Macahel

Tanımı==


Macahel ya da Maçahel günümüzde Türkiye ve Acaristan Özerk Cumhuriyeti sınırlarına yayılan ve toplam on sekiz köyden oluşan bir vadinin adıdır Vadiye, Macahela veya Maçahela vadisi de denir

Bu vadinin Acaristan (veya Acara, Acarya), Türkiyenin kuzeydoğusunda, Artvin ve Ardahan illerimizin sınırında ve Gürcistanın batısında yer alan; tarihi, coğrafi, dini ve kültürel yakınlığımız olan, siyasi olarak garantörü olduğumuz özerk bir cumhuriyettir Yönetim Merkezi, Karadeniz kıyısında bir liman şehri olan Batumdur Artvin'in Hopa ilçesinde bulunan Sarp sınır kapısı Batum'a açılır

Acaristan tarafında kalan bölümünde (Aşağı Macahel) on iki, Türkiye tarafındaki bölümünde (Yukarı Macahel) ise altı köy yer alır Yukarı Macahel, Acaristan (veya Acara, Acarya), Türkiyenin kuzeydoğusunda, Artvin ve Ardahan illerimizin sınırında ve Gürcistanın batısında yer alan; tarihi, coğrafi, dini ve kültürel yakınlığımız olan, siyasi olarak garantörü olduğumuz özerk bir cumhuriyettir Yönetim Merkezi, Karadeniz kıyısında bir liman şehri olan Batumdur Artvin'in Hopa ilçesinde bulunan Sarp sınır kapısı Batum'a açılır

Camili yöresi olarak da anılır

Kelime Anlamı

Gürcüce orijinli bir kelime olan Macahel, elimizin bilek kısmı (Maca) ve el (hel)kelimelerinin birleşimidir Bilek, vadinin merkezindeki Camili Köyünü, el ise vadiye yayılmış diğer köyleri ifade etmektedir Bu yaygın anlayışın yanı sıra, Macahel kelimesinin, "çamurlu ve verimli olmayan yer" veya cahe (çiğ, olgunlaşmamış) kelimesinden hareketle "meyve ve sebzelerin geç olgunlaştığı yer" anlamlarına geldiği de ileri sürülmüştür

Tarih

Macahel, Osmanlılar tarafından Fatih Sultan Mehmet döneminde fethedilmiştir Osmanlı belgelerine göre Macahel, Artvin ve çevresinde kurulu Kıpçak Ortodoks Atabekler tarafından "yurtluk-ocaklık" olarak idare ediliyordu ve bir süre Akkoyunluların himayesindeydi Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan`ın ölümünde sonra ortaya çıkan karışıklıklar sonucu, Akkoyunlular bölgedeki iktidarını kaybetti Bunun üzerine bölgedeki diğer beyliklerle birlikte Macahel de Osmanlılara katıldı Borçka ve Aşağı Acara kesimini kapsayan Macahel`in, bölgedeki diğer rakip kardeş Atabek prenslerinin göz koyması yüzünden, kendi beylerinin rızasıyla Osmanlılara bağlanıp, güvenliklerini sağlamak istedikleri belirtilmektedir Macahel bu şekilde, daha önce fethedilen Trabzon`a ocaklık olarak bağlanmıştır Daha sonra Erzurum Beylerbeyliği`ne bağlı Ocaklık-Beylik idaresinde kalan Macahel, XVI Yüzyılın sonlarında Macahel Sancağı adıyla Çıldır (Ahıska) Eyaletine bağlanmıştır

Fatih`in son Başveziri (1477-1481) Karamanlı Nişancı Mehmet Paşa, kendi iktidarı zamanında fethedilen Macahel ve diğer bir beylik için şu bilgileri vermektedir: "``Sultan Hazretleri, 884 (1479) yılında Şerefli Merkezinde (İstanbul) oturarak, Allah`ın yardımı ile düşmanları yenen ordusundan küçük bir fırkayı Gürcistan bölgesine gönderdi Orada, Torul denilen (başkent) kale ile, Macahel ülkesini baştanbaşa fethettiler``"

Osmanlı döneminde sancak olarak yönetilen Macahel`in merkezi, zaman zaman değişmiştir Evliya-Çelebi, Çıldır/Ahıska Eyaletine bağlı sancakları sayarken Macahel Sancağı için "``Avkhetci Kal`ası, Sancakbey tahtıdır Defter-i Hakanîde Macakhel yazar, sarp kal`adır``" diyor

