Tarih Boyunca Süpergüçler İlk Çağ (M.Ö. 3200 - M.S. 375)

İlk Çağ (MÖ 3200 - MS 375)
Ortadoğu ve Kuzey Afrika
Sümerler
MÖ 3500 - MÖ 2000 yılları arasında Güney Irak'ta (Mezopotamya) yerleşik olan, medeniyetin beşiği olarak bilinen coğrafi bölge ve medeniyet
Mezopotamya'da ortaya çıkan sayısız medeniyetin temelini Sümerliler atmıştır Ayrıca yazı ve astronomi de ilk kez Mezopotamya'da Sümerlilerde ortaya çıkmıştır Genel kanı Sümerlilerin çağdaşı olan halklarla yakın etkileşimi sonucu benzerliklerin olduğu yönündedir
Mezopotamya'da yaşayan birçok farklı kavimden ilk öne çıkan ve daha sonraki medeni oluşumların temelini atan Sümerlilerdir Gerek yazı, dil, tıp, astronomi, matematik gerekse din, fal, büyü ve mitoloji gibi alanlarda ilk öne çıkan ve bilinen toplum Sümerlilerdir "Yaratılış" ve "Tufan"a ilk kez Sümerlilerde rastlanır Sümer döneminde 21'i büyük olan yaklaşık 35 büyük şehir ve kasaba vardı Bunlara örnek vermek gerekirse Kiş, Nippur, Zabalam, Umma, Lagaş, Eridu, Uruk ve Ur sayılabilir
Akad İmparatorluğu
(MÖ 4000 - MÖ 2100), MÖ 4 binde Arap Yarımada'sından Mezopotamya'ya ilk gelen ve yerleşen Sami asıllı bir kavimdir Akad kralı Sargon Sümerleri yenmiş ve bu devleti kurmuştur
Devletin başkenti Akad'dır İlk düzenli ordu sistemini kurmuşlardır Sümerliler'in kuzeyinde, Fırat Nehri boylarında tarihte ilk bilinen imparatorluğu kurdular Sümer kültüründen etkilendiler ve bu kültürü Ön Asya'ya yaydılar Sargon'un ölümünden sonra devlet zayıfladı ve Sümerliler tarafından ortadan kaldırıldı (MÖ 2100)
Sami kökenli bir halk olan Akadlar (veya Akkadlar) 3 binyılın ortalarında yaklaşık iki yüzyıl boyunca Mezopotamya'da hüküm sürmüştürler Bütün Mezopotamya'yı egemenlikleri altına alan ilk topluluk oldukları gibi idarecileri önceki Kent Kralı imgesinin yerine Evrenin Kralı simgesini ortaya çıkarmışlardır Bu kavramı belki de ilk kullanan topluluk olarak Akadlar kültürel anlamda Sümerlerin mirasçılarıdırlar ve Sümer kültürünü büyük oranda benimsemiştirler
Akad sülalesinin kurucusu Sargon ve torunu Naram-Sin Akad İmparatorluğunun en önemli liderleri olmuşlardır Akadların zayıflama döneminde Sümer kentleri tekrar egemenliklerini elde etmiş ve 3 Ur Sülalesi'nin Mezopotamya'daki yükselişiyle birlikte Akadların dönemi son bulmuştur
Antik Mısır




Nil nehrini, nehir üzerindeki beş şelaleyi ve Hanedanlık döneminin (MÖ 3150 - MÖ 30) büyük şehir ve bölgelerini gösteren Antik Mısır haritası


