Türkiyede Bulunan Madenler Ve Enerji Kaynakları

Türkiye'deki madenler
Türkiye'deki enerji kaynakları

Türkiye’de bulunan ve işletilen başlıca madenlerin dağılışı şöyledir:
a) Demir:
Demir, insan oğlunun bildiği en eski madenlerden biridir Günümüzde de ağır sanayinin ana metali demirdir Demirin çok geniş bir alanının olması, ona büyük bir önem kazanmıştır
Yurdumuzun bir çok yerinde demir yatakları olmakla birlikte bunların önemli bir bölümü işletilmeye elverişli değildir Türkiye’de iki ana demir madeni havzası bulunmaktadır (harita - 16) bunlardan biri Sivas - Malatya arasındadır Bu bölümün önemli yatakları Divriği, Hekimhan ve Hasan çelebi'dedir Demir - çelik sanayimizin ihtiyacının önemli bir bölümünün yüksek verimli olan bu yataklar karşılar Buradan çıkarılan ham cevher, demir yoluyla Samsun'a oradan da gemilerle Ereğli’ye taşınır İkinci havza, Kayseri'den Adana ve Kahraman Maraş'a uzanmaktadır Bu bölümün önemli yatakları da Mansurlu ve Karamadazı'dır Bu iki havzanın dışında; Bitlis, Sakarya, Eskişehir ve Balıkesir yörelerinde de demir cevheri yatakları vardır

b) Bakır:
İnsanların çok eskiden beri bilip kullandığı madenlerden biride bakırdır Günümüzde, elektronik ve elektroteknik sanayinde uçak, motor ve ev aletleri yapımı başta olmak üzere bir çok sanayi dalında yaygın olarak kullanılan bir madendir Ülkemizde bakır yatakları genellikle çinko ve kurşun yatakları ile birlikte bulunur
Bakır, Türkiye’nin bir çok yerinde bulunmakla birlikte, işletilen önemli yataklar iki yörededir (Harita - 17) bunlar; Murgul (Artvin) ile Küre (Kastamonu) dedir Bakır yataklarının en yaygın olduğu bölüm, Dogu Karadeniz'dir Murgul dışında; maden köy (Rize), Körü başı, Lahanos, Asarcık (Giresun), Kutlular ve Alaca dağ (Trabzon) da da bakır yatakları vardır Yurdumuzda bunlar dışındaki bakır yatakları, Koyu Hisar (Sivas) ile Maden köy (Siirt) dedir Maden (Elezıg) deki bakır yatakları, çok eskiden buyana işletildiği için ekonomik değerini yitirmiş ve kapatılmıştır
Türkiye’de çıkarılan bakır, iç tüketime yetmediğinden her yıl, bir miktar bakır ithal edilmektedir

c) Krom:
Krom; sert, çok iyi cilalanabilen ve paslanmayan bir maden olduğu için, madeni eşya yapımında büyük önem taşır Bu maden, çeliğin sertleştirilmesinde ve paslanmayı önlemek için çelik eşyaların kaplanmasında kullanılır
Türkiye, 19 yüzyılın başlarına kadar dünya krom üretiminin yarısından çoğunu gerçekleştiriyordu Fakat Rusya federasyonu, Güney Afrika Hindistan ve Küba'da yüksek nitelikli krom yataklarının bulunmasıyla Türkiye eski üstünlüğünü kaybetmiştir Bununla birlikte yurdumuz, dünyanın sayılı krom üreticileri arasında yer almaya devam etmektedir
Türkiye'de krom yatakları oldukça yaygın ve dağınıktır Öyle ki yurdumuzda bilinen krom yataklarının sayısı 700'ü geçmektedir Bu yatakların toplandığı ana yöreler şunlardır
• Guleman - Elazığ,
• Fethiye - Köyceğiz - Denizli,
• Bursa - Eskişehir,
• Kop Dağı (Doğu Karadeniz),
• İskender - İslahiye - Kahraman Maraş,
• Kayseri - Adana - İçel,

Ülkemizde, ferro - krom tesislerinin yetersizliği nedeniyle üretilen kromun önemli bir bölümü ham olarak ihraç edilmektedir Kromun kullanım alanının yaygın oluşu nedeniyle Türkiye’de üretilen krom, dış piyasada her zaman alıcı bulmaktadır Son yıllarda krom üretimi sürekli artış göstermiştir

ç) Boksit:
Boksit, alüminyumun ham maddesidir Çok hafif olduğu için uçak sanayide, otomobil, ev eşyası, elektrik malzemesi yapımında kullanılır Başlıca boksit yatakları; Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), İslahiye (Gaziantep) ve Milas'tadır Boksit yatakları içinde en önemlisi Seydişehir'dekidir Seydişehir alüminyum fabrikasının ihtiyacını karşılayan yataklar, Suğla gölünün batısındaki giden gelmez dağlarının eteklerindedir
Alüminyumun elde edilmesi esnasında, çok yüksek miktarda elektrik enerjisi tüketilir Bu nedenle elektrik enerjisinin ucuza mal edildiği (Su güçünden elektrik elde edilen) ülkelerde, alüminyum sanayi daha çok gelişmiştir Seydişehir alüminyum fabrikasının elektrik gereksiniminin karşılamak amacı ile Oyma pınar Barajı ve Hidro elektrik Santrali yapılmıştır