Osmanlı Mühimme Defterlerinde ilk olarak Macahel Sancağından, evini bozan köylülerin yol keserek, Acara yolcularına zarar vermelerine engel olunması için, 981 (1573) yazında gönderilen bir Hüküm`de bahsedilmektedir Macahel Sancağı ocaklı-beyleri olan Atabekler kolunun, 1479`daki fetih sırasında kendi arzularıyla Osmanlı ülkesine katıldıkları ve ancak 82 yıl sonra gönül isteğiyle İslamlığı benimsedikleri, 986 (1578) de başlayan Doğu-Seferleri`nin ilk Serdarı Lala-Mustafa Paşa`nın, Macahel-İmerhev-Şavşat Atabekleri soyundan Lağveş (= Şişman)-Ahmed Bey`e yazılan mektubundan anlaşılıyor Mektupta, (970/1563 yılında Erzurum`daki Lalapaşa-Camiini yaptıran) Lala-Mustafa Paşa, Erzurum Beylerbeyiliği (1561-1563) sırasında yaptığı öğütlemelerle, İslam dinine girerek "Ahmet" adını alan ve 1578 de "Şavşat Sancağı Beyi" olan Lağveş`in, kaynatası olan Kakhet Bagratlı Kıralı bölgesini ve Ahıska ile Ahılkelek`teki Varazaoğlu`yu, Safîlilerden yüzdöndürüp Osmanlılara çevirmeye gayret etmesi isteniyor Ayrıca "``Ma`lumunuzdur ki, sabıkaa şeref-i İslamla müşerref olmanuza ve sa`adetlü Padişah`un (Kanuni`nin) rayet-i sa`adet-ayatile (Sancakbeyliliğile) akran ü emsal mabeynin de behre ve şeref bulmanuza, bu muhibbinüz sebeb-i zahiri düşüp``" diye de hatırlatılıyor

Gerek Yavuz Sultan Selim dönemindeki Trabzon Sancağı tahrir defterlerinde, gerekse Kanunî zamanında tutulan Atabek-Yurdu Gürcistan Vilayeti tahrir defterlerinde, 1479`daki fetihte itaat ettiği için yerli ocaklı-beyler elinde bir "hükümet"çik sayılan Macahel Sancağı`nın ve komşusu İmerhev ile Şavşat`ın da, XVI Yüzyıl boyunca Osmanlı tahririne girmediği belirtilmektedir XV Yüzyıl ortalarında: 1) Samçkhe (Ahıska), 2) Şavşet (Macahel-İmerhev-Şavşat), 3) Cavakhet (Çıldır-Ahılkelek), 4) Kalarcet (Ardanuç-Artvin) ve 5) Tao (Tortum-Oltu-Tavusker-Yusufeli/Dav-Eli) adıyla beş bölgede beş kola ayrılan Atabekler- Yurdu (Sa-Atabago) bölgesini, Evliya-Çelebi`nin "Şavşadistan" dediği Çoruh-Acarasuyu kavuşağından Ardahan ve Posof`a kadarla kesimi kaplayan "Şavşet" bölgesi Atabekler kolundan her biri bir ocaklık-sancak sayılan Macahel, İmerhev ve Şavşat`a hakim olan üç kardeşin de, 1561-1562 yıllarında Erzurum Beylerbeyi Lala-Mustafa Paşa`nın delaletiyle Ortodoks-Hıristiyanlıktan dönüp, Hanefî-Müslüman olduklarını, yukarıda anılan Lala-Paşa`nın "Lağveş Ahmed Bey"e yazdığı mektup ile, şu belgeden anlayabiliriz:

"``Erzurum Beylerbeyi`ne ve Defterdarına Hüküm ki, Macahel Sancağı Beyi (Atabekli Lağveş-) Ahmed Bey mektup gönderip: babaların ocağın (irsî hükümet bölgesini) büyük karındaşı (merhum) Mehmet Bey tasarruf ederken, üç kardeş bile birleştirilmek için, Liva-i mezbura Vilayet-Katibi (Erzurum`dan Hoca nam Emîn-i-Kalem, 978 sonunda/1571 Mayısında) gönderilip; varıp, tahrîr eyledükde: asıl ocakları (Macahel) beş kerre yüzbin akça ile büyük kardeş Mehmet Bey`e verilip; ve iyi yerlerinden iki kerre yüzbin akça ile (İmerhev bölgesi) küçük kardeşi Mahmut`a verilip; ve kendisine (Lağveş-Ahmet`e) has yerlerinden iki kerre yüzbin akçalığı (Şavşat bölgesi) dahi kendisine tevcih olunup, sonra, büyük kardeşi fevt olup, Sancağın yedi yüzbin akçalığı (Şavşat ile İmerhev) küçük kardeşine ve (üç) yüzbin akçalığı dahi kendisine tevcih olunup Lakin kendinin (Macahel`den ibaret çok balkanlık ve verimsiz) sancağı gaayetle bîhasıl olmakla; büyük kardeşinden mahlul kalan üç kerre yüzbin akça, elinde olan harabenin (Macahel`in) üzerine zammolunup, cümle altı kerre yüzbin ile inayet buyurulursa, kardeşi oğlundan (Mehmet Bey`in küçük yaştaki oğlu Hüsrev`den) talep olunacak mal-i-mîrîyi eda etmesine taahhüt ederim, diye bildirdi``"

"``İmdi, müşarün-ileyh Mehmed Bey`in (Macahel`e ait ocaklık) Beratında: kendinden sonra oğluna verile, diye (Kanunî fermanında) mukayyet olması, (Lağveş-Ahmet`in dileği) müyesser olmamıştır Buyurdum ki: vardukda, müşarün-ileyhe tenbîh eyliyesin ki, kardeşi oğlunun zimmetinde olan mal-i-mîrîyi bîkusur cem`ü tahsîl eyleyip, Erzurum Hazînesi`ne teslim eyliye ki, irsaliyye ile kendine (sonu kopuk)"`` (kısmen sadeleştirilmiştir)

Şavşat ile İmerhev`deki kardeşi ve yeğeninin Lağveş-Ahmet Bey`den şikayetleri üzerine gönderilen Hükümde de şunlar bildirilmektedir: "``Erzurum Beylerbeyi`ne Hüküm ki, hala Şavşat ve İmerhev Sancakları Beyleri Mahmut ve (yeğeni, Mehmet Bey oğlu) Hüsrev dame izzehüma mektup gönderip: bundan akdem Vilayet tahrîr olunup, Sancaklarımızı ta`yîn eyledikde (1571 Mayısında), kıdvetü`l-ümeraü`l-kiram (Macahel Sancakbeyi) Ahmet dame izzehuya, Sancaklarımuz içinde ba`zı karyeler has ta`yîn eylemekle, Sancakları dahilinde olan karyelere gelip sakin olup-re`ayaya enva`-i ta`addî eylediğinden gayrı-, gavgaa eylemekden hali olmadığını; müşarün-ileyh sabıkaa kendi Sancağı`nda sakin olmak için Hükm-i Hümayun verilmişken; Sancağı`na varmayıp, Emr-i Şerifime muhalif, bunların Sancağı`nda sakin olduğun i`lam eylediler Buyurdum ki: vüsul buldukda, müşarün-ileyhüm Beyler`e bu defa dahi tenbîh eyliyesin ki, her biri kendi Sancağı`nda sakin olup, eslemiyenleri yazıp, arzeyliyesin``" (kısmen sadeleştirilmiştir)

Şavşat ve İmerhev Beyleri Hüsrev ve Mahmut, ailelerinin büyüğü ve açgözlüsü Macahel Sancağı Beyi Ahmet Bey`in, Kakhet kıralı olan kaynı Aleksandre`nin Osmanlılara "ubudiyyet-namesi"ni getirirken kaçakçılık yaparak İran`a atlar savuşturduğunu da, İstanbul`a duyurmuşlardır 1578 de Şirvan Seferi`ne çıkılırken, Kakhet Krallığını İran` dan çevirip el altından Osmanlılar`a döndürdüğü için mükafat olarak Şavşat Sancağı Beyi de tayin edildiğim gördüğümüz Lağveş-Ahmed Bey"in soyundan gelen "Atabekler" kolundan bugün Şavşat eşrafından ve tüccardan Musa Atabek`in elinde bulunan 1029 (1620) yılında yenilenmiş bir Osmanlı "temliknamesi"nde, (1561 de Lağveş`in İslam dinine girişi dolayısıyla Kanunî tarafından verilen yeni bir senetten) şöyle bahsediliyor: "``Bundan akdem merhum Sultan Süleyman tarafından yurtluk ve ocaklık tarîkiyle verilen Şavşat ve İmerhev Sancağı`nda``"

