Yahudi İspanyolcası Modern İspanyolcadan Farkları

Modern İspanyolcadan farkları
15 yy İspanyolcası olan Ladino'nun farkları gramer, kelimeler, telaffuz olarak ayrılabilir
Gramer farkları
Öncelikle Ladino, İspanyolca'nın Ortaçağdaki formunu korumaktadır, dolayısıyla fiil çekimlerinde, yardımcı fiillerde bir takım eski unsurları halen içinde barındırmaktadır
Örneğin "Ser" (Olmak) fiilinin 2 Tekil Şahıs çekimi Modern İspanyolca'da "eres" iken Ladino'da "sos" dur "Nerede" kelimesi Modern İspanyolca'da "Donde" şeklindeyken Ladino'da "Ande" şeklindedir Dolayısıyla bir İspanyol "Nerelisin?" sorusunu "De donde eres?" şeklinde sorarken Ladino'da bu "D'ande sos?" şeklinde sorulur
Yine dile İbranice'den giren -im ve -ot çoğul ekleri, Ladino'daki İbranice kelimleri çoğul yaparken kullanılırlar Örneğin İspanyol Musevisi anlamına gelen Sefarad kelimesinin çoğulu "Sefaradim"dir
Kelime farkları
Ladino; İspanya İspanyolcası'nın ilk zamanlarından kalma kelimeleri hala muhafaza etmektedir amatar, ambezar, alungo, merkar, trokar gibi kelimeler artık İspanyolca'da kullanılmazken, Ladino'da yaygın olarak kullanılmaktadır İspanyolca'da ise bu kelimlerin türevleri kullanılmaktadır Örneğin "merkar" Eski İspanyolca'da / Ladino'da satın almak demektir Modern İspanyolca'da bunun yerine "comprar" fiili kullanılır ancak alışveriş merkezine "mercado", süpermarkete de "supermercado" denilmektedir
15 yüzyılda var olmayan kavramlar, Museviler tarafından Türkçe ve Yunanca'dan alınmıştır Örneğin kuçara (kaşık) ve kuçiyo (bıçak) kelimeleri hem İspanyolca'da hem de Ladino'da aynı iken, o zamanlar var olmayan çatal kavramını Museviler Rumlardan almışlardır (piron), İspanyollar ise "tutan" anlamında "tenedor" demişlerdir
Yine Yunanca'dan Ladino'ya giren Bokal (Yunanca: Bukali = Şişe), Piron (Yunanca: Pironi = Çatal) kelimeleri Ladino'da kullanılır
Dini terimlerin çoğu İbranice ve Aramice kökenlidir, Patur=Mübah, Kaşer=Helal, Mazal=Şans, Nes=Mucize
Türkçe'den girme kelimeler "Kuti = Kutu", "Buri=Boru", "Takum=Takım", "Furça=Fırça", "Bozear veya Bozdear=Bozmak", "Dolaşear=Dolaşmak"
Bazı kelimeler Ladino'ya Endülüs zamanında Arapça'dan girmiştir "Haber", "Alkunya=Soyadı"
Dinin etkisiyle Hıristiyanlığı çağrıştıracak bazı kelimeler değiştilmiştir Örneğin Tanrı'ya "Dios" değil "Dio" denir böylece çoğul anlaşılması engellenir Pazar gününe Domingo "İsa'nın günü" yerine "Alhad" "Birinci gün" denir
Yine dini sebeplerden dolayı olumsuz konuşmamak için bazı kelimelere tam ters anlamlar yüklenmiştir Kömür yerine Blankura=Beyazlık, gibi
Içinde "rd" sessizi geçen kelimeler "dr" ye dönüşür "Tarde=Tadre=Gün Batımı", "Verde=Vedre=Yeşil", "Sordo=Sodro=Sağır"
Bazı durumlarda kelimenin içine ekstra bir "n" harfi girer "asi=ansi=böyle", "mucho=muncho=çok" vs Bu ekstra "n" aslında sadece Ladino'da değil, İspanyolca'nın birçok yerel lehçesinde de mevcuttur
Ayrıca İspanyolca'da sonradan değişmiş kelimelerin orijinal halleri korunur Lamber = Yalamak hem Eski İspanyolca, hem de Ladino'dur İspanyolca'da ise Lamer olmuştur Aynı şekilde Palomba = Güvercin * Paloma
Telaffuz (sesletim) farklılıkları
Yazısının Modern İspanyolca'dan oldukça farklı olmasına rağmen, konuşma modern İspanyolca'ya bayağı benzemektedir Tonlama olarak daha çok güney Amerika İspanyolca'sını çağrıştırır Yani konuşmada konuşmanın melodisi daha inişli çıkışlıdır, soru cümleleri çok daha vurguludur ve de peltek "s" kullanmazlar
Telaffuzdaki temel fark ""J" harfinin telaffuzudur:
Bugünkü İspanyolca'daki "J" harfi, İspanya'da, gırtlaktan gelen bir h, güney Amerika'da ise normal bir H olarak okunur Eski İspanyolca'da 3 farklı sese tekabül gelen bu "J"nin orijinal okunuşunu Museviler korumuşlardır:
"J", "C" veya "Ş"

Cudiya = Judia (Hudiya) = Musevi Kız
Custo = Justo (Husto) = Doğru
Ojo = Ojo (Oho) = Göz
Oreja = Oreja (Oreha) = Kulak
Mujer = Mujer (Muher) = Kadın
Kaşon = Cajon (Kahon) = Çekmece
Deşar = Dejar (Dehar) = Bırakmak
Paşaro = Pajaro (Paharo) =Kuş

Kaynak : Wikipedia