Antika Beykoz Camları

Antika Beykoz Camları

Osmanlı İmparatorluğu' nun Cam Sanayii Yatırımları İçindeki Prestij Ürünleri: Beykoz Camları

ÇEŞMİBÜLBÜL'LER





<H1>Beykoz işi bir çeşmibülbül sürahi(TŞCF Koleksiyonu)

</H1>MSÜ Mimarlık Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü Başkanı "The International Committee for the Conservation of Industrial Heritage" (TICCIH) Türkiye Temsilcisi



Bu yazıda "Beykoz camları"nın üretildiği yıllarda Türk cam sanatının bir yeni ürünü olarak ortaya çıkarılmış bulunan "Çeşmibülbül"ler üzerinde durulmaktadır Bu ürün grubunun kaynakları Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki anlamları ve üretim teknikleri kalın çizgilerle incelenmektedir


AVRUPA'NIN ÖNEMLİ CAM MERKEZLERİ ARASINDAKİ REKABET VE BEYKOZ CAMCILIĞI
Çeşmibülbüller ve Akdeniz Camcılık Kimliği İle Bağlantıları
Beykoz camcılığının 19 yüzyıldaki en önemli ürünleri arasında bulunan "Çeşmibülbül"ler bir diğer yönüyle de Akdeniz camcılığının 3000 yıllık tarihi kimliği ile bağlantılıdır1
Camcılığın beşiği olan Doğu Akdeniz camcılığı ve daha sonra da olağanüstü bir şekilde parlayan Venedik camcılığı tarih içinde bizim "Beykoz işi" grubu içinde yer alan ve "çeşmibülbül" olarak tanınan cam eserlerin yaratılmasında çok büyük ölçüde etkili olmuştur2Aslına bakılırsa özellikle Venedik ve Murano camcılığı bu eski tekniği olağanüstü yorumlara ulaşmıştıVe bu işin temeli olan hassas kimya bilgisi ve camcılık tekniği ile Venedik'li usta camcılar 8 yüzyılda dünya camcılığına kendi kimliğini vurmuştur Ancak aynı yıllarda öncelikle İngiltere'de başlayan büyük "sanayi devrimi" bütün ülkelerdeki bu gibi geleneksel üretim merkezlerini ciddi darboğazlara sokmuştur




<H1>Venedik Murano camsılığının bugün hala sürdüregeldiği eski bir ürün geleneği


<H1>Beykoz işi bir çeşmibülbül sürahi(TŞCF Koleksiyonu)

</H1>Aynı sıklıkla Murano`lu camcılar da o güne kadar bütün bilgilerini büyük bir titizlikle koruyarak kendilerine sakladıkları halde 19 yüzyıl başlarında Murano'da yaşanan ekonomik ve siyasal krizler nedeniyle bütün Avrupa'ya dağıldılar
Ve çok doğaldır ki o dönemlerin bütün kralları imparatorları bu ünlü cam ustalarını kendi ülkelerinin cam sanatını geliştirmek ve önemli bir yaratıcılık kaynağı olarak kullanmak için ülkeleri ne davet ettiler Ve hiç kuşkusuz önemli ölçüde yararlandılar Böylece yüzyıllar boyunca her yönüyle bir kapalı kutu olan ve her türlü bilgisini gizleyen Venedik camcılığı birdenbire bütün Avrupa'ya en üst düzeydeki desteklerle yayılmaya başladı3
Aynı yıllarda Osmanlı İmparatorluğu da sanayi devriminin etkisiyle bu gibi sanayileşme hareketlerine girmiştir Bunun bir uzantısı olarak Murano'lu ustalarla ilişkiler kurulmuş olmalıdır4


Şimdi Osmanlı İmparatorluğu'nun 19 yüzyılda kurmaya çalıştığı cam sanayiinin en önemli rakipleri olan Venedik ve Bohemya camcılığının geneli gelişimini ürün kimliğini ve Beykoz camcılığının gelişmesindeki etkilerini izleyelim
Venedik Camcılığı

