İstanbul (İl) Altyapı

Altyapı
İstanbul ili, 13 milyona yaklaşan nüfusuyla yalnızca Türkiye'nin değil, dünyanın da en büyük şehirlerindendir Yüksek nüfus ve bu nüfusun sorunları nedeniyle İstanbul ilinin altyapısı zaman zaman yetersiz kalmaktadır Şehrin düzensiz ve kayıt dışı büyümesi, kimi bölgelerde altyapı yetersizliğini de beraberinde getirmiştir[80]
İstanbul'da ilk sistemli altyapı ve imar hareketinin görülmesi ancak 19'uncu yüzyılda olmuştur[81] 1839'da, II Mahmud döneminde hazırlatılan imar planlarında yol genişletmeleri ve kent parkları geniş yer tutuyordu[81] Bu planlar büyük ölçüde kağıt üstünde kalmış olsa da, Osmanlı döneminde yapılan altyapı hizmetlerinin pek çoğu günümüzde halen kullanılmaktadır Kent mezarlıkları ve İstanbul demiryolu hattı bunlardan bazılarıdır
Cumhuriyet dönemi sonrasındaysa İstanbul imar planları nüfus patlaması ve buna bağlı olarak kaçak yapılaşma nedeniyle tümüyle şaştı Surdışı'ndan başlamak üzere, İstanbul'un dört bir yanında gecekondu mahalleleri oluşmaya başladı Bu mahalleler günümüzde İstanbul ilinin merkezini oluşturan ilçelere evrilmişlerdir[82] Yol darlığı, araç fazlalığı, kanalizasyon yetersizliği, hatalı kent planlamaları nedeniyle günümüzde İstanbul'da krizler yaşanabilmektedir[80] Akakları küçültüldüğü için taşan derelerin yarattığı can ve mal kayıpları, araç uzunluklarının kilometreleri bulduğu trafik sıkışmaları bunlara örnektir[83]
Ulaşım


