Cümle Cümlede Özne/Yüklem Uygunluğu

Cümlede özne/yüklem uygunluğu
Türkçede en fazla karıştırılan konulardan biri özne ile yüklemin uygunluğudur Özne/yüklem uyğunluğu iki bakımdan olur: Tekillik-çoğulluk ve kişiler Tekillik-çoğulluk uygunluğu: 1 Tekil kişi, bir topluluk adına konuşursa yüklemi çoğul kullanır: Bildiri hakkında ne düşündüğü sorulan genelkurmay başkanı "sözümüzün arkasındayız" dedi cümlesindeki gibi 2 Böbürlenmelerde çoğul olur: -Biz bu lafları çok duyduk gibi 3 Mütevazilik için: -O zaman şu şu maddeleri de ekleyelim, cümlesindeki gibi 4 İkinci tekil şahıslar, saygı ve nezaket bildirirken çoğul olur: -Buyrun o zaman siz yazın, gibi 5 Üçüncü şahıslarda saygı, anlatımı güçlendirme için çoğul olur: -Kurucumuz burayı onurlandırdılar; -Sayın başbakan gelecekler mi?, gibi 6 Çoğul öznelerin yüklemleri şu durumlarda hep tekil olur: -Beden organları ve bunlardan çıkan ses ve yaşlar için: -Sesler kesildi; -Gözlerinden yaşlar aktı -Fiil adlarında: -İşlerimiz iyi gidiyor -Tamlamalarda: -Kanatlı kapının demir sürgüleri gıcırdıyordu -Cansız varlıklar: -Sular kesildigibi Ancak, cansız varlıklar tek tek ifade edilecekse, yüklem çoğul olur: -Hayvanlar duygulu varlıklardır; Tanklar her yandan saldırıyorlardı gibi 7 Bitkiler, hayvanlar: -Bahçede güller, laleler, papatyalar her yeri kapladı Karıncalar geldi, kuşlar yuva yaptı 8 Soyutlamada: -Emanetler ehline verilir 9 Zaman adları: -Aylar, yıllar geçti 10 Topluluk adları: -Tümen harekete geçti; -Güruhtan o ses yükseldi; -Millet ona sahip çıktı gibi 11 Sayılarla belirtilen öznelerde: -42 milyon seçmen oy kullandı; -Saldıranlar iki kişiydi gibi Bazen vurgu için çoğul kullanılır: -İki kişiydiler 12 Nicelik gösteren belgisiz sıfatlarda ve özne olmuş belgisiz adıllarda: -Beni kaç kişi istedi?; -Onların birçoğu bilmez; -Kör tuttuğunu öper; -Herkes aynı kanıda Vurgu için bazen çoğul olur: -Bu yazarlar haddini bilmeden yazıyorlar 13 Var/yok ünlemlerinde: -Yoksullar var, açlar var; -Kimseler bilmez 14 İnsan olan çoğul öznelerde:

Çoğul öznenin bireyleri tek tek değil bir bütünse yüklem tekil olur: -İşçiler genel greve gidiyor; -Kadınlar yön bulamaz; -*****istler beş askeri şehit etti; -Belediyeler borç içinde kıvranıyor;
Çoğul öznenin bireyleri tek tekse yüklem çoğul olur: -Başbakan ve dışişleri bakanı köşkte biraraya geldiler; -Artık mesajlarda kullanıcılar sesli harf yazmıyorlar

Cansızlarda, bitki ve hayvanlarda da bu durumda çoğul kullanılır: -Ağaçlar yaprak dökecekler, yaprak dökecekler -Bu kızgın çölde hayvanlar su kaynaklarında toplanırlar (belgesel anlatımı)
Kişi uygunluğu: 1 Tek özne tek yüklemdir: -Ben yaptım, sen aldın, onlar dinlemediler 2 Öznesi ayrı olma durumunda:

Özneler 2 ve 3 şahıslar ise yüklem, 2 çoğul olur: -Kardeşinle sen bugün sınava gireceksiniz
Özneler 3 ve 1 veya 2 ve 1 veya her üçü ise, yüklem çoğul olur:

-Babanla ben tatile gidiyoruz -O gece orada sen, ben ve Ahmet vardık

Çoğul kişi adları çoğuldur: -Biz Türkiye olarak yardım edeceğiz; -Yönetim kurulu olarak böyle davranıyoruz
Kimi, bazı adıllarından sonra 1 şahıs takısı almış öznelerde yüklem tekil olabilir: -Ne yapmadık ki vatan için, kimimiz nutuk söyledi, bazılarımız şehit oldu

Kaynak : Wikipedia