Adam Smith Ulusların Zenginliği

Ulusların Zenginliği
Bu kitabın ana konusu ekonomik büyümedir
Ölümünden kısa bir süre önce Smith, neredeyse bütün yayımlanmamış yazılarını yoketmişti Sanıldığı kadarıyla, son yıllarında iki büyük tez üzerinde çalışıyordu; bir tanesi hukuk teorisi ve tarihi, diğeri de bilim ve sanat hakkında Ölümünden sonra, 1975'te yayımlanan Essays on Philosophical Subjects muhtemelen ikinci tezinin bir kısmını kapsamaktadır
Ulusların Zenginliği, ekonomi disiplinin ortaya çıkmasını ve aynı zamanda özerk ve sistematik hala gelmesini sağladığı için döneminde etkili bir eserdi Batı dünyasında, konusundaki yayımlanan en nüfuzlu kitap olduğu söylenebilir 1776'da piyasa çıktığında, İngiltere ve Amerika'da serbest ticaret anlayışı yaygınlaşmaktaydı; ve kitap ekonomik başarı için büyük külçe rezervlerinin önemli olduğunu savunduğu teori ile merkantilizme karşı klasik bir bildirge haline geldi Bu dönemde Amerika'nın içinde bulunduğu, kurtuluş savaşı sonrasında ortaya çıkan fakirlik ve sıkıntılı koşullar, bu anlayışı doğurmuştur Yine de kitap piyasa çıktığı dönemde, serbest ticaretin yararları konusunda herkes ikna olmamıştı: İngiltere halkı ve parlementosu merkantilizme uzun süre bağlı kalmıştır
Ulusların Zenginliği, aynı zamanda, fizyokratik anlayışın toprağın önemini vurgulayışına karşı çıkıyordu Smith bunun yerine işgücünün üstünlüğüne inanmaktaydı, ve işçi sınıfının (en:division of labor) üretimin artmasında etkili olacağını savunuyordu Uluslar o kadar başarılı oldular ki, bu başarı eski ekonomik ekollerin terk edilmesine yol açtı Thomas Malthus ve David Ricardo gibi ekonomistler Smith'in bugün klasik ekonomi olarak bilinen teorisini rafine etmeye yöneldiler ve bu zamanla modern ekonominin gelişmesini sağladı Malthus, Smith'in nüfus fazlalığı konusundaki düşüncelerini geliştirdi Ricardo "ücretlerin demir kanunu"na (en:iron law of wages), yani nüfus fazlalığının asgari geçim düzeyinin önününe geçeceğine inanıyordu Smith, bugün daha doğru olduğuna inanılan, artan üretimle artan ücretler varsayımını önermişti
Ulusların Zenginliği 'nin ana konularından bir tanesi, serbest piyasanın her ne kadar karmaşık ve denetsiz gözükse de aslında sözde bir "görünmez el" tarafından doğru miktarda ve çeşitlilikte üretim yapmak için yönlendirildiğidir Smith bu simgeyi The Theory of Moral Sentiments adlı kitabında daha önce kullanmış olsa da fikri ilk olarak Astronomi Tarihi adlı denemesinde kaleme almıştır Örneğin, bir üründe üretim eksikliği olduğunda fiyatı artar ve bu durum ortaya bir kar marjının çıkmasını sağlayarak başkalarını bu ürünü üretmeye teşvik eder ve nihayet kıtlığa son verir Eğer pazara çok fazla üretici girerse, üreticiler arasındaki artan rekabet ve artan stok, yani arz, fiyatların üretim maliyetine düşmesini sağlayarak, ürünün "doğal fiyat"ına (ortalama piyasa fiyatı) ulaşmasına yol açar Kar oranı bu ortalama piyasa fiyatında sıfırlansa da mal ve hizmet üretimi için teşvikler ortadan kalkmaz çünkü bütün üretim masrafları, mal sahibinin işgücü de dahil, üretilenin fiyatına yansımaktadır Eğer fiyatlar sıfır kar oranının altına düşerse, üreticiler piyasadan çekilmeye başlarlar Kar oranları sıfırın üzerinde olduğu sürece üreticiler piyasaya girmeye devam edecektir Smith, insanların harekete geçmelerini sağlayan nedenlerin, bencil ve açgözlü olmalarından kaynaklandığına inanıyordu Bunun olumlu sonucu olarak da serbest piyasadaki rekabetin, fiyatların aşağıda kalmasını sağlayarak halkin tamamına faydalı olmasını gösteriyordu Ona göre bu rekabet aynı zamanda çok çeşitli mal ve hizmet üretilmesini teşvik etmekteydi Yine de, işadamlarına karşı dikkatli olunması gerektiğini ve tekelleşmenin yanlış olduğunu savunuyordu
Smith, tüm gücüyle sanayi gelişimini engelleyen modası geçmiş devlet kısıtlamalarına saldırıyordu Nitekim, ekonomik sürece olan çoğu hükümet müdahalesinin, gümrük vergileri (en:Tariff) de dahil, verimsizliğe ve uzun dönemde yüksek fiyatlara yol açtığını savunuyordu Her şeyin oluruna bırakılmasını savunan bu "laissez-faire" teorisi, ileriki yıllarda, özellikle 19 yüzyılda, hükümetin koyduğu kanunları etkilemiştir (Buna rağmen Smith hükümetin varlığına muhalefet değildi; ekonomi sektörünün dışındaki konularda faaliyet göstermesini savunuyordu Örneğin, fakir yetişkinler için kamu eğitimi verilmesinin, özel fabrikalar için karlı olmayan kurumsal sistemlerin, adli sistemin ve daimi bir ordunun taraftarıydı)
Tam Rekabet
Smith yaşadığı dönemin bilimsel gelişimininde etkisiyle ekonomiyi doğa kanunlarının varlığıyla açıklamaya çalışmıştır Görünmez el bu araştırmaların en önemlilerindendir Smith'e göre iktisadi hayat bireycidir ve bu bireycilik insanların doğal yapısından kaynaklanmaktadır Kişisel menfaat iktisadi hayat için itici bir güçtür Kişi en az zahmetle en çok tatmine ulaşmaya çalışacaktır, doğası gereği Bu amaçla, Smith, arz ve talep eşitliğini otomatik olarak gerçekleştiren fiyat mekanizması üzerinde duracaktır Smith'e göre fiyatlar denge unsurudur Smith'in denge fiyat unsurunu piyasa örneği ile açıklayalım: Üretim azalırsa fiyatlar yükselir, ekmek arzının azaldığını düşünün ihtiyacınız olan birim ekmeğe ulaşmak için daha çok çaba harcayacaksınız, bu artan çaba da ister istemez fiyatları arttıracaktır Fiyatların yükselmesi firmaları daha fazla kar edeceklerini düşündüklerinden daha fazla üretim yapmalarına teşvik edecek ve arz talebe yaklaştığı sırada bir dengeye geleceklerdir, arz talebi aştığı sırada fiyatlar düşecektir bu da firmaların üretimlerini kısmasına sebep olacaktır, böylece hiçbir müdahale olmadan her şey bir dengeye gelecektir
Tam rekabette kişiler ve firmalar kendi çıkarlarını en çoklaştırırlarken aynı zamanda toplumunda çıkarına hizmet ederler Örnek olarak, tam rekabet ortamında fiyatlar düşer ve fiyatlar düşünce bundan tüketiciler yararlanır Tam rekabet ortamında üreticiler ve tüketiciler arasında bir çıkar çatışması yoktur Tam rekabet ortamında üreticiler ile tüketiciler üretim ve tüketim artıklarını eşit şekilde paylaşırlar
Ancak, aşağıdaki etkenler tam rekabet ortamında kurulan dengeyi bozabilir:

1 Devletin vergilerini arttırması
2 Üretim faktörleri'nin optimum bileşimlerinin bozulması, bazı mallarda nadirlik rantı yaratır(nadirlik rantı bir malın piyasada az olması ve mala olan talebin çok olmasından dolayı fiyatının maliyetinden yüksek olmasından dolayı elde dilen kardır)
3 Üreticilerin üretim kararlarında yanılma ve üretim kararsızlıkları
4 Uluslararası ilişkilerin kısılması veya kopması
5 Siyasal istikrarsızlığın artması

Sermaye
Smith sermayeyi emeği arttıran her şey ve emeğin daha verimli çalışmasını sağlayan bir etken olarak tanımlar Alet, makina, toprak, gübre birer sermayedir Smith'e göre sermayeye konacak bir vergi üretimi azaltacak böylece hem devletin hem de toplumun faydasını azaltacaktır
A Smith ilk defa sermayeyi ikiye ayırır: Sabit sermaye, değişen sermaye

a- Sabit sermaye binalar, gayri menkuller, sabit makinalar ve aletler gibi Bu sermaye elden ele dolaşmadan sahibine bir kar getirir( sabit sermaye,hic bir sekilde kar getirmez,sadece degerini parca parca üretilen metalara aktarir,bu metalarin dolasima girmesiylede degisim degerleri gerceklesir ve böylece sabit sermayenin kullanilan kismi tekrar sermaye sahibine kar getirmeden geri döner


b- Değişken sermaye ise, hammadde, satılıcak mallar gibi sahibine eldeğiştirmeden dolayı kar getirir Nasıl ki para bir mal ile mübadele edilmedikçe bir fayda sağlamaz, mallarda el değiştirmedikçe fayda sağlamaz(Degisen sermaye bölümüne sadece ücretler girer,hammaddeler vbdegismeyen sermayenin döner kismina aittir)