Antik Çağ'daki en büyük medeniyetlerdendir MÖ 3050 yılları civarında kuruluşundan önce, güney Mısır ve kuzey Mısır olarak ikiye ayrılmaktaydı Güney Mısır ve Nil nehri boyunca uzanan verimli vadi Mısır tarihinde Yukarı Mısır olarak, kuzey Mısır ve delta ise Aşağı Mısır olarak geçer
Antik Mısır'ın dilinin, dinin ve uygarlığının esas adı Khemet olup, Egypt ise eski Yunan mitolojisindeki mısırın halk kahramanından geçmektedir
Yukarı Mısır'ın tarihine değin bulunan en eski bilgiler MÖ 6000'li yılları göstermektedir; ancak kurucusu Tiu'nun doğum tarihi ya da yaşadığı dönem hala sırdır Aşağı Mısır'a gelince, bilinen kurucusu Ro en ünlü kralı da Scorpion King - Akrep Kral filminde de ilham alınan Scorpion of Egypt (Mısır Akrebi), Zekhen'dir Yukarı Mısır'ı kendi yönetimi altında birleştiren Zekhen'den sonra kral olan Narmer, Delta bataklıklarına doğru yayılmayı sürdürmüştür
Narmer'in kuzey Mısır'daki; Wazner'in güney Mısırdaki egemenliği sonrasında; Hor-Aha (ya da Menes olarak bilinir) birleşik Mısır İmparatorluğu'nun ilk firavunuydu
Antik Mısır; Augustus Caesar'in liderliğindeki Roma İmparatorluğu tarafından MÖ 30 yılında ele geçirilmiştir MS 7 yüzyılda Araplar burada egemen olmuş ; 1517 yılında ise Osmanlı İmparatorluğu sınırlarına katılmıştır 1882 yılında da Mısır ; İngiltere'nin kolonisi olmuştur
Elam İmparatorluğu
Sümer ve Akkad'in doğusunda, bugünkü İran'ın güneybatısındaki Huzistan eyaletinin ve Fars eyaletinin batısında yer almıştır ve kağıt parayı bulmuşlardır
Hurri Krallıkları
Asur İmparatorluğu
Asur İmparatorluğu, Aslen Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan Aşur / Asur (Qalat Şarqat) şehri ve çevresinde yaşayan bir Sami toplulukken özellikle MÖ 2000 sonrası doğu-batı arası global ticaretten faydalanarak gelişmiş ve topraklarını genişleterek ülkelerini bir imparatorluğa dönüştürmüş eskiçağ halkı Başkentleri Ninova'dır
İlkçağda, Ortadoğu'nun en büyük imparatorluklarından biri olmuştur MÖ 2 binyıl'ın başından itibaren özellikle Anadolu'da koloniler kurmuş, Anadolu'ya yazıyı taşımışlardır Asur ülkesi, önceleri Babil'e, MÖ 2 binyılın büyük bölümü boyunca Mitannilere bağımlı kalsalar da MÖ 14 yüzyılda bağımsızlıklarını kazanmış ve Fırat'a kadar topraklarını genişleterek buralara yerleşmişlerdir Daha sonra Mezopotamya'da, Anadolu'nun güneydoğusunda, zaman zaman da Suriye'nin kuzeyinde büyük güç kazanmışlardır
Fakat I Tukulti-Ninurta'nın ölümünden (MÖ 1208) sonra gerileme dönemine girdi MÖ 11 yüzyılda I Tiglat-Pileser zamanında kısa süre yeniden eski gücüne kavuştuysa da, bunu izleyen dönemde hem Asur Krallığı, hem de düşmanları, yarı göçebe Aramilerin akınlarıyla yıprandı MÖ 9 yüzyılda Asur kralları sınırlarını yeniden genişletmeye başladılar; MÖ 8 yüzyılın ortasından MÖ 7 yüzyılın sonuna değin III Tiglat-Pileser, II Sargon (Şarrukin) ve Sinahheriba (Sanherib) gibi güçlü kralların önderliğinde Basra Körfezinden Mısır'a kadar uzanan toprakları egemenlikleri altında birleştirerek günümüzde Yeni Asur İmparatorluğu olarak adlandırılan bir imparatorluk kurdular
Son büyük Asur kralı, Asurbanipal'di Asurbanipal, Elam'ı ele geçirerek buranın halkını yok etmiştir
Bu dönemde sanatta büyük bir gelişme olduğu bilinmekteyse de, hükümdarlığın son yılları ve MÖ 627'deki ölümünü izleyen dönemin olayları karanlıkta kalmıştır Asur Krallığı MÖ 612-609'da Keldaniler'in ve Medler'in ortak saldırılarıyla yıkıldı
İmparatorluğun çökmesiyle birlikte Asur halkı da tarihi kayıtlardan silinir Son olarak Harran ve çevresinde yaşadıkları bilinmmekle birlikte kayıtlarda yeralmasa da eski imparatorluk topraklarında daha sonraki yüzyıllarda da yaşamlarını sürdürdükleri ve zamanla bölgenin diğer halkları içinde eriyip gittikleri aşikardır
Hitit İmparatorluğu




Tarihte Anadolu'da devlet kurmuş bir uygarlıktır Hint-Avrupa dil ailesi'ne dahil bir dil konuştukları için Hint-Avrupa kökenli bir topluluk olduğu kabul edilmektedir MÖ 2000 yıllarında Anadolu'ya göç ederek yerli Hatti Beylikleri üzerinde hakimiyet kurdukları bilinmektedir
Kartaca
Tunus yarımadasında kurulmuş olan bir Fenike kolonisidir Kartaca, Fenike dilinde Kart-hadaşt yani "Yeni Şehir" anlamına gelmektedir Kart Hadaşt, 22 sessiz harften oluşan Fenike alfabesiyle QRT-HDST olarak yazılmaktadır
Bugün için Kartaca ile ilgili yazılı kaynaklar, Romalı ve Yunanlı tarihçilerin çalışmalarıyla sınırlıdır Gerek Kartacalıların gerekse de Fenikelilerin papirüs kullanmaları ve bu materyalin zaman içinde dağılması sonucu, Kartaca ve Fenike yazılı kaynakları zamanımıza kadar ulaşmamıştır Bu sonuçta kuşkusuz Pön savaşları sonunda Roma ordusunun Kartaca'yı yakıp yıkmasının da etkisi vardır
Pers İmparatorluğu
Ahameniş İmparatorluğu
MÖ 550'de Persler Büyük Kiros (ya da II Kiros ya da II Keyhüsrev) önderliğinde birleşerek kuzeydeki Medleri yıkmış ve bir devlet haline gelmişlerdir Bundan sonra Keyhüsrev fetih hareketlerine girişmiştir Bu fetihlerde ise Babil, Fenike gibi zengin yerleri fethedip ülkeyi zengin bir krallık haline getirmiştir Ermenistan'ı, Lidya'yı ve Krezus'ün servetini ele geçirip tüm Anadolu'yu hakimiyeti altında birleştirmiştir Anadolu'yu ele geçirdikten sonra Babil'e saldırmış ve orayı da fethedip kendini Babil kralı ilan etmiştir Bundan sonra ise Mısır'a saldırma hazırlıklarına başlamış, kuzeydoğuyu sağlamlaştırmak için iki kabileyle savaş yapmış ve bu savaşlar da kabileler direniş göstermişler, Büyük Kiros de bu savaşta hayatını kaybetmiştir
Yerine ise oğlu Kambis geçmiştir Kambis devrinde Mısır fethedilmiş, Kartaca'ya kadar Pers ordusu ilerlemiş, ancak Kartacalıları geçememiştir Kambis döneminde İranlı kabileler ayaklanmışlardır, bunlar Gomata isimli bir Med rahibinin başını çektiği mecusiler dir
Kambis Mısır dönüşü ölmüş, yerine ise ünlü Pers İmparatoru I Darius geçmiştir İlk olarak kabile isyanlarını bastırmış ve çeşitli alanlarda devrim niteliğindeki hareketlere girişmiştir I Darius da fetih hareketlerine girişmiş, İmparatorluk sınırları doğuda Hindistan'a dayanmıştır Kafkasya'ya doğru İskitlere karşı da sefer yapmış, ama başarısızlıkla sonuçlanmıştır Daha sonra batıya yönelip, Trakya, Makedonya ve Ege'ye saldırıp buraları ele geçirmiştir Bunun üzerine Spartalılar, Darius ve oğlu Kserkes'e karşı Salamis Deniz Savaşı'nı yapmışlardır Salamis Deniz Savaşı'nda elde edilen ganimetlerin bütünü Büyük İskenderin fethinde ele geçirilmiştir
II Artakserkes döneminde devlet hızla çözülmeye başlamış, İmparatorluk'ta ayaklanmalar olmuş, Mısır bağımsızlığını ilan etmiştir İsyanlar güçlükle bastırılmış, ama daha sonra III Darius döneminde Pers İmparatorluğu'na Büyük İskender son vermiştir
Sasani İmparatorluğu




Sasani İmparatorluğu


Sasani İmparatorluğu (Sasani Devleti veya Sasaniler) (), dördüncü İran Hanedanlığı ve ikinci Pers İmparatorluğu'nun adıdır (224 - 651) Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV Artabanus'u yenmesinin ardından I Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah (Krallar kralı) III Yezdigirt'in (632-651), erken Halifelik'le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Ermenistan, Afganistan, Türkiye'nin doğu bölgesi, Suriye'nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan'ın tamamını kapsıyordu II Hüsrev'in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu Sasaniler, imparatorluklarını 'İranşehr' (IranshYayınevi : ¦hr) 'İranlıların (Aryanların) memleketi' diye adlandırırlardı
Sasani dönemi, Geç İlkçağ'ı kapsayarak İran Tarihi'nin en önemli ve etkili dönemlerinden biri olarak kabul edilir Bir çok yönüyle Sasani dönemi, Pers medeniyetinin en önemli başarılarına tanıklık etmiş ve İran'ın müslümanlar tarafından fethedilmesi ve İslamlaşmasından önceki son büyük İran İmparatorluğu olmuştur İran, Roma medeniyetini Sasani döneminde farkedilir şekilde etkilemiştir Kültürel etkisi imparatorluk sınırlarının çok ötesine, Batı Avrupa'ya, Afrika'ya, Çin'e ve Hindistan'a kadar ulaşmıştır Ayrıca bu kültürel etki Avrupa ve Asya ortaçağ sanatının oluşmasında göze çarpan bir rol oynamıştır
Bu etki erken dönem İslam dünyasına kadar taşındı Hanedanın kendine has ve aristokratik kültürü, İran'ın fethini bir Pers Rönesansına dönüştürdü Daha sonra İslami olarak adlandırılan kültürün, mimarinin, yazımın ve diğer becerilerin çoğu Sasani İranlılarından daha geniş Müslüman dünyasına aktarılmıştır
Yunan Medeniyetleri ve Helenistik Kavimler
Atina
Sparta
Makedonya




Yunan Makedon Büyük İskender'in Feth Ettiği Topraklar


Makedonya, (Antik Yunanca: i?i´i¯ Makedonia) antik Yunanistan'ın en kuzeyinde, batısında Epeiros, doğusunda ise Trakya ile sınırlı eski bir krallığın adıdır Büyük İskender'in o güne kadar bilinen dünyanın neredeyse tamamını fethederek Yunan tarihinde Helenistik dönemi başlatmasının ardından kısa bir süreliğine Yakın Doğunun en güçlü devleti haline gelmiştir
Selevkos İmparatorluğu
Selevkos İmparatorluğu, Makedonya İmparatorluğu parçalandıktan sonra ortaya çıkan dört helenistik imparatorluktan biridir Başkentleri Antakya'ydı Anadolu'da, Doğu Akdeniz'de, Mezopotamya'da, İran'da, Türkmenistan'da, Pamir'de ve Hindistan'ın batısında egemenliklerini sürdürmüşlerdir Roma gelene kadar Doğu Akdeniz'in hakimiydiler
Ptolemaios Hanedanı
Ptolemaios hanedanı Mısır'da MÖ 305 ile MS 30 arasında 300 yıl, (Makedonya asıllı Büyük İskender'in ölümünden sonra onun fethediği ülkelerde kurulan Helenistik kırallıklardan bir olan) Ptolemaios İmparatorluğu üzerinde saltanat sürmüştür Bu hanedan Makedonyalı general Ptolemaios I Soter tarafından kurulmuştur [10]
Güney Asya
Maurya İmparatorluğu
Gupta Krallığı
Çin
Qin Hanedanı
MÖ 221 - MÖ 206 yılları arasında Çin'i yönetmiş hanedandır MÖ 221'de İlk İmparator Qin Shi Huang(okunuşu Çin Şı Huanğ) bütün Çin'i tek bir yönetim altında toplamıştır
Böylelikle başlayan Çin'in İmparatorluklar dönemi, 1912'de Qing Hanedanı'nın yıkılıp Çin Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sona ermiştir
Han Hanedanı
Çin'de MÖ 206 - MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur
Han Hanedanı Çin kültürünün zirvelerinden biri olarak kabul edilir Günümüzde Çinliler Liu ailesinin ve kurdukları Hanedanının onuruna kendilerini Han insanı, Han Ulusu olarak adlandırır
İmparator Han Gaozu, tahtta bulunduğu yedi yıl içinde merkeziyetçi otoriter yönetimini sağlamlaştırmak için "Halka nefes aldırma"ya yönelik bir dizi politika uyguladı
Avrupa
Roma İmparatorluğu




Roma İmparatoluğu'nun en geniş halinde sınırları


Roma Cumhuriyeti'nin Augustus liderliğinde MÖ 1 yüzyılda yeniden örgütlenmesiyle kurulan antik Roma devletidir Uzun yıllar Akdeniz çevresinde hüküm süren Roma İmparatorluğu, Kavimler Göçü'yle başlayan karışıklıklardan sonra MS 395 tarihinde doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı Batı kısmı (Batı Roma İmparatorluğu) 476 yılında Kavimler Göçü'nde Avrupa'ya gelen Kuzey Kavimlerinin saldırıları sonucunda yıkılmış, doğu kısmı da varlığını Doğu Roma İmparatorluğu veya Bizans İmparatorluğu olarak 1453'de Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethine kadar sürdürmüştür

Kaynak : Wikipedia