İslam Ve Yahudilik Yahudi Ve İslam Düşünceleri Arasındaki Karşılıklı Etkilenme

Yahudi ve İslam düşünceleri arasındaki karşılıklı etkilenme


Musa ibn Meymun tarafından İbrani alfabesi ile Arapça yazılmış el yazması sayfa (12 yüzyıl)






Endülüs'deki en önemli Yahudi alimlerinden Musa ibn Meymun (12 yüzyıl)


Başta Müslüman hakimiyeti altındaki İspanya'da yaşayanlar olmak üzere, Orta Çağ Müslüman ve Yahudi akılcı filozofları arasında önemli miktarda entellektüel alışveriş olmuştur


Daha çok bilgi için: Yahudi Felsefesi ve Erken İslam Felsefesi


Saadia Gaon
İslam felsefesinden ilk etkilenen en önemli Yahudi filozoflardan biri de Rav Saadia Gaon'dur (892-942) Emunoth ve-Deoth (İnançlar ve Fikirler Kitabı) Gaon'un en önemli çalışmasıdır Bu eserinde, Kelamcıları son derece yakından ilgilendiren, maddenin yaradılışı, Tanrı'nın tekliği, ilahi özellikler, ruh vs gibi soruları ele alan Saadia filozofları da son derece yoğun bir şekilde eleştirir
On ikinci yüzyılda, saf filozofinin baş tacı edilişine tanıklık eder Felsefenin böylesine göklere çıkartılmasının ardında büyük ölçüde Araplar arasında Gazali (1058-1111), Yahudiler arasında ise Judah ha-Levi (1140) vardır Gazali gibi, Judah ha-Levi de dini spekülatif felsefenin prangalarından kurtarmayı kendine vazife edinmiş, bu amaçla tüm felsefe okullarını itibardan düşürmeye çalıştığı Kuzari'yi yazmıştır
Musa ibn Meymun


Musa ibn Meymun, Aristoteles'in felsefesini Yahudilik ile bağdaştırmak için uğraşmış, bu amaçla da ölümsüz eseri, Dalalat el-Hairin'i (Yoldan Sapanlara Kılavuz) kaleme almış, Yahudi düşünürler bu eseri üzerine yüzyıllar boyunca tartışmış ve yorumlar yapmıştır Bu çalışmasında, ibn Meymun yaradılışı, Tanrı'nın tekliğini, Tanrı'nın özelliklerini, ruhu vs Aristoteles'in teorileri doğrultusunda, bunlar din ile çatışma içinde olmadığı ölçüde, ele alır Örneğin, Aristoteles'in madde ve biçim üzerine öğretilerini kabul ederken, maddenin sonsuzluğuna karşı gelir Ayrıca, Aristoteles'in Tanrı'nın özel değil, sadece evrensel olan hakkında bilgi sahibi olabileceği yönündeki teorisini de reddeder Şayet Tanrı özel hakkında bilgi sahibi olmasaydı, sürekli değişime tabi olurdu İbn Meymun'a göre: "Tanrı gelecekteki olayları gerçekleşmeden önce idrak eder ve bu idrakinde de asla yanılmaz Öyleyse, O'nun için yeni olan hiçbir fikir yoktur Belirli bir bireyin henüz var olmadığını ancak belirli bir tarihte doğacağını, belirli bir süre boyunca var olacağını ve ardından yine yokluğa geri döneceğini bilir Dolayısıyla bu birey var olduğunda, Tanrı yeni bir olgu öğrenmiş olmaz; O'ndan habersiz hiçbir şey olmamıştır, zira bu bireyi, şu anda olduğu gibi, doğumundan önce de tanıyordur" (Moreh, i20) Böylece, bir yandan bazı Aristotelesçi teorilerin din için yaratacağı sorun yaratabilecek sonuçlardan kaçınmaya çalışmışsa da, ibn Meymun Aristoteles'in ruhların bütünlüğü fikrinin yarattığı sonuçlardan tümüyle kaçamamış, bu noktada da kendisini ortodoksların saldırılarına açık hale getirmiştir
İbn Meymun'un çağdaşı ve hocası ibn-i Rüşd Arapların felsefe çağını kapar Bu büyük Aristoteles yorumcusunun cesareti, büyük bir feveran ile ayrım gözetmeksizin tüm filozoflara saldıran ve tüm felsefi metinleri alevlere atan ortodoksların gazabını tüm gücüyle üzerine çekti
Arap okullarından kovulan Arap felsefesi, kendisini Hıristiyan dünyasına ulaştırma onuruna sahip olan Yahudilere sığındı Tibbons, Narboni ve Gersonides gibi birçok önemli isim Arap felsefi metinlerinin İbraniceye çevirilmesi ve yorumlanmasında rol aldı Çalışmalarının merkezine ise, büyük ölçüde, talebesi Joseph ben Judah'a yazdığı bir mektubunda ibn-i Rüşd'ün tefsiratından büyük övgü ile söz eden ibn Meymun sayesinde, özellike ibn-i Rüşd'ün eserleri oturdu
Bir cevabında, ibn Meymun Yahudilik ile İslam arasındaki ilişkiyi şöyle ele alır:

İsmailoğulları hiç de putperest değildirler; [putperestlik] dudaklarından ve kalplerinden çok uzun zaman önce silinmiştir; ve Tanrı'ya ortada hiç şüpheye yer bırakmayacak, uygun bir teklik atfederler Bizim hakkımızda yalan söylemeleri ve Tanrı'nın bir oğlu olduğu ifadesini bize yakıştırmaları bizim de onlar hakkında yalan söyleyip putperest olduklarını söylememizi gerektirmezâ?¦ Ve [Müslümanların] değer verdiği mekanın [Kabe] bir putperestlik mekanı olduğunu, içinde atalarının eskiden tapındığı bir putun saklı olduğunu söyleyen olursa da, ne fark eder? Bugün onu kıble alıp secde edenlerin kalbi sadece Cennet'e [dönmüştür]â?¦ Bugünkü İsmailoğulları'na bakarsak, putperestlik kadınlar ve çocuklar da [dahil olmak üzere] hepsinin dudaklarından silinmiştir Hataları ve akılsızlıkları, İsrailoğulları arasındaki dönekler ve hainler [örn dönmeler] yüzünden yazıya dökülemeyecek, başka şeylerdedir Ancak, Tanrı'nın tekliği konusunda, hiçbir hataları yoktur

Tefsir üzerindeki etki
Saadia Gaon'un Tevrat yorumu, Mutezililerin izini taşır; ve yazarı da Tanrı'nın, öze ilişkin olanlar haricinde, insane benzer herhangi bir özelliği olduğunu kabul etmezken, kutsal metinleri atropomorfizmden arıtacak şekilde yorumlamaya gayret gösterir Yahudi yorumcu Abraham ibn Ezra, Tevrat'ta anlatıldığı şekli ile Yaradılışı ve Kutsal Kitap'taki diğer bölümleri felsefi bir anlamda açıklar Nahmanides (Rabbi Moshe ben Nahman) ve diğer yorumcular da, kendi dönemlerinde geçerli olan felsefi fikirlerin etkilerini gösterirler Aralıksız olarak beş yüzyıl boyunca süren bu olumlu etkilenme, Yahudi ve Neoplatonist mistisizmin ihmal edilmiş derinliklerinden gelen ve Kabbala adını alan diğer etkiyi doğurmuştur Kuran üzerine yapılan yorumlar, ya da tefsir, de yoğun bir şekilde Yahudi kaynaklarından yararlanır Buna da İsraliyyat adı verilir

Kaynak : Wikipedia