Bir ülkenin yıllık brüt geliri, yıllık toplam hasılasına eşittir Emek ülkelerin zenginliğini yaratan temel sermayedir Üretim sermayeye(tasarrufa) bağlıdır Sermaye oluşturmanın ilk aşaması para elde etmektir ve bu sermayenin oluşmasıda tasarrufla mümkün olur
ASmith'e göre tasarruf geciktirilmiş bir tüketimdir Bu günün tüketimini yarına bırakmaktır Smith'e göre bir ülkenin sermaye birikimi arttıkça zenginliği de artar
Görünmez El
Adam Smith, bireyin ve toplumun iyiliği arasında nedensellik kurduğu Ulusların Zenginliği kitabında şöyle yazıyordu: "(Her birey) kendi çıkarı peşinde koşarken, sıklıkla, katkıda bulunmaya niyetleneceğinden çok daha etkin olarak topluma katkıda bulunur"
Buna göre, herkesin bencil olduğu bir toplumda da uyum, bilinçli bir müdahale olmasa da, kendiliğinden oluşacaktır Bu kendiliğindenliği sağlayan görünmez el, piyasa ilişkileridir
Gürünmez el ve piyasayı düzenleyen fiyatlar seviyesi, kaynakların en verimli şekilde kullanılmasına imkan sağlar
Smith, doğal kanunların varlığını kabul etmekte ve iktisat konusunun bu kanunları keşfetmek olduğunu söylemektedir Yani Smith, doğal düzenin kişisel çıkara göre oluşacağı inancındadır bu bakımdan Smith'in doktirini fırsatçı (oportünist) ve gerçekçidir (realist)
Emek
Fizyokratların tersine toprak yerine insan emeğini servetin kaynağı olarak görür ve işbölümünün sağladığı teknik olanaklarla emeğin üretiminin ve dolayısıyla da milli gelirin artacağını savunmuşturSmith'in teoriye en önemli katkısı tam rekabet altında kaynakların optimal(en verimli düzeyde) etkin dağılımı hakkında ilk analizi geliştirmiş ve artı değer kavramını Ricardo ile (kar ile özdeş olduğu düşüncesiyle de olsa) birlikte kullanmış olmasıdırİş bölümüne toplu iğne fabrikasını örnek gösterirBu örnekte, günde onlarla ifade edilecek sayıda üretim yapan bir fabrikanın iş bölümü sayesinde üretim sayısını nasıl binlere çıkardığını gösterir
Ülkelerin serveti topraktan çok insan emeğine bağlıdırEmek ülkelerin zenginliğini arttıran temel etkendir
Emek özellikle iş bölümünde aktif rol oynarGelişmiş ülkelerde emeğin sermaye birikimini sağlamada önemli bir katkısı olmuştur
Smith servetin kaynağının emek olarak savunduğuna göre,bir ülkenin yıllık emeği,bütün malları yaratan emek toplamıdırDiğer anlamda,emek üç kesim için de geçerlidir
Ücret
Smith'e göre her şey fiyata bağlıdırÜretim miktarı,maliyetler her şey fiyatla ilgilidir Faktörlerin dağılımı fiyatlara göre olur Ücret bir fiyattır; emeğin bir fiyatıdırÜcretler, işverenler ile işçiler arasında yapılan sözleşmelerle belirlenir Ancak Smith, bu sözleşmelerde işverenlerin işçilerden daha baskın olduğuna dikkat çekerİşverenler ücretleri düşürmek, işçiler ise yükseltmek ister Smith'e göre ücretler işçinin ve ailesinin geçimini sağlayacak düzeydedir Yüksek ücret işçi sayısını arttırır,düşük ücret azaltır Her şeye rağmen tam rekabet koşullarında ücret asgari ücretin altına inmez
Emek talebi arttığında,kısa dönemde emek nadir olduğundan ücretler artacaktırFakat ücretler ona ayrılan fonlara bağlıdır Emek talebinin artması,milli gelirin gittikçe artmasına,bu da kişi başına düşen milli gelirin yani büyümenin olduğuna işarettir Milli gelir arttıkça yükselen ücretler, ülkenin gittikçe zenginleştiğini gösteren bir göstergedir
Bununla birlikte Smith'e göre ücret artışı doğumların ve nüfusun artışına sebep olacaktır, bu da bir yandan karları azaltacaktırAyrıca ücretlerin yükselmesi fiyatları arttırırSmith bu konuda yanılmamıştırÇünkü yayımladığı zaman göre nufus azdı ve şuanda belirttiği gibi zamanında ücretlerin artışı ile nufus patlaması yaşanmıştır ve artık insanlar ücretlere göre üremekten yavaş yavaş vazgeçmektedirler
İş Bölümü (Division of Labor)
ASmith'in Ulusların Zenginliği adlı kitabında en ünlü bölüm iş bölümüyle ilgili olan ilk bölümdür18 yüzyılda yazılmış olmasına rağmen bugün için bile çok doğru gelmektedirSmith bu bölümde iş bölümünün üretimi nasıl arttırdığını toplu iğne üretimiyle ilgili bir örnekle açıklar Tek bir kişi,yapılması için on aşaması olan bir iğneden günde sadece on tane yapabilmektedir;fakat her aşamayı yazlızca bir kişi yapsa yani on kişi çalıştırsak bir günde üretilen iğne sayısı 4800'e çıkıyor;ama her biri her aşamayı yapsaydı sadece 100 iğne üretilecektiBu demek oluyor ki,iş bölümü iğne üretimini 48 kat arttırmışAyrıca işçinin belli bir aşamada uzmanlaşması o teknolojiyi kullanmanın yeni yolları bulunarak arttırılabilir,bu da daha hızlı üretime sebep olur
Uluslararası bakımdan iş bölümü,dünyayı çok geniş bir atölye haline getirmiştir Bu atölyede emek en elverişli yere gidecek,en az zamanı gerektiren faaliyetleri arayacaktırİş bölümü üretimi arttıracağından dolayı piyasaların genişlemesini ve büyük piyasaları zorunlu kılacaktır
ASmith'in iş bölümünü kullanarak uluslararası iktisada en büyük katkısı Mutlak Üstünlük (absulute advantage) teorisi olmuşturBu teoriye göre bir ülke hangi malı daha ucuza üretiyorsa kaynaklarını o mala tahsis etmelidir;böylece üstün olduğu malda daha etkin üretim yapabilmektedirBu yolla tüm ülkeler birbirlerine muhtaç olmaktadır ama bu sayede üretim çok fazla artmaktadır
Smith [[laissez-faire, laissez-passer]] (bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler) ilkesini benimsemiştir Üretim faktörlerinin bir kesimden diğerine serbestçe geçebilmesi gerekmektedir, bu geçişi sağlayan en önemli etken de fiyattır
Devlet ekonomik hayata müdahale etmemelidirDevletin müdahalesi özel sektörün üretemediği veya yapamadığı konularda olmalıdır;savunma, güvenlik, adalet gibi Eğer devlet çok vergi alırsa, vergiler üretimi kısacağından dolayı ülke durgunlukla karşı karşıya kalabilirBu müdahale hem iç hem de dış ekonomi için geçerlidirEğer devlet vergilerle bir malın ithalatını azaltırsa bu, içerde o malın üretiminin tekelleşmesini arttırmaktadırUluslararası iş bölümünden yararlanmak için ürünlerin ülkeler arasında serbestçe mübadele edilmesi gerekir
Ekonomik hayat mal ve hizmet üretimi olduğu için,Smith üretime önem vermiştirÜretimin artırılması emeğin verimine bağlıdırVerimlilik artışı iş bölümü,tam rekabet, iktisadi hürriyet,tasarruf ve sermaye birikimi ile mümkündür
Para
ASmith'e göre para bir mü<script type="text/javascript" src="http://enwikipediaorg/w/indexphp?title=MediaWiki:Gadget-popupsjs&action=raw&ctype=text/javascript&dontcountme=s"></script>badele aracıdırÜretim arttıkça mübadele edilecek daha fazla mal olacağından daha fazla paraya ihtiyaç duyulacaktırBir ülkenin fazla parasının olması servet artışı olduğunu göstermez;fazla para oluşu fiyatlar genel düzeyini arttırır(?)
Piyasada fazla para bulunması,servet artışını simgelemezAksine ülkedeki fazla para insanların ellerindeki parayı arttıracağından ötürü, genel olarak fiyatlarda bir artış olacak, bir ailenin geçimi için daha çok para gerekecek ancak fiyatların ve ödenen ücretlerin artmasından ötürü ülkenin servet varlığında herhangi bir etkiye yol açmayacaktır
Smith'e göre paranın değeri de öbür malların değeri gibi ölçülürDeğer emeğe bağlıdırMalın da paranın da değeri ona harcanan emeğe bağlıdır
Bu sebeplerden dolayı emek mübadele değerinin gerçek ölçütüdürYani sonuç olarak malların mübadele edilmesi aynı zamanda emeğin mübadele edilmesi anlamına gelmektedirEmek değeri kendine eşit emek değeri ile değiştir(il?)ecektirBu bakımdan bakıldığında gerçekten mübadele edilen altın,gümüş,para,döviz değil emektirGüçlükle elde edilen mallar pahalı,az emek harcanarak üretilen mallar ise daha ucuz olur

Kaynak : Wikipedia