İstanbul ilinin anayolları


O-1 otoyolu ve Boğaziçi Köprüsü


İstanbul'da ulaşım kara, hava, deniz ve demiryolu gibi farklı şekillerde yapılmaktadır Şehiriçi, şehirlerarası ve uluslararası taşımacılığın yapıldığı büyük merkezlere sahiptir İlde havayolu ulaşımının yapıldığı iki sivil havalimanı vardır[84][85] Yurtiçi ve yurtdışı pek çok merkeze aktarma yapmaksızın uçmak mümkündür İldeki havalimanlarından Atatürk Havalimanı, Avrupa Yakası'nda Bakırköy ilçesinde;[86] Sabiha Gökçen Havalimanı ise Anadolu Yakası'nda Pendik ilçesinde yer alır[87] Atarürk Havalimanı ilde alanında ilk olup, hava ulaşımında en büyük paya sahiptir Havalimanından günde ortalama 650-700 uçak havalanmaktadır[88] Kent merkezine metro hattı ve otoyollarla bağlıdır
Karayoluyla ulaşımı ise İstanbul'da özellikle şehirlerarası yolculukta büyük bir paya sahiptir Türkiye'nin her iline ve ayrıca Gürcistan, Yunanistan, Bulgaristan gibi komşu ülkelere İstanbul'dan doğrudan seferler vardır[89] Anadolu Yakası'nda Harem Otogarı, Avrupa Yakası'ndaysa Büyük İstanbul Otogarı hizmet vermektedir[90][91] İstanbul Otogarı da metroyla kent merkezine bağlanmaktadır Bunun dışında ilin değişik bölgelerinde, kimi büyük seyahat firmalarının işletmesini yaptığı cep otogarları vardır[92]
Demiryolu ise bu iki ulaşım yoluna oranla daha az tercih edilen bir başka hizmettir İstanbul'dan Eskişehir, Ankara, Konya, Adana, Bitlis, Van gibi yurtiçi merkezlerle;[93] Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Sırbistan, Macaristan, İran, Suriye ve Irak gibi dış merkezlere tren seferleri vardır[94][95] Yüksek Hızlı Tren projesinin yakın gelecekte İstanbul'a uzatılması öngörülmekedir Demiryolu ilde ayrıca şehiriçi halk taşımacılığında da kullanılmaktadır[96]
Deniz yoluyla ise ilde düzenli ulaşım yalnızca yurtiçinde gerçekleştirilir İstanbul'dan Yalova'ya, Balıkesir'e ve Bursa'ya feribot ve araba vapuru seferleri vardır[97] İstanbul Limanı'na turistik amaçlarla gelen münferit gemiler dışında yurtdışı varışlı gemi seferi yoktur
İlin merkezinde, şehiriçi ulaşım ise büyük bir sektördür Otobüslerle ulaşım sağlayan İETT; şehirhatları vapurlarını ve deniztaksi işleten İDO; tramvay, metro, füniküler ve teleferik hatlarının sahibi İstanbul Ulaşım AŞ; banliyö hizmeti sağlayan TCDD; dolmuşlar, yolcu motorları ve ticari taksilerle İstanbul ili kompleks bir ulaşım ağına sahiptir İstanbul'da şehiriçi raylı sistem uzunluğu 755 km olup, 515 kilometrelik raylı sistem inşaatı sürmektedir[98] İETT, 5000 otobüslük filoyla, İDO, 89 gemiden oluşan filosuyla ile 33 hatta, 82 noktaya hizmet vermektedirNot 3 [â?º][97][99][100]
İlden O-1, O-2, O-3 ve O-4 otoyolları geçer Otoyollar Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ile birbirlerine bağlanır Köprüler şehiriçi ulaşımda da kilit noktalardır Pik saatlerde köprülerde sık sık tıkanmalar oluşmaktadır İstanbul'a bağlı köylerle ve Silivri, Çatalca, Şile gibi uzak ilçelere İETT'nin hatlarına ek olarak özel firmalar da ulaşım sağlamaktadır
Sağlık
İstanbul ili genelinde sağlık hizmetleri devlete bağlı ve özel sağlık kuruluşlarınca yürütülmektedir[101] İl genelinde, tüm ilçelere yayılmış 52 devlet hastanesi vardır Semt poliklinikleri de buna eklenince bu sayı 111'e çıkmaktadır[101][102] Her ilçede, bir ya da birkaç sağlık ocağı da yer almaktadır Toplam sağlık ocağı sayısı 2004'te 337 olarak belirlenmiştir İldeki özel sağlık kuruluşlarının sayısı ise 138'dir[101][102] Devlete ait, asker ve özel sağlık kuruluşlarında toplam yatak sayısı 18,375'dir[102] Gelişkin sağlık olanakları ve ülke dışına göre daha uygun fiyatları nedeniyle şehirde sağlık turizmi gelişmiştir[103] İngiltere ve Almanya gibi Batı Avrupa ülkeleri, dar gelirli hastalarını yüksek teknolojik tıbb tedavi ve operasyonlar için İstanbul'a göndermektedir[104] İstanbul özellikle lazer Oftalmoloji (göz cerrahisi) ve plastik cerrahi için küresel bir durak haline gelmiştir[103] İldeki toplam eczane sayısı 3,852'dir[74]
Eğitim


Daha çok bilgi için: İstanbul'daki üniversiteler listesi, İstanbul'daki liseler listesi ve İstanbul'daki ilköğretim okulları listesiİstanbul Üniversitesi'nin tarih kapısı


Galatasaray Lisesi'nin üstten görünümü


İstanbul, ülkenin en önde gelen eğitim kurumlarına ev sahipliği yapar Osmanlı Dönemi'nde, Fetih sonrasından başlayarak açılan pek çok okul günümüze de ulaşmıştır ve gerek İstanbul'da, gerekse Türkiye'de en çok tercih edilen okullardır İstanbul'da kurulan ilk eğitim kurumu, 1453 yılında II Mehmed tarafından temelleri atılan İstanbul Üniversitesi'dir[105] İlk teknik üniversitenin 1773'de Mühendishane-i Bahr-i Hümayün adıyla kurulan İstanbul Teknik Üniversitesi olduğu bilinmektedir[106] Bu ve daha yakın tarihlerde kurulan İstanbul üniversiteleri, ülkenin en yüksek puanlı eğitim kurumları arasında yer alır İstanbul'da 7 devlet üniversitesi, 23 vakıf üniversitesi bulunmaktadır[74] Bunlar:

Devlet: Boğaziçi Üniversitesi,[107] Galatasaray Üniversitesi,[108] İstanbul Üniversitesi,[109] İstanbul Teknik Üniversitesi,[110] Marmara Üniversitesi,[111] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi,[112] Yıldız Teknik Üniversitesi[113]