Venedik cam sanatının en ünlü merkezlerinden birisidir Bu ünlü camcılık geleneği yüzlerce yıldan beri Venedik'te ve yakınlarındaki küçük bir ada olan Murano'da yaşatılmaktadır Murano adası Akdeniz'in Anadolu'lu Mısır'lı Suriye'li camcu kardeşleri arasında tarih içinde daima özel bir camcılık okulu olarak başarısıyla ün salmış önemli bir merkezdir5Murano adası bugün hala bir cam sanatı merkezi olarak büyük bir etkinlik içindedir Adada bir yandan Venediğin su kültürü yaşatılırken diğer yandan kanallarını çevreleyen eski cam atölyelerinde dünyanın en uzun süreli camcılık sanatı ve kültürü canlı tutulmaktadır Herşeyden önce belirtmek gerekir ki Venedik camcılığının tarihi Venediğin tarihi ile paralel olarak değerlendirilmelidir Çünkü Venedik devletinin tarih içindeki politik ve ekonomik gelişmeleri ya da karanlık günleri Venedik'li ve Murano'lu camcıları çok yakından etkilemişti
727 yılında Bizans'ın etkisi dışına çıkıp bağımsız bir devlet olan Venedik Akdeniz içindeki ilginç konumundan ötürü bir yandan deniz yoluyla diger yandan da kara yoluyla Doğu ve Batı arasında çok önemli bir noktada bulunmaktaydı Diğer deyişle Venedik o tarihlerin en etkili iki ana ulaşım sisteminin tam kesişme noktası durumundaydı



Venedik 1000'li yıllarda ise çok etkin bir imparatorluk durumuna dönüşmüştü O yıllarda Venediği ziyaret edenlerin verdikleri bilgilerden şehrin uluslararası etkinliğinden çok şaşırmış oldukları anlaşılmaktadır Bu gelişmelerle baglantılı olarak şehrin gittikçe artan ekonomik gücü bir anlamda Venedik camcılığının orijinal kimliğini de oluşturmaktaydıVenedik camcılığı hakkında bilinen ilk belge 982 yılına aitttir Ancak hemen eklemek gerekir ki o tarihlerde Doğu'nun teknolojileri de en gelişmiş dönemlerini yaşamaktaydılar
Venedik camcılığında kullanılmış olan cam teknolojisi esas olarak Doğu Akdeniz camcılığının aynısıdır Nitekim başlangıcından beri camcılığın temel malzemesi olarak Akdeniz kıyılarından elde edilen kum ile Suriye veya İskenderiye'den ithal edilen soda kullanılmaktaydı



<H1>Bohemya cam kesme geleneğinin Beykoz bölgesinde 1930' lu yıllarda etkili olan bir örneği



Venedik Murano adası cam müzesinden eski bir örnek

Venedik ve Murano adalarındaki camcılığın en eski ürünleri çoğunlukla şişe kase bardak lambalardan oluşmaktaydı Ancak bu ürünlerin ortaya çıkmasındaki en önemli yön üretimde "birbirinin aynı olan" ürünleri elde etmek anlamına gelen "kalıp" kullanımı yerine kalıp kullanılmaksızın özellikle el ustalığının geliştirilmiş ve yaygınlaştırılmış olmasıdır
Diğer yandan Murano'lu cam ustaları camla ilgili bütün sanat alanlarında üretim yapmışlardır Bu yöndeki büyük ticaret ise Doğu Akdeniz'den başlayıp Almanya Fransa Hollanda ve İngiltere'yi içine alan geniş bir alanda etkiliydi


15 Yüzyıl Murano Camcılığının Altın Yılları
1450'li yıllar Ortacağı kapatıp Murano camcılığının rönesansını başlatması bakımından çok önemlidir Nitekim o tarihlerdeki camcı Angelo Barovier cam ustalığı yanısıra bir çok teknolojik geliştirme yapmıştır 1457 yılındaki bir belgede ilk kez "kristal cam" terimi görülmektedir
15 yüzyıl Murano camcılığının altın yıllarıdır Teknik gelişmeler ve cam ustalığı birbirini etkilemekte ve ortaya çıkan olağanüstü camlar Avrupa'lı zenginlerin hayatını renklendirmekteydi




Beykoz işi bir çeşmibülbül kase (TŞCF Koleksiyonu)