Galaksiler Hareket Ediyor Mu?

Güneş400 yıl önce, Yeryüzü’nün Güneş’in çevresinde döndüğü ve 50 yıl önce Güneş’in de gökada merkezinin çevresinde döndüğü soruları çözüme bağlanmış olduklarından eğer gökadanın da hareket ettiğini öğrenirsek şaşkınlığa düşmemeliyiz

En yakın gökadanın incelenmesi, bizim gökadamız olan Samanyolu’nun yerel grup adıyla anılan bir gökadalar kümesinin parçası olduğunu gösterecektir bu kümenin başta gelen iki üyesi Samanyolu ve Andromeda içerdiği en az 300 milyar yıldızla gökadamızdan daha da büyüktür Kümenin dış kesimlerinde yer alan bir başka gökada da, onu ilk kez inceleyen gökbilimcinin adıyla ve Maffei 1 gökadası diye anılmaktadır Bu gökada, yerel grubun parçası olabilir ya da olmayabilir Ek olarak, yerel grupta her biri 100 milyar ya da daha az yıldız içeren yirmiye yakın daha küçük gökada da yer almaktadır

Yerel gruptaki gökadalar, bizimkini de içermek üzere tüm sistemin ağırlık merkezi çevresinde görkemli bir şekilde dönerlerken hepsi birlikte çapı 3,5 milyon ışık yılı olan bir küreyi oluştururlar Bununla birlikte, böyle bir dev küre yalnızca yakın çevresini temsil etmektedir bu kürenin ötesinde diğer gökada kümeleri yer almakta olup bazıları yerel gruptan çok daha büyüktür ve kimileri binlerce gökadayı içermektedir

Her gökada kümesindeki bireysel gökadaların aynı ağırlık merkezi çevresinde döndüklerini düşünebiliriz Ancak, gökada kümelerinin kendileri nasıl devinirler?



Bu sorunun yanıtında ilk adım, gökbilimcilerin daha evrende gökadaların bulunduğunu sezinlemelerinden önce ortaya çıktı 1912 yılında Amerikalı gökbilimci Vesto Melvin Slipher (1875-1969) Andromeda bulutsusunun (o zamanki adı böyleydi) dikey hızını ölçtü ve bize saniyede 200 kilometre yaklaştığını buldu Bu yaklaşmanın nedeni, kısmen Güneş’in gökada merkezinin çevresinde dönüşü sırasında Andromeda gökadasına yaklaşmasıydı Eğer Andromeda gökadasına yaklaşımını gökada merkezlerini esas alarak duyarlı olarak ölçersek, hızın saniyede 50 kilometre olduğunu buluruz

Slipher on beş bulutsunun dikey hızlarını hep birlikte ölçünce Andromeda ve bir başka gökadanın (bunun da yerel grubun başka bir parçası olduğu anlaşıldı) dışında diğer tüm gökadaların bizden uzaklaşmak üzere devindikleri belli oldu Dahası, bazı gökadaların uzaklaşma hızı olağanüstü yüksekti

Diğer gökbilimciler de tüm gökadaların (Slipher’in başlangıçta saptadığı iki gökada dışında) bizden uzaklaştıklarını buldular Dahası, sönük ve bu nedenle belli ki daha uzaktaki gökadalar bizden daha hızlı olarak uzaklaşıyorlardı

Amerikalı gökbilimci Milton La Salle Humason (1891-1972) pek sönük gökadaların tayfını alabilmek üzere geceler boyu resimlerini çekti 1928 yılında bir gökadanın saniyede 3800 kilometre hızla bizden uzaklaştığını saptadı 1936 yılında saptadığı bir başka gökada ise, saniyede 40000 kilometre hızla gökadamızdan uzaklaşıyordu

Böyle bir durum ortaya bir sonuç çıkarıyordu: Tüm gökadalar bizden neden uzaklaşıyorlardı? Ve neden bizden daha uzaklaştıkça hızları daha fazla artıyordu? Bizim gökadamızın özel bir durumu var mıydı? Yoksa gökadamız diğer gökadaları itiyor muydu? Uzaklık arttıkça bu itiş güçleniyor muydu? Bu durum mantıklı olamazdı Eğer gökadamız bir itici güç uyguluyorsa, bu güç yerel grup içinde de kendini duyurmalıydı Oysa, öyle olmuyordu Dahası, bir itici gücün uzaklıkla artması olası görülmüyordu Bir manyetik kutup, kendisiyle aynı olan kutupları iter Elektrik yükü taşıyan parçacıklar da, aynı yükü taşıyan parçacıklar birbirini iterler Ancak iki örnekte de itme, uzaklık arttıkça azalır bu durumda sorun için başka bir açıklama bulunmalıydı



İlk kez Andromeda gökadası içindeki gerçek yıldızları gören gökbilimci Hubble, bu soruna el attı Gökadaların yalnızca bizden değil, birbirlerinden de uzaklaştıklarına dikkat etti Hangi gökadada olursak olalım, diğer gökadalar bizden uzaklaşacak ve uzaklaştıkça da hızları artacaktı 1929 yılında Hubble şu sonuca vardı: Bütün evren kararlı bir şekilde genişliyor ve gökadalar bir itici gücün etkisiyle değil ama bu genişlemenin parçası olarak birbirlerinden uzaklaşıyorlardı

Aslında, 1916 yılında Albert Einstein, Genel Görecelik Kuramı’nın bir bölümü olarak, tüm evrenin bir bütün halindeki özelliklerini tanımlamak üzere bir dizi denklem hazırlamıştı Einstein o sırada durumu sezinlemese bile, bu denklemler, evrenin genişlemekte olduğunu gösteriyorlar

Alıntı