam[í?dAm]
n[n]ötümlü, genizsi, dilucu-dişetianı [í?An1][N]ötümlü, genizsi, dil-artdamaksüngü [sYNí?jY]
p[p]ötümsüz, patlamalı, çiftdudakip [í?Ip]
r[r]ötümlü, çokçarpmalı, dilucu-dişetiraf [í?rAf][R]ötümlü, tekçarpmalı, dilucu-dişetiırmak [1Rí?mAk][í?]ötümlü, sürtünücü, dilucu-dişetibir [í?bIí?]
s[s]ötümsüz, sürtünücü, dilucu-dişetises [í?sEs]
ş[S]ötümsüz, sürtünücü, dil-öndamakaşı [í?AS1]
t[t]ötümsüz, patlamalı, dilucu-dişardıütü [Yí?tY]
v[v]ötümlü, sürtünücü, dudak-dişvar [í?vAí?][V]ötümlü, sürtünücü [yarı ünlü]tavuk [tAí?VUk]
y[j]ötümlü, dil-öndamak [yarı ünlü]yat [í?jAt]
z[z]ötümlü, sürtünücü, dilucu-dişetiazık [Aí?z1k][½]ötümsüz, sürtünücü, dilucu-dişetiyoz [í?j½]

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Ses bilimi maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilirFunction