Tutak, Ağrı Tarihi

Tarihi
Tutak Doğuanadolu bölgesinin yukarı Murat bölümünde yer alan Ağrı İline bağlı tipik bir Anadolu İlçesidir Osmanlı İmparatorluğu döneminde Van Eyaletinin Beyazıt Sancağına bağlı iken 1919 yılında ilçe statüsü kazandırılmış ve 1927 yılında merkezi Karaköse olarak Ağrı İline bağlanmıştır
Yörenin tarihi konusunda elde edilen bilgiler MÖ XV'nci yüzyıla kadar uzanmaktadır Bu yıllarda bölgenin Hurri - Mitani Krallığının kuzeydoğu ucunu teşkil ettiği, ancak ; esas egemenliğin Urartularda olduğu görülür (Urartular Van merkez olmak üzere Doğuanadolunun büyük kısmını uzun yıllar ellerinde tutmuşlardır)
Tutak MÖ VIII Yüzyıl sonlarında İran da hüküm süren Medlerin hakimiyetine girer Medlerin egemenliği perslere yenilmesi ile sona erer ve Persler bölgeye hakim olurlar MÖ331 yılına kadar devam eden Pers egemenliği İssos muhaberesi ile sona erer ve bölge İskender İmparatorluğuna katılır Büyük İskender ve generallerinin devirlerinden sonra Pers İmparatorluğunu yeniden canlandıran Partların eline geçer
MS 1 ve 2 Yüzyıllarda Romalılar Anadolu'nun büyük bir kısmını ele geçirirler Bölge zaman zaman Romalılarla Partların mücadelesine sahne olursa da Romalılar Fırat nehrinin doğusunda egemenlik kuramazlar MS 3Yüzyılda Partlar yerlerini Sasani İmparatorluğuna bırakırlar Sasanilerin mücadeleleri Romalılar ile sürer 642 yılında Sasani İmparatorluğuna son veren İslam orduları bölgeye hakim olurlar VIII Yüzyıl ortalarından itibaren islamiyeti kabul eden Türkler, Abbasiler devrinde İslam Ülkelerine yerleşmeye ve Anadolu'ya akın etmeye başlarlar Bu akınlara son vermek üzere yola çıkan Bizans ordusu 1071 yılında Alparslan komutasındaki Türk ordularıyla Malazgirt Ovasında karşılaşırlar Bu savaş Bizans ordusunun kesin yenilgisiyle sonuçlanır Anadolu kapıları Türklere tümüyle açılmış olur Malazgirt Meydan Savaşından sonra bölgeye bir müddet Celalettin Harzemşah daha sonra Moğollar hakim olurlar Moğolları takip eden bölge sırasıyla İlhanlıların, Celayiroğullarının (1345) Timur İmparatorluğunun, Karakoyunluların ve Safevilerin yönetiminde kalır Yavuz Sultan Selimin 1514 Çaldıran seferiyle Osmanlı topraklarına katılan bölge İran'la olan Kasr-ı Şirin Antlaşmasıyla (1639) kesinleşir
1877-1878 Osmanlı-Rus savaşlarında Rusların işgaline uğrayan bölge 1878 Ayastefanos Anlaşmasıyla tekrar Osmanlı topraklarına katılır1877 Osmalı-Rus savaşı sırasında Osmanlı Devleti Alay Komutanı olarak Hacı İsaoğlu Miralay Abdulkadir Beyi Komutan olarak Tutak'a atar ve kandisine Kılıç Gediği yaylası ve İsa Abat köyünü iskan etmesi emrini verir
Tutak adının nereden geldiği konusunda üç ayrı iddia vardır Bunlardan birincisi Farsça'dan alındığı ve iki anlamına geldiği ve sonradan bu deyimin Tutak olarak değiştirildiği yolundadır İkincisi yöreye ilk gelen Türkler tarafından tutulan yer anlamında Tutak dendiği savıdır Üçüncüsü ise yörenin adını Alparslan ordusu komutanlarından olup, bu yörede konaklayan Tutak Beyinden dolayı İlçeye Tutak dendiği savıdır Yörenin yakın çevrece özellikle Kars ve Erzurum çevresinde Antep adıyla anıldığı bilinmektedir Antep adının Güneydoğu İllerimizden Gaziantep'le bir ilişkisinin olup olmadığı konusunda bilgi edinmek mümkün olmamıştır
Birinci Dünya savaşı sırasında Rus işgaline uğrayan bölge mahalli direnmeler devam ederken 1918 de Rusların geri çekilmesi ile işgalden kurtulmuştur
Tutak ismi olarak MÖ XV tarihlerine rastlanır Hurriler döneminde verilmiş olup, Urartu ve Med kaynaklarından da mevcuttur TU-(iki veya tavlada dü şeş burdaki dü ekinin sertleşmesi halidir) TU-TAK Tak eki ise yine türkçeye uyum göstermiştir zamanla d Tye ğ Kye dönüşmüştür yani Tutak Tu-tak (tu-iki, tak-mahalle) Tu-du, tak-tağ ikimahalle anlamındadır
Özellikle açıklamada geçen Erzurum ve Kars tarafının bu ilçenin bulunduğu bölgeye antep adının vermesi çok ama çok isabetli bir bilgidir Halk hala bu civara antep adını verir Kesinlikle GAnteple alakası yok hatta burdaki antep değil ıntap dır türkçe değildir

Kaynak : Wikipedia