Çerkes Sürgünü 1864 Sonrasındaki Göçler Ve Nedenleri

1864 Sonrasındaki Göçler ve Nedenleri
Türkiye'ye gönderilmeyen ya da dağlarda saklandığı için gönderilemeyen çok küçük bir Çerkes nüfusu da (Şapsığ,Hak'uç,Vıbıh,Ciget,Abadzeh,vb) Orta Laba ve Orta Kuban ırmakları soluna götürülüp yerleştirilmiştirBu arada dağlara sığınmış olup saklanmaktan vazgeçenler de,fırsat buldukça Kuban boyundaki Çerkeslere katılmıştırBuralarda stanitsalarda (Kazak köyü) yaşayan ve çoğunlukta olan Rus Kazakları tarafından denetlenen yarı feodal Adıge topluluklarının bazı kalıntıları (Bjeduğ,K'emguy,Kuban Kabartayları,vb) barınıyorlardıBu nüfusa,iç sürgün yoluyla,özellikle Abadzeh ve Şapsığ nüfusu da eklendiBu yeni nüfusa Byelaya (Şhaguaşe) Irmağı ile Laba Irmağı arasındaki yerlere yerleşme,ama Laba'nın doğusuna (Base Ovasına) geçmeme talimatları verilmiştiBu yerler,o zamanlar için yer yer bataklık,sivrisinek ve sıtma yatağı ölüm tarlaları halindeydiDönemine göre ileri bir tarım ve çalışma tekniğine sahip olan Adıgeler,en uygun gördükleri yerlerde,gözetim altında köylerini kurdularAma her taraftan *****lı Rus Kazaklarının sıkı denetimi altındaydılar;ayrıca Rus topları da yıllarca Adıge köylerine çevrili tutulmuşlardıBu yerlerdeki Adıgelerin toplam sayısı 1864'te 80 bin kadardı [24]
Adıgelerce,imece usulüyle su tahliye arkları kazılarak bataklıklar kurutuldu,bentler ve sulama kanalları oluşturularak tarlalara su götürüldüRusya'daki sanayileşme hareketine koşut olarak,buğday ve mısır dışında,sanayi ürünleri olarak,özellikle tütün ve şeker pancarı ekimi önem kazandıHayvancılık,arıcılık,avcılık ve balıkçılıkta da becerikli olan Adıgeler hızla toparlanmaya ve zenginleşmeye başladılarAltın ve gümüş işlemesinde de,geleneksel olarak ileri ve çok usta kişiler olan Adıgelerin içinden kuyumcu,sarraf ve deri tüccarları zümresi oluştu (Adıge ataları Sind ve Meotlar'ın da altın işleme ve sanat alanlarında çok usta ve yetenekli oldukları arkeolojik kazılarla da kanıtlanmaktadır,bkVikipedi-Adigey,Ekonomi bölümü)Zenginleşme sonucu birçok Adıge Türkiye'ye gidip gelmeye ve akrabalarını aramaya başladıAyrıca "Geguak'o-Vısak'o kup" (Ğ"жгyĞ Derece к1O-yCĞ Derece к1O кyn) denilen şarkıcı ve oyuncu grupları da Türkiye'ye giderek,Türkiye'deki yakınlarını ve sanatçıları da Kakasya'ya davet ederek ilişkileri ve kültürel bağları canlı tutuyorlardıAdıge nüfusu da,yaralarını sarıp hızla çoğalmaya başlamıştı
Ama Rus makamları durumu kavramakta gecikmediler[25]1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, Kuzey Kafkasya halklarına ilişkin Rus kaygılarını daha da arttırdıMüslüman Abhaz, Adıge, Çeçen ve Dağıstanlılar arasında Türk yanlısı ayaklanma ve hareketlenmeler görüldü Osmanlıların nostaljik yayılmacı özlemleri tükenmemiştiBu doğrultuda Adıgeler ve diğer Kuzey Kafkasya toplulukları da Türklerin doğal müttefikleri sayılıyor ve bunlar Osmanlı ajanları tarafından sürekli kışkırtılıyorlardı Bu arada önlem alınmadığı takdirde,Karadeniz kıyısında ya da yakınında yaşadıkları için,en tehlikeli topluluklar konumunda olan Adıge ve Müslüman Abhaz nüfusu 100 yıl gibi bir süre içinde milyona ulaşabilecek ve Rusya açısından 1864 öncesi duruma yeniden dönülmüş olacaktıKuzey Kafkasya'daki hızlı Müslüman nüfus artışı da Rus yöneticileri kaygılandırıyor ve azaltma çareleri aranıyordu Ama, sonunda, Türkiye'ye yönelik göç ettirme programının,konjonktür gereği (Rus sanayici ve tüccarların muhalefeti sonucu) Kuzey Kafkasya ölçeğinde geniş tutulmayarak,sadece Orta Kuban ve Orta Laba solundaki,yani şimdiki Adigey Adıgeleri ile sınırlı tutulmasına karar verildiYeni sürgünlere gerekçe olması için de,sözgelişi şimdiki Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti yerindeki Adıgeler (Kabartay ve Besleneyler) çalışkan,üretici,sadık ve yerini benimsemiş kişiler sayılırken, şimdiki Adigey Adıgeleri "tembel, Türkiye'de akrabaları olan,yerini benimsemeyen ve Türkiye'ye gitmek için can atan" kişiler olarak tanımlandılar[26]
