Histoloji

Histoloji Alm Histologie, Gewebelehre (f), Fr Histologie (f), İng Histology Canlıların dokularını inceleyen, biyolojinin bir dalı Doku bilimi Histoloji, normal hayvan ve bitki dokularının yapılarını aydınlatarak, bunların görevleri hakkında açıklamalarda bulunur Vücuttaki organları meydana getiren dokuların yapıları ve çeşitli dokuların birbiri ile ilişikleri de histolojinin konusu içine girer


Hücre, yaşayan organizmanın en küçük birimi olup canlının bütün özelliklerini taşır Hücreyi inceleyen bilim kolu "sitoloji"dir Bir doku ise, birarada belli fonksiyonu yapmak üzere bulunan hücre topluluğudur Organlarımız birden fazla dokunun görev birliği yahut işbölümü yaparak meydana getirdiği vücut bölümleridir Bir organ (uzuv) sisteminde, vücutta belli işi yapmak üzere görev almış çeşitli organlar bulunur Dolaşım sistemi, kalp, atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlardan meydana gelmiş, kanı taşımakla görevli bir organ sistemimizdir Organlar ve organ sistemlerini "anatomi ilmi" inceler


Dokularla ilgili ilk incelemeleri yapan gözlemciler arasında, Malpighi, Leuven-Hook, R Brown, Schleiden ve Schwann en önemlileridir Bu ilim adamlarının çalışmaları, mikroskobun bulunmasıyla başlamış, hücre elemanlarını, hücre şekillerini, hücreler arasındaki benzerlikleri tesbit etmişlerdir Modern histolojinin 1830da Alman fizyoloğu Schwannın bütün hayvan ve bitki hücrelerinde "nüve" (nükleus)nin hücrenin temel ve en önemli kısmı olduğunu açıklamasıyla başladığı kabul edilir Aynı yüzyılın sonlarına doğru mikroskopta, dokuların alınması ve tesbit edilmesinde ortaya çıkarılan teknik ilerlemeler sayesinde hücre metabolizmasının temel özellikleri açıklanmıştır


Histolojide Kullanılan Metodlar


Histoloji, incelediği dokuyu, vücuttaki haline en yakın şekliyle ele almak zorundadır O, mümkün olabilen yanlışlıklara meydan vermemeli, böylece doku hakkında gerçekten uzak kararlara varmamalıdır Histolojik çalışmalarda kullanılan materyal (preparatlar), incelenebilir hale gelmesi için, çeşitli işlemlere tabi tutulur Bunlar sırasıyla; parça alma, parçayı kesit yapmaya uygun hale getirme (dondurma, parafinleme), kesme, tesbit, boyama, lam üzerine alma olarak sayılabilir Parçanın kalınlığı hem dokunun aslını bozmayacak, hem de ışığın geçmesine izin verecek kadar olmalıdır Kesme işlemi, "mikrotom" denilen çok hassas aletlerle yapılır


Yaşayan hücrelerin incelenmesi: Bir hücrenin bulunduğu veya görev yaptığı vücut bölümünde incelenmesi büyük zorluklar arz eder Buna karşı vücudun bazı dokularını, bu şekilde incelemek imkanı vardır Barsakları çevreleyen karın zarı gibi belli inceliği geçmeyen dokuları bulundukları yerden alıp vücuttaki şartların (ısı, nem, vs) sağlandığı laboratuvarlarda incelemek mümkündür Bunun gibi bazı dokular, deney hayvanlarının gözlerinin camsı cisimlerine (kornea) ekilerek buradan direkt olarak incelemeleri yapılabilmektedir Bu tür çalışmalar, ancak başka yollarla incelenmesi kabil olmayan dokularda yapılır


Doku ve organ kültürleri: Günümüze kadar gelen çalışmalar sonunda, vücudun hemen hemen bütün dokularından alınmış hücreler, laboratuvar şartlarında hazırlanmış çeşitli ortamlarda üretilebilmiştir Böyle üretilmiş saf hücreler, belli bir tip hücrenin incelenmesi ve özelliklerinin açıklanması için idealdir Ana karnındaki hayattan kalan çeşitli organların kalıntıları da, organ kültürlerine ekilerek hücrelerin çoğalması sağlanabilir Bunlar, yukarıda anlatılan histoloji metodlarına göre hazırlanan preparatlar haline getirilerek incelemeleri yapılır


Yaymalar: Vücuttaki sıvıların (kan, balgam, cinsi organ salgıları), lam üzerine yayıldıktan sonra tesbit edilip boyanarak incelemeleri yapılabilir Bu şekilde hazırlanan preparatlara yayma denilmektedir Kandan yapılan yaymadan kan kanseri, kadın cinsi organları ifrazatından yapılan yaymadan rahim kanseri teşhis edilebilmekte veya bu konuda bir fikir sahibi olunabilmektedir


Tesbit edilmiş dokuların incelenmesi: Yukarıda anlatılan çeşitli işlemlerden geçirilen doku kesitlerinin incelenmesi, histoloji çalışmalarının temelini teşkil eder Tesbit maddesinin özelliği; dokuyu öldürmesi, fakat canlı haldeki görünüşünü bozmaması olmalıdır Yine boyamada kullanılan maddeler, hücrelerin çeşitli kısımlarını ayırt ettirebilecek şekilde hücre elemanlarına dağılmalıdır


Histokimya: Hücredeki kimyasal madde dağılışı, bunların fonksiyonları hakkında bilgi verir Hücre proteinlerinin ultraviyole ışınlarını absorblama özellikleri, ışığı kırma farkları, çeşitli proteinlerin belli maddelerle muamele edilince yaptıkları ışıma, radyoizotoplarla yapılan denemeler, bu metodun içine girer Yine aynı şekilde yağ boyalarının kullanılması, hücredeki yağların dağılışını gösterecektir


Elektron mikroskop çalışmaları: Hücrenin detaylarının incelenmesi, elektron mikroskobunun bulunması ve histolojide kullanılmaya başlanması ile mümkün olabilmiştir Elektron mikroskobu ile 200000 kere büyütme yapılabilmekte ve 15 Angströme kadar olan oluşumlar görülebilmektedir Ayrıca fotoğraflarının alınması da mümkün olabilmektedir Histopatoloji: Normal mikroskobik yapının bilinmesi, hasta dokuların sağlamlardan ayrılmasında en büyük faydayı sağlar Histopatoloji, dokularda hastalıklar sırasında ortaya çıkan normalden sapmaları inceler


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi