İran Hükümet Ve Siyaset

Hükümet ve siyaset


Ana maddeler: İran'da siyaset ve iktidar, İran'ın dış ilişkileri, İran din lideri, ve İran devlet başkanı


Ana maddeler: İran Meclisi, Anayasa Koruma Konseyi, ve Din Lider Danışma ve Çözüm KonseyiDaha çok bilgi için: İran yargı sistemi, Danışmanlar Konseyi ve İran şehir ve köy konseyleri

İran'ın politik kurumlarının işleyiş şeması


İslam Cumhuriyetinin politik sistemi 1979 İran Anayasasına dayanmaktadır Sistem girift bir şekilde birbirine bağlı çeşitli yönetim yapılarını kapsamaktadır
Dini lider
İran dini lideri İran İslam Cumhuriyeti'nin genel politikalarının tanımlanmasından ve denetiminden sorumludur[71]Dini lider, *****lı kuvvetlerin Başkomutanıdır, askeri istihbaratı ve güvenlik operasyonlarını kontrol eder ve savaş açmada veya barış kabul etmede tek yetkilidir[71] Yargının, devlet radyo ve televizyonunun, emniyet genel müdürlüğünün, *****lı kuvvetlerin baş yöneticileri ve 12 üyeli Anayasa Koruma Konseyi'nin 6 üyesi Dini Lider şehmuz tarafından atanır[71]
Danışmanlar konseyi
Danışmanlar Konseyi liyakat ve sahip olunan itibara bağlı olarak İran dini liderini seçer ve görevinden alır[72] Danışmanlar Konseyi dini lidere yasal görevleri konusunda danışmanlık yapmakla sorumludur Danışmanlar Konseyi, yılda bir kez toplanır, sekiz yıllığına genel oy ile seçilen 86 "yetenekli ve eğitimli" hukukçudan oluşur Devlet Başkanlığı ve meclis seçimlerinde olduğu gibi Anayasa Koruma Konseyi adayların yeterliliğini belirler[73] Konsey dini lideri seçer ve dini lideri her zaman görevden alma konusunda anayasadan kaynaklanan yetkisi vardır[73]Bütün toplantıları ve belgeleri çok gizlidir ve Konsey'in dini liderin kararlarının herhangi bir tanesiyle çelişen bir kararı bilinmemektedir[73]
İran Devlet BaşkanıMahmut Ahmedinejadın 2 kez cumhur başkanlığı seçimlerinde zaferini ilan etmesi üzerine Tahran'daki prtotestoların 5 günü 17062009 çeşitli kaynaklarda sayı farklı anlatılsa da sayının 3milyon kişinin üzerinde olduğuna ortak bir kanaata varılmış uluslararası af örgütü öldürülen protestocuların sayısını 76 kişi olarak açıklamış ancak hükümet asla bu sayıyı kabul etmemiştir[74]


Anayasa İran Devlet Başkanı'nı dini liderden sonraki en yüksek devlet otoritesi olarak tanımlar[71][75] Devlet Başkanı dört yıllığına genel oy ile seçilir ve yeniden yalnızca bir kez daha seçilebilir [75]Başkan adayları, İslam devriminin ülkülerine bağlılıklarından emin olmak üzere mutlaka Anayasa Koruma Konseyi'nden onay almalıdır[76]Devlet Başkanı anayasanın uygulanmasından ve her konuda son sözü söyleme yetkisine sahip olan dini lidere bağlı olan konular dışında yönetim yapılarının çalışmasından sorumludur [71]Devlet Başkanı Bakanlar Kurulunu atar ve onlardan danışmanlık alır, hükümet kararlarını yönlendirir ve yasamanın önüne konacak hükümet politikalarını seçer[77]Devlet Başkanı'na bağlı olarak sekiz kişilik yardımcılar kurulu ve yirmi iki kişiden oluşan ve meclis tarafından onaylanması gereken bir Bakanlar Kurulu vardır [78]Birçok devlette olan uygulamanın tersine İran'da hükümet orduyu kontrol etmez Devlet Başkanı İçişleri ve Savunma Bakanı'nı atasa da, mecliste bu iki bakanlık için güvenoyu almadan önce dini liderin açık onayını alması bir gelenektirİran'ın şimdiki Devlet Başkanı Mahmut Ahmedinejad 2005 İran Devlet Başkanlığı Seçimleri'nde seçilmiştir ve ardından 2009'da yapılan seçimlerde tekrar cumhurbaşkanı olmuştur[79]Ali Hamaney, İran Dini Lideri


İran Meclisi
2008 yılı itibarıyle İran Meclisi tek meclisli bir yapıdır[80]İran devrimi öncesinde yasama iki meclisli idi ancak İran Senatosu yeni Anayasa'da kaldırıldı İran Meclisi dört yıllığına seçilen 290 üyeden oluşmaktadır[80]Meclis yasama faaliyetini yürütür, uluslar arası antlaşmaları değerlendirir ve ulusal bütçeyi onaylar [81]Tüm meclis üyeleri ve Meclis'teki tüm yasama çalışmaları Anayasa Koruma Konseyi tarafından onaylanmalıdır[81][82]
Anayasa Koruma Konseyi
Anayasa Koruma Konseyi altı tanesi Dini Lider tarafından atanan oniki üyeden oluşmaktadır Diğerleri İran Yargı'sı tarafından aday gösterilen hukukçular arasından İran Meclisi tarafından seçilmektedir[83][75]Konsey anayasayı yorumlar ve Meclis kararlarını iptal edebilir Eğer bir yasa anayasa veya Şeriat ile uyumlu değilse Meclis'e düzeltilmesi için tekrar geri gönderilmektedir[75]Çelişkili gibi görünse de Konsey İran Anayasası'na dayanarak parlamento üyelerini veto etmiştir
Dini Lider Danışma ve Çözüm Konseyi
Dini Lider Danışma ve Çözüm Konseyi Meclis ve Anayasa Koruma Konseyi arasındaki anlaşmazlıklarda çözüm bulma yetkisine sahiptir ve Dini Lider'i ülkedeki en güçlü yönetim yapısı yapacak biçimde ona danışmanlık görevi sunar[84]
Yargı SistemiYeşil protestocuların Mahmut Ahmedinejad aleyhine yürüyüşü;Azadi(Özgürlük) Kulesi (Meydanı), Tahran, 15 Haziran 2009


Dini lider, sırayla Üst Mahkeme ve Başsavcı'yı atayan Yargı Sistemi Başkanı atar [73] Sulh ve ceza konuları ile ilgilenen mahkemeleri de içine alan çeşitli tipte mahkemeler ve ulusal güvenlik gibi önemli güvenlik konularına bakan "devrim mahkemeleri" de vardır Devrim mahkemelerinin kararları kesindir ve temyiz edilemez[73]Özel Din Adamları Yargılama Mahkemesi, dinle ilgili konulara baktığı gibi, din adamları tarafından işlendiği öne sürülen suçlara bakar Normal yargı işleyişinin dışında çalışır ve yalnızca Dini Lider'e karşı sorumludur Mahkemelerinin kararları kesindir ve temyiz edilemez[73]
Şehir ve Köy Meclisleri
İran Şehir ve Köy Meclisleri'ne aday olanlar halkoyu ile dört yıllığına seçilirler İran Anayasası'nın 7 maddesine göre Meclis ile beraber bu yerel meclisler "devletin karar alma ve yürütme organı"dır Bu madde 1999'da ilk yerel seçimler yapılana kadar uygulanmadı Meclislerin başkanların seçimi, belediye çalışmalarına danışmanlık yapılması, kendi bölgelerinin toplumsal, kültürel, eğitim, sağlık, ekonomik ve refah gereksinimlerini karşılayacak çalışmaların gerçekleştirilmesi ve toplumsal, ekonomik, yapısal, kültürel, eğitim ve diğer refah konularının hayata geçirilmesinde ulusal paydanın planlanması ve düzenlenmesi gibi görevleri vardır

Kaynak : Wikipedia