Nitekim Kasım 1889'da Orta Kuban ve Orta Laba solunda yaşayan "Adıgelere ait 230 bin desyatin (250 bin hektar) tutarındaki verimli arazilerin alınıp 24 bin Adıge'nin Türkiye'ye göç ettirilmesine,onlardan alınacak toprakların da Kazak ve emekli askerlerden oluşacak 20 bin Rus erkeğine tahsis edilmesine" ilişkin bir hükümet kararı yürürlüğe sokuldu[27]Bu tür sürülmeler sonucu olarak, Adıge nüfusu da son derece azaltılmış oldu Örneğin 1865'te Adıge nüfusu, şimdiki Adıgey ve Karaçay-Çerkes yörelerini de kapsamak üzere,Kuban oblastı toplam nüfusunun üçte biri kadardı (107 bin) Oran 1890'larda onda birin altına düştü:1897'de,şimdilerde Adıge ve Çerkes (Kabartay ve Besleney) denilenlerin toplam nüfusu 43 bin olarak belirlendiBu nüfusun 30 bin kadarı şimdiki Adigey ve Şapsığ bölgelerinde,kalanı da şimdiki Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti yöresinde bulunuyordu (1864 sonrası dönemde Adıgelere uygulanan baskılar için ayrıca bkTamara VPolovinkina,Çerkesya, Gönül Yaram,Ankara,2007)
Sürgüne tabi tutulan Adıgeler bugün Türkiye,Irak,Suriye,Lübnan,Ãœrdün,Ä°srail,MısÄ ±r, Kıbrıs,Libya,Tunus,Kosova,vd ülkelerde;buralardan göç etmiÅŸ olarak da AB ülkeleri (Almanya,Fransa,Hollanda,Belçika,Avusturya,Bulgar i stan,vb),Ä°sviçre,ABD (New Jersey,NewYork City,California,vb),Kanada,Avustralya ve toplam 40 kadar ülkede yaÅŸamaktadırlar
Günümüzde,2002'de Adigey Cumhuriyeti ile Şapsığ yöresindeki ya da Rusya Federasyonu'ndaki (RF) Adige sayısı 131769,Çerkes sayısı 60517,Kabartay sayısı 519958,Abaza (Abazin) sayısı 37942,Gürcistan'dan tek yanlı ayrılan Abhazya'daki Abhaz sayısı da 100 bin dolayındadırDiğer Kuzey Kafkas halklarının nüfusları da,RF'de ve 2002'de şöyleydi:Çeçen 1360253;Avar 814473;Oset 514875;Kumuk 422409;İnguş 413016;Lezgi 511535;Dargi 510156;Karaçay 192182;Lak 156545;Tabasaran 131785;Balkar 108426;Nogay 90666;Rutul 29929;Agul 28297;Abhaz 11367;Tsahur 10366RF içindeki toplam Kuzey Kafkasya yerli nüfusu 6 milyona,Gürcistan ve Azerbaycan'dakilerle 7 milyona yaklaşmakta,Diaspora (Türkiye,vb) ile birlikte,sayı,muhtemelen 10 milyonu aşmaktadır
Rus makamları Adıgeler ile diğer Kuzey Kafkas halklarına uyguladıkları sürgünü ya da etnik temizliği,aradan 140 yılı aşkın bir süre geçmiş olmasına karşın,itiraf etmiş ve Adıgelerden özür dilemiş değildirlerOlayı gizledikleri gibi,sürülen bu insanların Diaspora'daki torunlarının,Ata topraklarına dönüş isteklerini de kabul etmemekte, engellemelerde bulunmaktadırlar1864 sürgünü,Rus yönetimlerince,Rus ve dünya kamuoyundan halen gizlenmekte,konuya bir tür sansür uygulanmaktadırRus makamları tarihi bir ülke olan Çerkesya'yı yok ettikleri gerçeği konusunda da derin bir sessizlik içindedirler
21 Mayıs 1864'te Rusların Kbaada yaylasında düzenlemiş oldukları askeri tören ve dini ayin olayını,Rus milliyetçileri "Kafkas Savaşı"nın sona erdiği bir fetih günü olarak halen her yıl 21 Mayıs'ta Kbaada (şimdi Krasnaya Polyana)'ya da gidip anmaya ve kutlamaya devam etmektedirlerBunu kınayan Çerkesler de,alternatif olarak "21 Mayıs"ı Kuzey Kafkasya halklarının sürüldüğü ve Çerkeslerin soykırıma uğratıldığı bir "Yas Günü" olarak her yıl anmaktadırlar

Kaynak : Wikipedia