Vakıf: Acıbadem Üniversitesi,[114] Bahçeşehir Üniversitesi,[115] Beykent Üniversitesi,[116] Doğuş Üniversitesi,[117] Fatih Üniversitesi,[118] Haliç Üniversitesi,[119] Işık Üniversitesi,[120] İstanbul Arel Üniversitesi,[121] İstanbul Aydın Üniversitesi,[122] İstanbul Bilgi Üniversitesi,[123] İstanbul Bilim Üniversitesi,[124] İstanbul Kültür Üniversitesi,[125] İstanbul Şehir Üniversitesi,[126] İstanbul Ticaret Üniversitesi,[127] Kadir Has Üniversitesi,[128] Koç Üniversitesi,[129] Maltepe Üniversitesi,[130] Okan Üniversitesi,[131] Özyeğin Üniversitesi,[132] Piri Reis Üniversitesi,[133] Sabancı Üniversitesi,[134] Yeditepe Üniversitesi,[135] Yeni Yüzyıl Üniversitesi[136]

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin verilerine göre il genelinde toplam 2,707 ilk ve ortaöğretim kurumu bulunmaktadır[74] Bunların büyük bölümü devlet okulu olmasına karşın, İstanbul'da önemli sayıda özel okul da bulunmaktadır Bunlar içinde özellikle Osmanlı döneminde kurulan özel yabancı liseler önemli bir yer tutmaktadır Çoğunluğu Fransızlar tarafından kurulan bu okullarda Fransızca eğitim yapılmaktadır Bunun yanında kendi dillerinde eğitim veren İtalyan, Alman ve Avusturya liseleri de vardır Bunlar içinde İtalyan Lisesi ve Fransız Pierre Loti Lisesi dışında hepsi TC Mill Eğitim Bakanlığı'na bağlıdır[137][138] Türkiye'deki azınlıkların çocuklarının gittiği Rum, Ermeni ve Musevi okulları ise son yıllarda öğrenci azlığından ötürü birer birer kapanmaktadırlar[139]
İlde bulunan tek asker lise Çengelköy'de yer alan Kulesi Asker Lisesi'dir Deniz Harp Okulu ve Hava Harp Okulu ise üniversite düzeyinde asker eğitim veren iki eğitim kurumudur
Basın-yayın


Ceride-i Havadis'in ilk sayısı


Osmanlı döneminde ilk gazeteler İstanbul'da basılmıştır[140] Bunlar içinde en eskisi, 1795 yılında Fransızlar tarafından çıkartılan Bulletin de Nouvelles (Türkçe: Haber Bülteni) adlı Fransızca gazetedir[140] Ömrü kısa olan bu gazetenin yanı sıra Ermeni, Rum ve Musevi azınlıklar da kendi gazetelerini yayımlamışlardır[140] İlk Türkçe gazete, 1 Kasım 1831 tarihinde, dönemin padişahı II Mahmud'un girişimiyle çıkartılan Takvim-i Vekayi'dir[141] İstanbul'un ilk özel Türkçe gazetesiyse, İngilizler tarafından 1840 yılında kurulan Ceride-i Havadis'tir[142] İlk günlük yayın yapan gazete önceleri Ceride-i Havadis'in ekiyken, bağımsız gazete haline gelen Ruzname-i Ceride-i Havadis;[143] ilk resimli gazete Servet-i Fünun;[144] ilk mizah dergisi Namık Kemal ve Teodor Kasap'ın birlikte çıkardığı Diyojen;[145] ilk bilim dergisi Mecmua-i Fünun'dur[146]
Yüksek nüfusuna bağlı olarak, yüksek tiraj potansiyeline sahip olan İstanbul Türk gazeteciliğinin merkezi olmuştur Basın-yayın organları için Cağaloğlu semti bir tür merkez görevi görmüş; semt, 20'nci yüzyılın sonlarına değin hemen hemen tüm ulusal gazetelerin genel merkez ve basımevlerine ev sahipliği yapmıştır[147] Gazeteler, Babıali çevresinde yoğunlaştığından, Babıali terimi, Türk basını için simgesel bir ad olmuştur[147] Ancak bölgenin turizm merkezi ilan edilmesi ve giderek büyüyen gazetelerin, bölgeye sığamaması nedeniyle basın kuruluşları birer birer bölgeden taşınmışlar ve şehir dışında geniş genel merkezlere yerleşmişlerdir[148] Günümüzde ulusal gazeteler ve ulusal televizyon kanalları Güneşli-İkitelli bölgelerinde yoğunlaşmış durumdadır[147] Bir dönem kentin işlek meydan ve caddelerinde ücretsiz dağıtılan günlük yerel gazeteler kısa sürede fenomen olmuş; ancak 2008'de başlayan küresel ekonomin bunalım nedeniyle yayınlarına son vermişlerdir[149]
İstanbul'da görsel ve işitsel yayınlarsa 20'nci yüzyılda başlamıştır Gerçekleşen ilk radyo yayını, 19 Mart 1923'te İstanbul Üniversitesi'ne yapılmış; ilk genel yayınsa 1927 yılında başlamıştır[150] İstanbul, 1927'de dünyadaki 123, Türkiye'deki 2 radyo istasyonundan birine ev sahipliği yapmaktaydı[150] Televizyonculuk, hem İstanbul'da hem Türkiye'de İstanbul Teknik Üniversitesi'nin girişimleriyle 1952 yılındaki deneme yayınıyla başladı[151] Taşkışla'dan yapılan yayınlar Avrupa Yakası'nda Yeşilköy'den, Anadolu Yakası'nda Suadiye'ye kadar ulaşabiliyordu[151] Daha sonra 90'lara değin TRT'nin tekelinde Ankara'dan yayınlar yapıldı İstanbul'da özel televizyon kanallarının açılmasıyla İstanbul televizyonculuğun da merkezi konumuna geldi Günümüzde ulusal çapta yayın yapan hemen hemen tüm televizyonların da merkezleri İstanbul'dadır
Rekreasyon alanları


