Kolomb Öncesi Amerika Orta Amerika

Orta Amerika
Orta Amerika Meksika'dan Kosta Rika'ya kadar uzanan bölgedir Burada Kristof Kolomb'un ayak basmasından 3000 yıl önceye kadar uzanan tarım ekonomisine dayanan uygarlıklar kurulmuştur MÖ 1800 ila MÖ 300 yılları arasındaki dönemde Orta Amerika'da karmaşık kültürlerin yükseldiği görülür Bunlardan bazıları Kolomb öncesi uygarlıklardan olan Olmekler, Teotihuacan, Mayalar, Zapotec, Mixtec, Huastec, Purepecha, Toltekler ve Azteklerdir 4000 yıllık bu uygarlıklar çok sayıda keşifte bulunmuştur; piramid şeklinde tapınaklar inşa etmişler, matematik, astronomi, tıp, edebiyat alanında ilerlemiş, oldukça hassas takvimler oluşturmuşlar, sanat, tarım, mühendislik alanında aşama katetmiş, karmaşık bir din sistemi oluşturmuş, abaküs hesap makinasını ve tekerleği keşfetmişlerdir İnsanlık tarihindeki en önemli buluşlardan olan tekerlek bölgede yük hayvanı bulunmayışından sosyal hayata dahil edilememiştir Ayrıca bakır ve altın işlemeciliği de gelişmiştir




Maya sayı sistemi


Kuzey Meksika'daki Nuevo Leon eyaletinde bulunan kaya yazıtlarında bölge uygarlıklarının sayma sistemine dair pek çok bilgi bulunur Bu karmaşık sayma sistemi 20 rakamlı bir sisteme dayanır Her bir sayı önemli bir astronomik olaya bağlanmıştır Bölge topluluklarının hayatında astronomi biliminin önemi öne çıkar Meksika'da bulunan uygarlıklar şehirlerini ve törensel merkezlerini özel astronomik olaylara göre planlayıp inşa etmişlerdir Orta Amerika'daki en büyük şehirler Teotihuacan, Tenochtitlan ve Cholula o dönemde dünyanın en büyük şehirleri arasındadır Bu şehirler aynı zamanda ticaret, felsefe, dinsel ve askeri tören merkezleri olup tüm bölge halkları tarafından bilinen çekim merkezleriydi
Bölgede çok sayıda şehir devleti, krallık ve imparatorluk ortaya çıkıp dağılırken birbirleriyle sürekli olarak mücadele halinde olan öne çıkan beş uygarlıktan bahsedilebilir: Olmekler, Teotihuacan, Toltekler, Mexica ve Mayalar Politik olarak dağınık durumda olan Mayalar hariç tüm bu uygarlıklar Meksika çapında etkili olacak ve iktidarlarını ticaret, sanat, siyaset, teknoloji ve teoloji alanlarında sağlamlaştıracaklardır Bölge halkları 4000 yıl boyunca bu uygarlıklarla ekonomik ve siyasi ilişkiler içinde oldular; kimi zaman savaştılar kimi zaman ticari ilişkiler içinde oldular ancak sürekl olarak bu beş uygarlığın etkisi altında kaldılar
Olmekler

Bölgedeki bilinen en eski uygarlık Olmeklerdir Bu uygarlığın özellikle sanat alanında gösterdiği ilerleme diğer uygarlıklar için bir rehber olacak ve geliştirilecektir Olmekler MÖ 2300 yıllarında toprak kap imalatında uzmanlaşmıştır MÖ 1800 ila MÖ 1500 yıllları arasında iktidarlarını sağlamlaştıran kabile şefleri bugünkü Veracruz'un güneyinde San Lorenzo Tenochtitlan olarak bilinen şehri kurarak başkentleri yaparlar Olmeklerin etkisi Orta Amerika boyunca hissedilebilir Yeni tarzdaki hükümet yapıları, piramit şeklindeki tapınakları, edebiyat, astronomi, sanat, matematik, ekonomi ve dindeki gelişkinlik seviyeleri Maya gibi bir uygarlığın doğmasına yol açacaktır
Teotihuacan