d) Bor Mineralleri:
Bor mineralleri, sanayide sayısız denicek kadar çok çeşitli işlerde kullanılmaktadır Bor minerallerinden elde edilen boraks ve asit borik; özellikle nükleer alanda, jet ve roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, tekstil boyaları, cam elyafı ve kağıt sanayinde kullanılmaktadır Bor mineralleri, dünyanın sayılı bir kaç ülkesinde bulunur Bunlar içinde yedekleriyle en zengin ülke, Türkiye'dir Ancak üretimin ve ihracatın sınırlı olması nedeniyle bu maden, yurt ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır
Başlıca bor yatakları; Kütahya, Eskişehir ve Balıkesir'dedir Bor minerallerini işletmek için Bandırma ve Kırka'da tesisler kurulmuştur

e) Kükürt:
Kükürt; kimya, lastik ve boya sanayinde, barut ve gübre yapımında, zirayi mücadelede kullanılır Kükürdün bağcılıkta önemli bir yeri vardır Asmaların ve sebzelerin yapraklarında üreyen bakteriler, kükürtlü bileşiklerle yok edilir
Türkiye’de önemli kükürt yatakları Keçi borlu (Isparta) dadır, Son yıllarda, ekonomik olmadığı için buradaki üretim durdurulmuştur

f) Zımpara Taşı:
Zımpara taşı; hassa optik araçların merceklerinin parlatılmasında, zımpara kağıdı ve özel çimento yapımında kullanılır Taşları ve madenleri cilalamak için de toz halindeki zımpara taşından yararlanılır Ayrıca zımpara, bileği taşı olarak da kullanılır
Başta Tire olmak üzere İzmir'in bir çok ilçesinde, Akça alan (Manisa) yöresinde, Söke, Karacasu (Aydın) Yatahan, Milas civarında ve Denizlinin Tavas ile Buldan ilçelerinde zımpara taşı yatakları vardır Üretimin büyük bir bölümü ihraç edilmektedir

g) Barit:
Baritin kullanım alanı oldukça geniştir Boya, deri, kimya, şeker, cam, kauçuk sanayilerinde ve ilaç yapımında kullanılır Petrol aramalarında da sondaj kuyularını ve duvarlarını sabitleştirmede çok işe yarar
Türkiye, barit rezervlerinin zenginliği bakımından dünyada ilk sıralarda yer alır Türkiye'deki üretimin büyük bir bölümü; Alanya, Gazipaşa (Antalya) ile Köprü başı - Dereli (Giresun) ve Beyşehir (Konya) yörelerindeki yataklardan sağlanmaktadır

h) Tuz:
Tuz, günlük ihtiyaçların yanı sıra; dericilik, konservecilik, zeytincilik ile kimya ve tekstil sanayinde kullanılmaktadır Kara yollarında kar ve buzla mücadelede de tuzdan yararlanılır
Türkiye’nin tuz ihtiyacı; Denizlerden, göllerden, kaya ve kaynak tuzlarından karşılanmaktadır
Son 15 yılda, göl tuzlarındaki tuz üretimi, hızla artarak 3 katına çıkmıştır Şuanda ülkemizdeki tuz üretiminin yaklaşık üç de ikisi göl tuzlarından elde edilmektedir Ülkemizdeki en büyük göl tuzları Tuz gölünde yer almaktadır Bunun dışında Konya - Karapınar ve Kayseri'de de göl tuzları bulunmaktadır
Ülkemizdeki deniz tuzlarının en önemlisi İzmir'deki cam altı tuzlasıdır Türkiye'nin yıllık tuz üretiminin dörtte birinden fazlasını burası sağlamaktadır Ayrıca; İstanbul (Tuzla) Edirne (Tekke göl) ve Adana (Akdeniz) tuzlarından da tuz elde edilmektedir
Türkiye, kaya tuzu kaynakları bakımından çok zengindir Kaya tuzu yataklarının başlıcaları; Çankırı, Kars, (Kağızım) Iğdır (Tuzluca) Nevşehir (Gül şehir ve tuz köy) Yozgat (Yerköy ve sekili) ve Erzurum (Oltu) illerindendir
Yer altı sularının, tuz alanlarından geçerek kaynak şeklinde ortaya çıkmasıyla oluşan kaynak tuzları da tuz üretiminde önemli yer tutar Türkiye'de 40 civarında kaynak tuzlasının tuz elde edilmektedir

ı) Diğer madenler:
Türkiye'de yukarıda açıklanan başlıca madenler dışında çok sayıda maden işletilmektedir Manganez, antimon, civa, volfram, asbest, nikel, flüorit, fosfat, manyezit, kurşun ve çinko bunların başlıcalarıdır (harita - 19)
Kurşun ve cinko, genelde bakır yatakları ile birlikte bulunur Başlıcaları: Ak dağ madeni (Yozgat), Cam ardı (Niğde), Koyulhisar (Sivas) Yenice (Çanakkale) ve köprübaşı (Trabzon)'ındadır
Antimon, Kurşunla karıştırılarak cephane ve batarya yapımında kullanılır Yüksek verimli antimon yatakları: Niğde, Tokat ve Ödemiş'tedir
Civa, akışkan haldeki tek madendir Eczacılıkta ve elektrik araçlarının yapımında kullanılır Türkiye’nin başlıca civa yatakları; İzmir, Konya, Uşak, Niğde ve Balıkesir yörelerindedir Ekonomik olmadıkları için üretimleri durdurulmuştur
Volfram, kaliteli çelik ve yüksek sıcaklığa dayanıklı boya yapımında, elektrik ve elektronik sanayilerinde kullanılan çok önemli bir madendir En önemli volfram (Tungsten) yatağı, Uludağ'dadır Ekonomik değeri olmadığı için, son 10 yıldır üretim yapılmamaktadır