1479`da Macahel bölgesinin fethiyle Osmanlı sınırı, ilk defa Çoruh sağına geçmiş oluyordu Burası, batıdan Çoruh ile "Göniye-Batumu", kuzeyden "Aşağı-Acara", doğudan "İmerkhev" ve güneyden de "Livane (Artvin)" sancakları ile çevrilmiş bulunuyordu

Macahel bölgesi, Acara-Suyu`ndan önce sağdan Çoruh`a karışan ve 16 Mart 1921 Moskova Antlaşmasıyla Batum ile Acara`yı (1877 de Türkiye`ninken Çarlığa bırakılıp, 3 Mart 1918 Brest-Litowsk Antlaşmasıyla geri alındığı halde) Anadolu`dan kopararak Sovyetler Birliğine bırakan ve daha sonra 13 Ekim 1921 tarihli Kars Antlaşmasıyla oluşan son devlet sınırına göre, baş kolları beride kalan Akriya (Uğur)-Çayı boylarındaki balkanlık derelerden ibarettir Bu çayın başlarındaki Artvin`e bağlı 6 köyden ve mahallelerinden ibaret Macahel Bucağına, öteden beri halk arasında "Yukarı Macahel" ve sınır ötesinde kalan 20 (daha sonra göçlerle 18) köylük büyük bölümüne de "Aşağı Macahel" ve Acaralılarca "Macahel-is-Pir" denilmektedir 1289 (1872) tarihli IV "Trabzon Salnamesi"ndeki mülkî düzen cetvelinde; merkezi Batum olan Lazistan Sancağı`nın, merkezi Khula (Kula/Kule) olan Acara Kazası`nın Maçahel Nahiyesi`nde, halkının hepsi Müslim olan 3955 evli 26 köy bulunduğu belirtilmiştir İşte bunlardan 6 sı bugün Türkiye sınırları içerisindedir

Artvin`de İl Genel Meclisinin 1925 yılındaki toplantısında kamilen değiştirilmiş olan eski köy adlarının yerine konulan yenileri, bugün de resmen kullanılmaktadır Artvin`in Borçka İlçesi`ne bağlı "Macahel Bucağı"nın 6 köyünün 1925`ten önce ve sonraki adları şöyledir: 1) Khertvis (Bucak merkezi): Camili (buranın mahallesi "Kaftaret" =Sırtlanlı`nın yarısı sınırın ötesinde kalmıştır), 2) Mindiyet: Maral / Maralköy, buranın mahallesi İremet`tir 3) Çayın başındaki Akriya: Uğur / Uğurköy, 4) Kuvabis-Tavi (Acara-Gürcücesinde: "kayaların-tepesi" demektir): Kayalar, 5) Eprat: Efeler, 6) Zedvake: Düzenli Resmî sayım yayınlarında Artvin ilinde gösterilen "gürcüce konuşanların" bütünü Borçka`nın "Maradit" Bucağı ile Şavşat`ın İmerhev/Meydancık bucağının köylüleri olup, dilleri "Acara-Gürcücesi" sayılır ve eski ile yeni Kıpçak ve Anadolu Türkçesi sözleriyle dolu bulunduğundan, İmeret (Kutayıs) ve Kartli (Tiflis) Gürcülerince anlaşılmaz


Kaynakça
M Fahrettin KIRZIOĞLU, Osmanlıların Kafkas - Elleri`ni Fethi (1451 - 1590), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2 Baskı, Ankara 1998
Dündar AYDIN, Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı, Kuruluş ve Genişleme Devri (1535 - 1566), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998
Her Yönüyle Artvin-Maçahelliler Rehberi, Hazırlayan: Celal Şahin, Macahel Eğitim Kültür ve Dayanışma Vakfı Yayınları, İstanbul 2000

Linkler
[http://wwwmacahelcom MacahelCom] [http://wwwmacahelbizimdirorg MacahelBizimdirOrg] [http://wwwmacahelorgtr Macahel Vakfı] [http://wwwcamilibirlikorg Camili Köyler Birliği]


Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Macahel maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir Camili, BorçkaCamili - Artvin ili Borçka, ArtvinBorçka ilçesinin köyü