Sabetay Sevi Ve Sabetaycılık

17 yüzyılda İzmir ve çevresinde ortaya çıkan Müslüman isim, din bilgisi Arapça muslim + Farsça (Türkçede teklik olarak kullanılır) kelimlerinden oluşmuştur Aşağıdaki anlamlarda kullanılır:
müslüman hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınızSabatay Sevi'nin kurucusu olduğu, onu mesih (kurtarıcı son peygamber) kabul eden , Yahudi Mistizmine ( Kabbala) dayanan Kabala İbranice'de 'gelenek' anlamına gelen ve 12 yüzyıl ve sonrasında yaygınlaşan batıni Yahudi mistisizmi

Kabbala, 12 yüzyıldan başlayarak Yahudi gizemciliğini tümüyle etkisi altına almış olan ezoterik bir akımdır Her zaman temelde sözlü bir gelenek olan Kabbala, İbranice'de sözcük anlamı olarak da "gelenek" karşılığını taşımaktadır

Gizemci deneyimlerin içerdiği olası kişisel tehlikelerden kaçınabilmek amacıyla, Kabbala öğretisine ve uygulamalarına inisiyasyon mu
Kabbala hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınızgizli inanç Gizliliğin sürdürülmesi amacıyla bu inanca inananlar bulundukları ülkenin yaygın dininde görünmeyi tercih ederler Sabetaycılar, belli kurallar dahilinde tamamen müslüman ismi almakta ve kendilerini her bakımdan "şüphe edilmeyecek ölçüde" müslüman göstermektedirler Kendilerini yahudiliğe bağlı bir fraksiyon olarak tanımlasalar da Yahudiler tarafından resmi olarak bu dine bağlı kabul edilmezler Kur'an da ise inanmadıkları halde Müslümanım diyenler Latent, occult
gizli hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınızMünafikun Suresi'nde ele alınmaktadır Taraftarları Medine'de inmiştir; 11 (onbir) âyettir Münafıkların davranışlarından söz ettiği için bu adı almıştır Münafık Müsluman olmadıgı halde gerçek inancını gizleyen, müsluman olduğunu iddia eden, müslüman gibi hareket eden gercek takiyyeciler'e denilmekteidir Bu tarz tarikatlar İslamiyette yeni değildir
Münafikun Suresi hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınızSabatayistler, Sabatycı, Sabetaycı, Avdedî, Dönme, Selanikli, Meamin, Maminim, Takiyyeci, Munafık gibi farklı isimlerle de anılır İlk dönemlerde Musevi ibadet ve ayinlerine sadık kalmışlarsa da asıl Yahudilerden tamamen ayrılmış ve onlara "koferim" (kafirler) ismini vermişlerdir Yahudiler ise renkleri değişen bir balık olduğundan "Sazanikos" (Sazan) demişlerdir Sabetay Sevi bağlıları çeşitli ülkelerde günümüze kadar varlığını sürdürmüştür
İspanya?dan sürülme ve dogu İspanya İber Yarımadasının beşte dördünü kaplayan bir Avrupa devleti Doğu ve kuzeydoğusunda Akdeniz, kuzey, kuzeybatı ve güneybatısında Atlas Okyanusu, kuzeydoğusunda Fransa ve Andoro Cumhûriyeti, batısında Portekiz bulunmaktadır Akdeniz?deki Balear, Atlas Okyanusundaki Kanarya Adaları İspanya?ya aittir
İspanya hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınızAvrupa?da yasadıkları sıkıntılar üzerine başgösteren bunalımlar sebebiyle Yahudiler arasinda Tevrat'ta bahse geçen kurtarıcı son peygamber Avrasya olarak bilinen eski dünya kıtasının batısındaki büyük yarımada olan Avrupa, Sami dillerde Erep (yahut Irib) Güneşin Battığı taraf anlamına gelir Fenikelilerden Yunanlılara geçen bu ad, Yunanca'da Europa olmuş ve Ege Denizi'ne göre batıda bulunan ülkelere bu ad verilmiştir

Avrupa hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınızMesih'in geleceği beklentisi yaygın bir hal almıştı Bu yüzden Daha çok Yahudiler arasında yaygın bir inanca göre, Mesih gününde gökten inecek, yıkılan Yahudi devletini, kutsal birliği yeniden kuracak, ezilen Yahudi milletini kurtaracaktır

Mesih, tanrı gücü taşıyan, Tanrı'nın yeryüzünde, bütün âlemlerde temsilcisi olan yüce bir varlıktır Ölmemiştir, göklerde, Yahudi milletine vaat edilen kurtuluş gününü beklemektedir Hıristiyanlar tarafından biraz değiştirilerek benimsenen bu inanç, zamanla birçok din savaşına, mezhep ayrılıklarına yol açtı
Mesih hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınızSabetay Sevi 1626 Yılında İzmir'de dünyaya gelen Sabetay Sevi, genç yaşlardan başlayarak kendini Yahudi mistisizmine, Kabbala'ya kaptırmıştı Bilincini yitirdiği, coşkulu dönemler yaşıyordu Güçlü kişiliği ile çevresine bir çok mürit toplamayı başarmıştı Henüz yirmi iki yaşında iken, Kabbalacı yorumlara dayanarak, kendisinin beklenen mesih olduğunu ilân etti
Sabetay Sevi hakkındaki detaylı bilgiyi görüntülemek için tıklayınız1648 yılına mesihliğini ilan ettikten sonra dünyadaki tüm Yahudiler arasinda büyük bir yanki uyandırmıştır 1,5 milyon kişiye ulaşan inananları onu sadece öğretmen, peygamber olarak görmüyor, belki bir tür tanrısal enkernasona da inaniyorlardı Yahudi din adamlarının büyük bir kısmı Sabetay Sevi'ye karşı çıkmıştır
İzmir'li hahamlar Sabetay Sevi'nin Dinlerini bozduğu gerekçesiyle öldürülmesine karar verdiler, ama bu kararı uygulayamazar ve onu Osmanlı sarayına şikayet ettiler Osmanlı yönetimi en başta olaya ilgisizdi Daha sonra yahudi din adamlarının artan şikayetleri üzerine Seviyi tutuklayarak Sultan IV Mehmet'in huzuruna çıkarıldı Sevi Sultandan Mesih olarak tanınma talep etti, ayrıca İsrael toprağını kendisine vermesini de istedi Sultan onu Çanakkale'de bir kaleye hapsetti Faaliyetleri burada da devam eden Sevi'yi yine Yahudi hahamlar Saray'a şikayet edince, Osmanlı bu talepler karşısında kayıtsız kalamadı Ortaya çıkan kargaşayı gidermek için Fazil Ahmet Paşa, işin esasini ögrenmek için, Sevi'nin derhal Istanbul'a gönderilmesini istedi

Edirne sarayinda, Sadaret Kaymakamı Mustafa Paşa, Şeyhülislam Minkarizade Yahya Efendi ve Padisah'in imamı meşhur Vani Efendi'den olusan bir divan kuruldu, Padişah Sultan IV Mehmet de divanı 'Kafes'ten' izledi Divanda, Türkçe konuşamayan Sabetay için Padişah'ın hekimbaşısı Yahudilikten dönme Hayatizade Mustafa Fevzi Efendi tercümanlik etti (Asıl adı Moses Ben Raphael Abrabanel)

Divan reisi: ? Karıştırmadığın halt kalmadı Uyandırmadık fitne bırakmadın Sabatay Efendi Haydi bakalım şimdi göster mucizeni!

Deyince Sabatay Sevi afallar Ne yapacağını, ne diyeceğini şaşırır Mucize göstermesi beklenmektedir Tercüman, mucizenin şeklini de anlatır: Sabatay soyunacak, vücudunu en maharetli okçular nişangâh yapacaklardır Attıkları oklar vücuduna işlemezse o zaman Osmanlı Padişahı da onun mesih olduğunu resmi olarak tasdik edecektir Çünkü Yahudiler, ona kılıç, ok, tüfek, kurşun işlemez, hatta onu ateş yakmaz, suda boğulmaz diye itikat etmektedirler

Divan heyetinin teklifi karşısında Sabatay Sevi ?Adiyo santo!? diye titremeye başlar Teklifin dehşetinden beti benzi atar, artık her şey bitmiştir Can havliyle son bir hamle yapar Her şeyi inkâr eder Ayrıca mesihlik davasının bazı Yahudiler tarafından ortaya atıldığını, kendisinin asla böyle bir iddiada bulunmadığına dair yemin üstüne yemin çeker, teminat üstüne teminat verir Dökmedik dil bırakmaz

Ancak, ulema ve padişah bu cevaplardan tatmin olmaz Bunun üzerine Hekimbaşı Hayyâtîzâde (Terzizâde) Mustafa Fevzî Efendi, Sabetay'a Müslüman olma teklifi götürür Önce Sabetay bunu kabule yanaşmaz Ancak, Hekimbaşı, ona bunu kabul etmediği takdirde türlü, türlü işkencelerle öldürüleceğini Ladino diliyle uzunca anlatır Sevi, dönme Hayatizade'nin tavsiyesi üzerine "can bedenden çıkmadıkça" diyerek kenisine söylenen kelime-i şehâdeti tekrarlar

Divan huzurunda Müslüman olan Sabatay Veled-i Mordehay veya Sabatay Sevi, üzerine içoğlanlarına mahsus hamama gönderilerek gusül abdesti aldırılır ve kendisine müslüman kisvesi kürk ve hil?at giydirilir Aziz Mehmet Efendi adını alarak 150 akçelik bir maaşla sarayda üst düzey memur Kapcıcıbaşı olarak göreve getirildi Söylentiye göre divandan çıkan Sevi, elbisesi içerisinde sakladığı ''Can'' adlı beyaz güvercini serbest bırakarak "can bedenden çıktı" dedi ve çevresindekilere ettiği yeminin geçerli olmadığını söyledi "Can bedenden çıktığı" için artık bu söze sadık kalması gerekmez

Sevi'nin Müslüman olmasi bütün Yahudi dünyasinda şok etkisi yarattı Hahambaşılık olayı sevinçle karşıladı ve Müslüman olan Sevi'yi dinden çıkmış saydı Büyük çogunluk onun Mesih olmadığına inanarak ortodoks Yahudi inancına geri döndü, ikiyüz ailelik bir topluluk ise İslamiyete geçerek onun yolundan gitti Bunlar onun büyük bir hikmete binaen zahiren müslüman olduğunu, mesihliğinin bir gereği olduğu yorumunda bulunurlar Polonyalı karısı Sara, Sara'nın kardeşi Jacob Kerido'da bu kervana katılır Sara Fatma adını, Kerido'da Yakub adını alır

Sevi, bu olayla taraftarlarına "Karanlık bir" dönemin başladığını ve bunu "Aydınlık günlerin" takip edeceğini söyleyip, aydınlık dönemin başlaması için karanlığın şart olduğunu dile getirir Sabetaycılar "Aydınlık Günler" gelinceye kadar gizlenmeye devem edeceklerdir

Sevi dinden döndükten sonra bir süre Edirne/Hızırlık yakınlarında bulunan bir Bektaşi tekkesine devam etmiş Bu tekke 1641-1642 yıllarında "şüpheli" bulunarak yetkililerce kapatılmış ancak IV Mehmet tarafından Zaviye olarak tekrar açılmış Musevi kaynakları Sevi'nin Sufism ve Bektaşilikten etkilendiğini ve bu öğretileri Kabbala öğretisi ile harmanlayarak kendi öğretisine şekil verdiğini dile getirirler
Sürgün
Bir süre sarayda Kapcıcıbaşı olarak sarayda üst düzey memur olarak çalışsa da, mesihi yahudi inancına bağlılığının farkedilmesi üzerine batı trakya'ya sürülür Ibrahim Alaettin Gövsa, Sabatay Sevi isimli eserinin 68 sayfasında olayı anlatıyor:
Sabatay Sevi'nin (Mehmet Efendi adi ve Müslüman kıyafeti ile) İstanbul?da yine eski müritlerinden bir kısmini toplayarak ayinler yaptığını, Girit seferinden dönen Sadrazam Fazıl Ahmet Paşaya haber verdiler Sadrazam kendini çağırtarak

- Bu ne iştir? Sen hala uslanmadın mı? diye tembih ettiği zaman Sabatay ağız kalabalığına başladı ve meşhur olan kurnazlığı ile

- Aman Sultanım, ben birtakım akrabamı, dostlarımı Müslüman yaptığım gibi bunları da dini celil İslam?a celp ve davet etmeğe uğraşıyorum, yolunda cevaplar verir

Sadrazam ona ihtar eder:
? Aklını başına topla Müslümanım dedikten sonra yine çıfıtlığa başlarsan belânı bulursun

Yine de bu sözlerle bir müddet takipten kurtulur

Fakat aradan uzun bir süre geçmeden Sadrazamın adamları Boğaziçi?nde Kuruçeşme?deki havrada Sabatay Sevi?yi müridleriyle beraber İbranice dua okurken yakalarlar Artık hiçbir şeyi inkâr edecek gücü kalmaz, bütün foyası meydana çıkar Bu hadise üzerine İzmirli sevi kendisini unutturmak ve izini kaybettirmek için Kuruçeşme?yi bırakarak Kağıthane civarında ıssız bir köşeye çekildi Fakat müritlerinin bir müddet sonra orada da etrafına toplanıp ayinler yapmağa devam ettikleri görüldü

İş tekrar Sadrazama haber verilince Fazıl Ahmet Paşa kızdı ve onu tek bir yahudinin yaşamadığı Arnavutluk?un Ülgün kenti, Berat kasabasına sürülmesini emretti Burada beş yıl yaşadıktan sonra ölür Avram Galante'ye göre Berat'ta müslümanlar tarafından, şehrin içinden geçen ırmağın kıyısında halen yeri bilinmeyen bir noktada toprağa verilir

Sabetaya inananlar mesihlerinin ölümüne inanmazlar, onun göğe yükselmiş olup, yeniden geleceğine dair inançlarını sürdürüler Hala inançlı Sabetaycılar, belli zamanlarda deniz ve ırmak kenarlarına gelerek, Sabetay sevi Seni bekliyoruz! diye bağırma geleneğini sürdürmektedirler Kayıp Mesih kitabının yazarı John Freely bu kitabı yazdıktan sonra bazı Sabetaycılardan hala Sabetay'ın mesih olduğuna inandıklarını ifade eden mesajlar aldığını belirtmiştir

Sevi dini tefekküre ve teorik çalışmalarına Arnavutluk?ta devam etmektedir Bu sıralarda sabetaycılığın ana kaynağı olan kitaplar yazılacaktır Olaylardan sonra sevi enerjisininin önemli bir kısmını İslâm?a ve Müslümanlara düşmanlık için harcar Nathan Levi ise din değiştirmeden onu takip eder Daha sonra bir kısım din değiştiren sabetaycıların tekrar yahudi dinine döndükleri bilinmektedir

Şahsının isteği üzere Selanik şehri kutsiyete kavuşur ve inananlar (maminim) buraya yerleşirler İki yüz ailelik ilk sabetaycı çekirdek toplum işte burada kurulurCemaatSabetay Sevi'nin İslamı kabul etmesi üzerine takipçilerinin büyük bir kısmı geleneksel yahudiliğe geri döner Sevi, kendisi gibi Müslümanlığı kabul eden takipçisi 200 aile'den oluşan bir grup bağlılığını korur ve Selanik'e yerleşerek dış görünüşte Müslüman, gerçekte ise Sabetaycı-Yahudi olarak yaşamaya devam etti Bu topluluk pratikte Zohar'a dayanan mistik bir yaşami benimser, Yahudi inancını sürdürür, fakat resmen Müslüman milletine dahil olarak yaşarlar İşte tarihte dinden dönenler anlamında 'Dönmeler' olarak adlandırılan cemaat böylece doğmuş olur Bunların başında Gazze?li meşhur haham Nathan gelmektedir Nathan, yeni din yorumu ve Sabatay?ın fikirlerinin kabul görmesinde etkin bir rol oynamıştır

Sabetaycılara göre yahudiler kendi aleyhlerinde bir çifte standart içindedirler Halbuki Yahudiler, Halakhah?ya (Yahudi şeriatına) göre Müslümanlığı seçen Sabetaycıları dinden çıkararak doğru bir karar verdiklerine inanmaktadırlar Gizli Yahudi "Ingilizcede crypto Jew" olarak Sabetaycıların İspanyol konverzolarından, marranolardan ve moriscolardan çok farkı var 1391-1492 yılları arasında Katolik İspanya?sında zorla Hıristiyanlaştırılan yüzbinlerce Yahudi vardı Ölüm tehdidiyle dinlerini değiştirmek zorunda kalmışlardı Ama içlerinden pek azı - birkaç bin - bugüne kadar geleneklerini devam ettirip, inançlarını korumuşlardır

Daha sonra gizli sabetaycılar olarak adlandırılabilecek bir grup yahudide din değiştirmeden Sevi'ye inanacaktır

Sabetayist, Dönme, vesaire adlar ile anılan topluluğun Müslüman görünen bir kısmı Selanik'in Yunanistan'da kalması ile, 1924 yılında yapılan nüfus mübadelesi sonucu Türkiye'ye göç etti Yirmibeşbin kişilik bir cemaattiler Selanikliler diye anılıyorlardı Tarikat üyelerinin gizli kalmayı tercih etmesi haklarındaki pek çok bilginin spekülatif olmasına yol açmaktadır Bugün gerçek sayıları ile ilgili resmi herhangi bir sayı bulunmamaktadır Sayı konusundaki bilgiler spekulatif sayılamlıdır Türkiye Musevî cemaati ileri gelenlerinden Harry Ojalvo'nun, 23-29 Mayis 1998 Tarihli Aksiyon dergisi'ne "Ülkemizde bir buçuk milyon Yahudi kökenli Türk vardır" demesi ile sayının 1,5 milyon civarında olduğu tahmin edilmiştir

Sabetaycılar ondokuzuncu yüzyıla kadar oldukça depolitik olarak varlıklarını sürdürdüler Ancak bu yıllarda Osmanlı toplum yapısındaki değişiklikler kendilerini oldukça aktif kılmıştır Özellikle imparatorluğun geleceğinin tayini konusunda ortaya çıkan İttihat Terakki'de siyasi roller üslendiler Nitekim bu dönemdeki çok önemli siyasi aktörlerin sabetaycı kökenli olduğu söylenir
-alıntı-