İstanbul'un en büyük parklarından Taksim Gezi Parkı (önde) ve Maçka Parkı (arkada)


İstanbul sakinlerinin serbest zamanlarını geçirebilecekleri alanlar oluşturmaları geleneği Lale Devri'ne kadar gitmektedir Haliç kıyılarında ve Boğaziçi'nde yaptırılan kasırlar ve yalılarla başlayan bu süreç günümüze dek ulaşamamıştır Bugün, şehiriçi rekreasyon alanları parklar, korular ve sahillerden oluşmaktadır Ancak bu ögeler de çarpık ve kaçak kentleşme nedeniyle İstanbul'un her yanına dengeli bir biçimde dağılım gösterememiştir[152] İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin oranlarına göre ilde kişibaşına düşen yeşil alan 64m2dir[152]
İstanbul'da kent merkezinde öne çıkan rekreasyon alanları arasında en köklüleri Gülhane Parkı, Yıldız Parkı, Taksim Gezi Parkı, korular ve Caddebostan ile Florya sahilleri gibi yerlerdir Belgrad Ormanları, Ağva, Riva, Kilyos, Karaburun gibi doğal oluşumlu, şehirdışı alanlar da İstanbulluların sıkça tercih ettiği dinlence alanları arasında yer alır Kuruçeşme'den Sarıyer'e kadar hemen hemen denizden hiç kopmadan ilerleyen bir sahilyolu vardır Yaz mevsimlerinde buralarda denize girenlere rastlanabilir
Kent merkezinden batıya gidildikçe, yerleşimin seyrekleşmeye başladığı Büyükçekmece sahillerinden başlayarak, il sınırına kadar sıralanan onlarca yazlık site bulunur Bu sitelerdeki evler de genelde İstanbullularca tercih edilmektedir İstanbul'un güneyinde yer alan Adalar ilçesi de, ormanları ve temiz plajlarıyla gerek uzun süreli yazlıkçıların, gerekse günübirlik ziyaretçilerin sıkça uğradığı yerlerdendir
Osmanlı döneminde günlük yaşama egemen olan katı kültürel anlayış nedeniyle plaj kültürü İstanbul'a görece geç girmiştir[153] Plajlar yerine, özellikle Boğaz'ın kuzeyinde, denizhamamları oluşturulmuştur Osmanlı döneminin ilk plajı Moda'da açılmış; Cumhuriyet döneminde bunu Florya, Suadiye ve Caddesbostan gibi yerler izlemiştir[153] Plajların yanı sıra Osmanlı döneminde Göksu Deresi ve çevresinde düzenlenen eğlencelerle Boğaz'da yapılan mehtap turları moda olmuştur[154]
Açıkhava alanları dışında son yıllarda sayıları hızla artan alışveriş merkezleri de, sundukları olanaklarla dinlence ve rekreasyon alanı olarak sınıflandırılabilmektedirler Alışveriş merkezi olarak, ilde açılan ilk işletme, 1988'de hizmete giren ve Ataköy'de yer alan Galleria'dır[155] Daha sonraları İstanbul'un hemen her ilçesinde bu tür merkezler açılmıştır Bunlar içinde kimileri işlevsellik ve özgün mimarileri nedeniyle ödüller almıştır İlin önde gelen alışveriş merkezleri arasında Cevahir,[156] Capitol,[157] Metrocity,[158] Kanyon,[159] Forum İstanbul[160] Akmerkez[161] ve İstinye Park[162] gibi mekanlar yer almaktadır

Kaynak : Wikipedia