İnka İmparatorluğu Dil

Dil

Sözlü dil

İnka İmparatorluğunun resm dili olan Quechua'yı konuşanlar bu dili Runa simi (runa "insan" ve simi "sözcük", yani "insan sözcüğü") olarak adlandırırlar Günümüzde halen 7-10 milyon kişi tarafından konuşulmakta olan bu dil And-Ekvator dil ailesine aittir ve yerli Amerika dilleri içinde en çok konuşanı olan dildir Başta Peru (4,5 milyon kişi) olmak üzere, Ekvator'da (2 milyon kişi), Bolivya'da (1,5 milyon kişi) ve az sayıda kişi tarafından Arjantin'de, Kolombiya'da ve Şili'de konuşulmaktadır Quechua İspanyolca ve Aymara'nın yanında Peru ve Bolivya'nın resmi devlet dilidir İspanyolca konuşulan Güney Amerika'nın bazı büyük üniversitelerinde bu dil yabancı dil olarak öğretilir

Quechua, dilbilimde yapısı bakımından eklemlemeli (agglutinant) dillerden, diğer adıyla "bitişken diller"den biridir Yani sözcük sonuna morfem denilen değişmez temel öğelerin eklenmesiyle yeni sözcüklerin elde edildiği bir dildir Bu özellik Ural-Altay dil ailesi gibi bazı dil ailelerinin ayırt edici baskın özelliğidir; Türkçe, Moğolca, Macarca, Fince, Tibetçe, Sümerce, Hatti dili, Etrüsk dili ve Kuzey ve Güney Amerika yerli dillerinin yer aldığı eklemlemeli dillerin en tipik örnekleri olarak Türkçe ve Quechua gösterilir[37] Bu iki dil arasında gramer yapısı bakımından başka benzerlikler de bulunur[38]

İnkalar'ın benimsettiği Quechua, Cuzco Krallığı'nda kullanılan Quechua'nın (Güney Quechua'sının erken bir biçimi) bir uyarlanmasıydı ki, bunu bazı tarihçiler "Proto- Quechua" ya da Cuzco lehçesi olarak adlandırmışlardır[39] [40] Quechua lehçeleri bir dizi şive farklılıkları oluşturur Bunlar iki büyük gruba ayrılır Peru'lu dilbilimci Alfredo Torero bu grupları "Quechua I" ve "Quechua II" olarak tanımlar

Yazı ve quipu

İnka İmparatorluğunun gayet iyi yapılanmasına ve bürokratik bir yapı göstermesine karşın, bilindiği kadarıyla, anladığımız anlamda bir yazı sistemleri yoktu[41] Buna karşılık yazının yerini alan, quipu denilen bir sistemleri vardı Quipu ya da khipu ("konuşma düğümleri") quechua dilinde « düğüm » ve « hesap » anlamına gelmekte olup, bir kayıt ve hesap sistemidir Quipu, doğal sayıların çeşitli renklerdeki sicimler üzerine düğüm silsileleri oluşturma yoluyla temsil edildiği işaretler bütünü, yani bir tür kodlama sistemiydi Yazıya sahip olmayan devlet yönetimi nüfus sayımını, istatistikleri, ambarlardaki stokların durumunu, hayvan sayısını, farklı halklarca ödenen vergileri, devlet depolarına malların giriş çıkışını bu yöntemle kaydetmekteydi Fakat quipu'nun "anahtar"ı olan gizli bilgiyi (Quipucamayoc) yalnızca yöneticiler bilmekteydi

Görünüşe göre quipu sistemi yalnızca nümerik kayıtlar için değil, tarihsel olayların ve bazı gizli dinsel aktarım ya da öykülerin kaydedilebilmesi için de tıpkı yazı sistemi gibi kullanılabilmekteydi[42] Fakat günümüzde quipu'ların nümerik sistemi bilinmekteyse de yazıya ilişkin kullanımı henüz çözülememiştir Quipu bir İnka icadı değildir, And Dağları bölgesinde İnkalar'dan önce de kullanılmaktaydı Örneğin 4500 yıl önce var olmuş Caral uygarlığının quipu sistemini kullandığı bilinmektedir


Kaynak : Wikipedia