Siyasal Sistem

Siyasal sistem, bir ulusun ya da iktidarlaşma karakteri gösteren ulus üstü ve ulus altı siyasal toplulukların hukuksal ve/ya da siyasal gerçeğini meydana getiren ve aralarında karşılıklı etkileşim bulunan öğelerin oluşturduğu bütün Siyaset bilimi literatüründe bu kavramın kapsamı konusunda farklı yaklaşımlar vardır Dar anlamıyla sistem, bir siyasal yönetim düzenini oluşturan hukuk kurumlarının bütünüdür Daha çok genel kamu hukuku( ) ile anayasa hukukunun^) siyasal kurumlara yeterince ilgi göstermediği dönemlerde geçerli olmuş olan bu klasik görüş, bu kavramı hukuki bir çerçeve içinde ve özellikle devlet organları düzeyinde algılayıp tanımladı Daha geniş bir yaklaşımla ortaya çıkan modern siyaset bilimi( ) ise siyasal sistemi, bir global toplumsal sistemde bütün siyasal kurum, davranış ve gerçekliklerin hukuki yapılarla birlikte belli bir düzenlilik ve karşılıklı etkileşim içinde oluşturduktan alt sistem olarak tanımlar Bu yaklaşım yer yer siyasal rejim tanımıyla da çakışır Nitekim günümüzde bazı yazarlar bu iki terimi eşanlamda kullanırlar Daha da geniş ve gittikçe yaygınlaşan bir tanımlamaya göre ise, siyasal sistem siyasal rejim kavramını aşan bir içeriğe sahiptir Siyasal rejim kavramı birbirleriyle ilişkili siyasal kurumların oluşturduğu bir örgü bütünüdür: Başkanlık sistemi( ), parlamenter sistem( ), tek parti sistemi( ) vb Siyasal sistem ise, global, toplumsal sistemin siyaset dışı alt kesimleri durumundaki ekonomik, teknik, kültürel, tarihsel, ideolojik vb öğelerle olan ilişki ve etkileşimleri de kucaklar Dolayısıyla siyasal sistem incelemelerinin, bu alanlara da taşması gerekir Başka bir deyişle bu yaklaşım siyasal sistem incelemelerine, siyasal rejim kavramının çağrıştırdığından daha geniş bir alan tanır, genel toplumsal sistemin siyasal olmayan ama siyasal alanla ilişkili alt sistemlerini de ilgi alam içinde görür Siyasal sistem analizlerinde Easton' in kurduğu model başlıca çıkış noktası olmuştur


Kavramın tanımı konusundaki çeşitlilik, nesneler ve olgular düzeyinde birtakım ortaklıkların saptanmasına engel değildir En genişinden danna doğru gidildiğinde, ulus üstü, ulusal ve ulus altı siyasal sistemlerden söz edilebilir Ulus üstü sistemler imparatorluk, devlet birlikleri, konfederasyon, uluslar topluluğu (İngiliz Uluslar Topluluğu, Avrupa Topluluktan), uluslararası örgütler (Birleşmiş Milletler) gibi biçimler alır En önemli ve yaygın siyasal sistem tipi ise, 19 yüzyıldan bu yana ulusdevlet modeli ekseninde oluşmuş olan ulusal siyasal sistemdir; bu da üniter ya da federatif yapılar gösterebilir Daha küçük ölçekli olan ulus altı siyasal sistemlerin başlıca örnekleri de kabile, köy, kent, bölge toplulukları gibi birimlerdir Ulusal düzey esas alınırsa, çağdaş siyasal sistemler başlıca iki ana öbekte toplanır: Liberal demokratik sistem ile sosyalist sistem Bunlann her birinin kendine özgü ekonomik, sosyal, sınıfsal, kültürel ve ideolojik yapılan vardır İki sistemin oluşumu bakımından tarihsel düzeyde belirmiş olan ana farklılık birincisinin kendiliğinden, ikincisinin ise iradi biçimde ortaya çıkmış olmalarıdır Sosyalist sisteme bağlı ülkelerin çoğunda özellikle 1989'da köklü değişiklikler gözlenmiştir


Üçüncü Dünya ülkeleri ise bu açıdan türdeş değildir, dolayısıyla bir Üçüncü Dünya "siyasal sistemi"nden söz edilemez Azgelişmiş ülkeler kapitalistliberal, sosyalist ve karmaotoriter tipte çok değişik türden rejimlere sahnedir Bu ülkelerin siyasal sistemleri arasındaki benzerlik noktası, azgelişmişlik olgusunun ortak damgasını ve siyasal düzeydeki izdüşümlerini taşıyor olmalarıdır Türkiye siyasal sistemi de, ülkenin ekonomik ve sosyokültürel açılardan yeterince gelişmemiş olması nedeniyle Üçüncü Dünya'ya özgü istikrarsızlık ve otoritarizm öğelerini bağrında taşıyagelmiştir Bununla birlikte ülke, özellikle II Dünya Savaşı'nın bitiminden beri liberal demokratik sistemi kendine amaç seçmiş, sancılı da olsa bu yönde kurumsallaşma sürecine girmiş durumdadır