Aztekler : Güneşin Çocukları

Aztekler : Güneşin Çocukları

Şafağın ilk hafif aydınlığında İspanyol komutanı kıtasını düzenlemeye girişmiştiBorular çoşturucu seslerini , ta dağların uzak yakınlarına karışıp sönünceye dek suların ve ormanın üzerinde çınlattıkları zaman , yüreklerini çarpa çarpa bayraklarının altında topladılarYalnız sayısız Teocalli’lerin basamaklı piramit tapınakların sunakları üzerindeki kül renkli sabah sisi içinde belli belirsiz seçilen kutsal ateşler , başkentin yerini belli ediyorduSonta ta, doğudaki sıradağlardan yükselen güneşin güzel vadiye döküldüğü görkemli ışıkla tapınaklar, kuleler ve saraylar göründüBu gün 8 Kasım 1519 idi


Avrupalıların batıdaki dünyaya ayak bastıkları, tarihin en ayrıcalıklı günleriyden biriydi buGeçen yüzyılın tarihçilerinden WH Prescott, İspanyol Serüvenci Hernando Cortez’in yanındaki dörtyüz İspanyol ile Aztek İmparatorluğunun başkenti Tenochtitlan ‘ı ilk gördüğü anı böyle anlatıyorHernando Cortez Azteklerin başkenti Tenochtitlan dünyanın en güzel kentlerinden biri olarak nitelemiş ve şunları eklemişti , ” İnsanların davranışları ve gösterdikleri faaliyet İspanyadaki insanların düzeyinde idiBu insanlar barbar oldukları , Tanrıdan habersiz ve öteki uygar toplumlarla temas halinde olmadıkları göz önünde tutulursa, sahip oldukları her şey olağan üstü şaşırtıcı geliyor ”
Bu sözleri yazdıktan iki sene sonra Cortez , Tenochtitlan ‘ı ve Aztek uygarlığına ait ne varsa yerle bir etti ; bu terihin en görkemli küllerinden biriydi
Aztekler insanlık tarihinde kurumları ve yaşam biçimleri hakkında çok az şey bilinen uluslardan biridirUygarlığa ait kalıntılar o kadar göz kamaştırıcıdır ki , coğu araştırmacı bunların çekiciliğine kapılarak tarihsel değerlendirme yapmayı arka plana atmışlardırYinede eldeki bazı kaynakların toplanmasıyla Aztek tarihi hakkında fikir sahibi olunmuştur
Aztekler kuzeyden göçüp Mexico vadisi ve yakınlarına yerleşen yedi akraba kabilenin en sonuncusu olup bugün Mexico City’nin bulunduğu yerleri ele geçirmişlerdirÜnlü Tenochtitlan , Texcoco gölündeki adacıklar üzerine kurmuşlardır

O dönemlerde sayıca az oldukları ve yoksul bir yaşam bir yaşam sürdürdükleri bilinmektedirAztekler bulundukları bölgenin avantajlarını fark etmişler kanallar,setler yaparak kasabalarının cevresinde derin hendekler kazarak savunma sistemlerini üstün duruma getirmişlerdirMekanik mühendisliği Azteklerin büyük başarısı haline gelmiş cevredeki kabileler arasında söz sahibi olmuşlardır15 yy ikinci yarısından itibaren yaptıkları fetihlerle imparatorluğun temelini atmışlardırBu geniş imparatorluğu o dönemlerde Montezuma II yönetmektedir, ve tarıma dayalı bir yaşam sürmektedirNufusun artması , verimli toprakların azalması sebebiyle komşuların ” Chinampas” adını verdikleri yüzer bahçelerin yapım tekniklerini öğrenecek bu yapay bahçelerde dünyaya kazandırmış oldukları mısır, kakao,kaucuk ve domates gibi bir çok önemli besin kaynağı yetiştirmişlerdirYaptıkları nesneler bugün bile muzelerde görüldüğü zaman hayranlık uyandırmaktadırGünümüze kadar çok az ulaşan yapılar içerisinde Aztek uygarlığının yüksek seviyesi dikkat çekerOrta ve Güney amerikada rastlanan bu kalıntıların hayranlık uyandırması , Azteklerle ile birlikte o bölgede yaşayan diğer uygarlık hakkında spekülatif yorumlara neden olmuştur
Uygarlığın İzleri…

Eski dünyadan tamamen bağımsız gelişmelerine rağmen Aztekler , avrupadakinden hiçte aşağı kalmayan bir uygarlık geliştirmişlerdirMuhteşem mimarisi , titiz kayıt tutma yöntemleri ve Avrupalılarınkinden çok üstün olan gök cisimlerinin görünüm ve devinimlerine dayalı takvimleri vardırAztek sanat eserleriyle karşılaşan Albrecht Duker Agustos 1520 de, “ Şimdiyedek kalbimi böylesine sevince boğan bir şey görmemiştimHer yanı tümüyle altından bir kulaç boyunda bir güneş gördümYine bir Ay gördüm ki , som gümüşten , iki oda dolusu silah, zırh ve daha başka araç gereçleri gördümHarikalarmı görüyorum demekten alamadım kendimi ”

Duker ‘ın sözünü ettiği altından güneş, 3,5 m çapında , 25 ton ağırlığında ve üzerinde Aztek takviminin yer aldığı bir semboldürAzteklerin dinsel inançlarına ait sembollerinde bulunduğu bu takvimde en çarpıcı özellik bir yılı 365 gün olarak kabul etmesidirYıl , her biri 20 günden oluşan 18 aya bölünmüştür

Haftanın ilk günlerine tavşan, ev, çakmaktaşı ve kamış isimleri verilmektedirYıllar kümeler , bağlar ve dönemler şeklinde gruplandırılmıştırOnüç yıl bir küme , dört küme bir bağ, iki bağ ise bir dönem oluşturur, her kümedeki ardışık yıllarda yine tavşan ,ev, çakmaktaşı ve kamış işaretleri ile tanımlanıyorduBu dört işaretlerin başka uygulamalarıda vardırTavşan, kuzey, kara , kış ve havayla, Ev ; doğu ,beyaz, sonbahar ve toprakla,çakmaktaşı ; güney,mavi, yaz ve ateşle, kamış ise batı ,kırmızı , ilkbahar ve suyla ilişkilidirBuradaki dört ana yöne ek olarak üç belirgin noktada merkez, başucu ve ayakucu idiAzteklerin kozmogonik tasarımlarınıda içeren takvimde her biri yeni dünyanın yaratılmasıyla başlayan ve onun yok olmasıyla biten dört dönem, yine toprak hava,su ve ateşle simgelenmiştirAztek inanışına göre bu dört dönem insanlığın oluşumu için yeterli olmamış ve insanlar beşinci çağda ortaya çıkmıştırBu çağı haber veren güneş tanrısıda takvimin tam merkezinde yer almıştır
Aztekler büyük disk biçiminde tasarımladıkları dünyanın, evrenin tam ortasında yerleştiğine ve çevresine bir su halkasının kapladığına inanmışlardırDünyanın merkezinden çıkan dört yön evreni çeyrek dairelere ayırmaktadırBöylece oluşan evrenin yatay bölmesi onüç gökten ve dokuz yer altından ibarettir, bu gökler tanrıların evleridir ve en yüksekte olanı evreni yaratan iki ulu tanrı için yaratılmıştırDokuz yer altı ise , genelde ölümün geçmek zorunda olduğu alçak düzlemlerdir
Aztek inanışına göre güneş her gün karanlığın güçleriyle , Ay ve yıldızlara karşı bir mücadele sürdürmüş ve onları yenmiştirGüneşin ölümü savaş esirlerinin kurban edilmesiyle önlenebilecektirÇünkü güneş bu mücadele sırasında insanları hayatta tutan değerli madde kandan destek görmüştürAztekler bu mücadelede tanrılarıyla birlikte çalışmalıdırlarBu çapa bile uyarısı yapılmış afetlerin oluşunu engelleyemeyecektirGüneş bir gün düşmanlarıyla girdiği mücadeleyi kaybedecek, dünya korkunç depremlerle yok edilecek ve vahşi kötülüklerin ordusu göklerden inerek insanlığa noktayı koyacaktır
Gökler kuruldu

Yeryüzü tamamlandı

Ya şimdi kim hayatta kalmalıdır…

Bir Aztek güncesinden alınan bu sözler aynı zamanda onların dinsel inançlarıyla özdeşleşmiş olduklarını belgeler
Ve tanrılar İnsan Kanı İçtiler…

Aztek dini çok tanrılı olmakla birlikte iki tanrı ; Huitzilopochtli ve Quetzalcoatl daha bir ön planda olup her işi düzenleyen takvimle sıkı bir bütün halinde damgalarını tüm kültlere basmışlardırAztek dininin inanılmayacak denli fazla sayıda insan kurbanıyla kendini gösteren tüyler ürpertici bu özelliği vardır

Aztekler insanları kitleler halinde tanrılarına kurban ediyorlardı ; hatta büyük doğal afetlerde yaklaşık 20,000 insanın kurban edildiği bilinmektedirAztek rahiplerinin açıkca bilinen işlevide , amansız tanrıların öfkelenerek herkesi kötürüm ve hastalıklı bırakmamaları , dünyayı yakıp yıkmak için onlara körpe insan yürekleri ve insan kanı sağlamaktıBunlar piramitlerin basamaklarından çıkartılır, dört rahip tarafından tutularak tapınaklara yürütülür, kurban taşı üzerine kolları ve ayakları gergin durumda sırt üstü yatırılır, beşinci rahip tarafından kullanılan ve volkanik taştan yapılmış bıcakla göğüsleri baştan başa yarılarak açılır, sonra kurbanın hala çarpmakta olan yüreği yerinden burularak koparılır ve tanrıya sunulurdu

Ceset ise piramit merdivenlerinden yuvarlanarak atılırdıSavaş tutsaklarının yanında köleler, bazı genç erkek ve bakire kızlar kurban edilenler arasındadırBu yönüyle Aztek uygarlığı bir anlamda yüksek kültürünü günümüz insanına vahşi görünen bir takım uygulamalarla birleştirmektedir