Olmeklerin duraklama ve gerileme dönemine girmeleriyle berbaer Meksika'da bir iktidar boşluğu oluşur Bu iktidar boşluğuna doğan Teotihuacan MÖ 300 yıllarında ortaya çıkar MS 150 yıllarında artık şehir ilk gerçek anlamdaki metropol haline gelir Şehirde daha önceden görülmemiş bir ekonomik ve siyasi düzen kurulur Mayalar üzerinde de etkisi olan gelişmeler şehirdeki farklı ve kozmopolitan nüfus sayesinde gerçekleşir Meksika'daki neredeyse her kavimin temsil edildiği şehirde topluluklar birarada yaşayarak sanatlarını icra etmekte ve şehrin ekonomik ve kültürel gelişkinliğine katkılarını sunmaktadır MS 500 yılında şehir dünyadaki en büyük şehirdir MS 650 yıllarında düşüşe geçmesine rağmen şehirde Meksika uygarlıklarının en heybetli mimari örnekleri bulunmaktadır Şehir güçten düşse de MS 950 yıllarına kadar sahnede kalacaktır
Mayalar

Teotihuacan uygarlığının ulaştığı seviye Maya uygarlığını da olumlu şekilde etkilemiştirMS 250 ile 650 yılları arasında Maya uygarlığı önemli gelişmelere sahne olsa da Maya şehir devletleri arasında siyasal birlik sağlanamaz Mayalar bölgedeki en görkemli şehirleri inşa edecek, matematik, astronomi ve takvimcilikte önemli ilerlemeler kaydedeceklerdir Mayalar yerli amerika halklarından gerçek anlamda bir yazı sistemine sahip ola tek uygarlıktı Taş, çömlek veya ağaç üzerine yazılan yazıların haricinde ağaç kabuklarının işlenerek kağıt haline gietirilmesiyle oluşan el yazması kitaplar da Mayalarca yapılmıştır
Aztekler (Mexicalar)

1519 yılında Aztek egemenliği(koyu sarı ile gösterilmiştir); açık renkle bağımlı devletler, koyu renkle müttefik devletler gösterilmiştir


Tolteklerin duraklama ve gerileme dönemine girmesiyle beraber Meksika'da siyasi olarak bölünme yaşanır Toltek saltanatına göz diken kavim bölgeye dışarıdan gelen Mexicalar olacaktır Çölden gelen bu kavim kendilerine eskiden "Azteca" diyen kavimdir Ancak isimlerini yıllarca yaşanan göçlerden sonra değiştirmişlerdi Meksika bölgesinden olmadıkları için ilk başlarda kaba ve görgüsüz olarak değerlendirildirler Aztek Üçlü İttifakı döneminde diğer iki Aztek şehri olan Texcoco ve Tlacopan ile anlaşarak Meksika'da iktidara yükseldiler, iyi diplomat olmalarının yanı sıra çok iyi savaşçıydılar Mexicalar Meksika bölgesine gelerek kendilerini Tolteklerin mirasçıları olarak görerek uygarlıklarının başına geçtiler MS 1400 yıllarında Orta Meksika'nın hakimleridirler ve 1470 yılına dek tüm düşmanlarına boyun eğdirmiş durumdadırlar Gücünün doruğundayken 300000 Mexicalı bölgedeki 10 milyon kişiye hükmetmekteydi Modern "Meksika" ismi de buradan gelmektedir Başkentleri olan Tenochtitlan, modern Meksiko City şehrinin yerindedir En görkemli döneminde 300 binin üzerindeki nüfusuyla dünyanın en kalabalık şehri olduğu tahmin edilmektedir Şehirde kurulan pazarlar konkistadorların o zamana kadar gördükleri en büyük pazardır

Kaynak : Wikipedia