Ülkemizin Kıyı Uzunlukları Ne Kadardır?

Türkiyenin Kıyıları
Türkiyenin Kıyıları nelerdir



TÜRKiYE’NiN KIYILARI



Deniz kiyilarinin 8333 km uzunlugundadir Üç yandan ilik denizlerle kusatilmis olan ülkenin baslica özelligi, Kuzey Yariküre’de Ekvator ile Kuzey Kutup Bölgesi arasinda merkezi bir konumda olmasidir Eskidünya’nin karalari arasinda yer almasina karsin denizlerle çevrilmis ve orta kusak iklim içinde bulunmasi tarih boyunca bu topraklarda yasamis medeniyetlere önemli üstünlükler saglamistir

KIYI TIPLERI
Karadeniz’in Anadolu kiyilari, daglar kiyiya paralel uzandigindan genellikle dik ve yüksek kiyilar seklindedir Boyuna kiyi tipi özelligindedir Bu nedenle, Anadolu kiyilarinin gerçek uzunlugu ile kus uçusu uzunlugu arasindaki fark azdir Daglar kiyiya paralel olarak uzandigi için kiyilar az girintili-çikintilidir Bu kiyi tipine Boyuna Kiyi Tipi denir
Tek dogal limani Sinop’tur Arkasindaki daglarin ulasimi zorlastirmasi nedeniyle fazla gelismemistir Buna ragmen Trabzon, Samsun gibi limanlar yapay olmasina ragmen ulasimlari sayesinde gelismislerdir

Marmara Denizi kiyilarinda birden fazla kiyi tipi görülmektedir Örnegin, Istanbul ve Çanakkale Bogazi kiyilarinda ria kiyi tipi, Izmit-Yalova arasinda enine kiyi tipi, kuzey kiyilarinda limanli kiyi tipi görülür Karadeniz ne Kuzey Marmara kiyilari fazla girintili-çikintili degildir Falez (Yaliyar) çok vardir Fakat Güney Marmara kiyilari girintili-çikintilidir

Izmit, Gemlik, Erdek ve Saros körfezleri vardirGelibolu, Biga, Kapidag, Armutlu, Çatalca-Kocaeli baslica yarimadalaridirGökçeada, Bozcaada, Marmara Adalari, Imrali, Istanbul Adalari ise baslica adalaridirIstanbul ve Çanakkale Bogazlari Ria Tipi kiyilaridirKapidag Yarimadasi bir kiyi biriktirme sekli olan Tombolo’dur
Ege Denizi’nin Edremit – Kusadasi arasi, daglar kiyiya dik uzandigindan enine kiyi tipindedir Güneybati Anadolu kiyilari ise (Bodrum, Marmaris, Datça) ria tipi kiyilardir
Ege Denizinin yerinde eskiden Egeid karasi bulunmaktaydi Bunun çökmesi sonucunda bugünkü adalar meydana geldi Bölge daglari kiyiya dik uzandigi için kiyi girintili-çikintili Enine Kiyi Tipidir
Kiyida bir çok körfez, koy, yarmada ve buruna rastlanir Edremit, Çandarli, Izmir, Kusadasi, Güllük, Gökova baslica körfezleridirResadiye, Bozburun, Dilek ve Izmir baslica yarimadalaridir
Ege kiyilari girintili-çikintili oldugu için en uzun kiyimizdir Mugla’da en uzun kiyiya sahip ilimizdir
Akdeniz’in Anadolu Kiyilari genlikle boyuna kiyi özelligindedir Finike – Kas arasinda Dalmaçya kiyi tipi görülür
Yurdumuzun batisinda alan bakimindan 5 büyük bölgemizdir Kuzeyinde Marmara ,dogusunda Iç Anadolu ve güneyinde Akdeniz Bölgeleri vardir Batisinda ise ismini aldigi Ege denizi bulunmaktadir Bölgedeki yer sekillerinin bir kismi yer kabugu hareketleri ile olusan (Orojenez-Dag olusumu) kirilmalarla meydana gelmistir Kirilma yerlerinde yükselen yerler Horst (dag), çöken yerler de Grabeni (çöküntü ovasi) olusturmustur Bölgenin batisinda daglar kiyiya dik uzanmistir Bunun sonucunda; Girinti-çikinti fazladir Bir çok koy ve körfez olusmustur
Körfezler; Edremit, Dikili, Çandarli, Izmir, Kusadasi, Güllük ve Gökovadir Iç kesimlere ulasim kolaydir Limanlarin hinterlandi (ard bölgesi) genistir Yani genis alana hitap eder Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir Enine kiyi tipi olusmustur Kita sahanligi (kiyidan 200 m derinlige kadar olan deniz) genistir Bölgenin güney batisinda(Mentese yöresinde) daglarin uzanisi degismistir Daglar burada Kbati-GDogu yönlüdür Bu kiyilarda akarsu vadilerinin deniz sulari altinda kalmasi sonucu olusan kiyi tipine Ria tipi kiyilar denir
Kiyilarin sekillenmesinde etkili olan belli basli kuvvetler sunlardir : Dalgalar - Akintilar - Gelgit - Akarsular - Buzullar - iç Kuvvetler - Daglarin uzanis sekli

AKDENIZ VE KIYILARI
Anadolu yarim adasinin güneyi Dogu Akdeniz havzasi icinde güney kiyilarimizda torlos daglarinin yer yer kiyiya parallel yer yer de bat kesimde oldugu gibt dik geldigi görülürtororslar karadebiz daglar`inda oldugu gibi bat ve orta kesim haric kiyiyi yakindan takip etmezler ve boyuna yapili kiyilarin genelde meydana gelmesine neden olurlarKiyi boyunca iki büyük Körfez “Antalya ve iskenderun”dikkati cekerIki Körfez arasinda kiyiya yaklasan daglar kalankli kiyilari olustururAntalya körfezi gerisinde yer Alan traverten dolgusu kiyinin yüksek falezli bir görünüm almasini sagbar,buna bagli olarakta ova üzerinde yer alan Düden sulari`nin caglayanlar halinde denize ulastiklari görülürAkdeniz dünya denizleri icinde oldukca yüksek (%39) tuzluluk oranina sahip bir deniz olarak bilinir
Boyuna kiyilarin en önemli özelikleri sunlardir ;
a) Kiyida girinti ve çikinti azdir Kiyi çizgisi düzdür
b) Kiyida koy ve körfez sayisi azdir
c) kita sahanligi dardir
d) Dogal liman oldukça azdir

Kiyiya paralel olarak uzanan daglar Bati ve Orta Toroslar olmak üzere ikiye ayrilir Bati Toroslar Antalya körfezi çevresinde yer alir Antalya Körfezi’nin bati kesimine Teke Yöresi denir
Akdeniz ve Karadeniz kiyilarinda daglar denize paralel uzandigi için kiyilarda girinti ve çikinti azdir

KARADENIZ VE KIYILARI
Batida Bulgaristan sinirindan baslayip,Gürcistan sinirina Kadar uzanal weh 1685 km Uzunlugu bulunan karadeniz kiyilari IV Zaman baslarinda meydana gelen cökmeler sonucu sekillenmistir Daglar kiyiya paralel olarak uzandigi için kiyilar az girintili-çikintilidirBu kiyi tipine ”Boyuna kiyi tipi” denirKaradeniz kiyilari genelde falezli,yüksek kiyilardirKiyinin gerisine uzanal daglar sahilleri yakindan takip ederKiyida derelerin agizlarinda kücük Delta ve kumsallar meydana Gelirken büyük irmaklarin agizlarinda genis deltaklar “Bafra ve Carsamba yer alir Tek dogal limani Sinop’tur Trabzon, Samsun gibi limanlar yapay olmasina ragmen ulasimlari sayesinde gelismislerdir
Kuzey anadolu daglari`nin önünde yer Alan genis bir cöküntü alani icindeki su birikintisi ic deniz,Karadeniz olarak adlandirilirTuzu az(%18) bir deniz olarak dikkati ceken karadenizde derinlere dogru gidildikce tuzluluk artar(%23)ayrica Karadeniz `de 200 m derinlikten sonraki alanlarda(HS) Hidrojen sülfürlü camur yiginlari dikkati ceker ki bunlar suyun kireclenmesine ve canli hayatinin hemen hemen bu derinlikten Sonra yok olmasina neden olur

MARMARA VE KIYILARI
Karadeniz ile Ege Denizi arasında Çanakkale ve İstanbul Boğazı ile bu denizlerden
ayrılan küçük bir iç deniz olan Marmara Denizi 11350 km alan kaplar Üçüncü zaman sonu ile dördüncü zaman başlarında yer kabuğunda meydana gelen çökmeler sonucu teşekkül eden Marmara Denizi'nin orta kesiminde 1000-1200 m derinlik-
leri bulan çukurlar yer alır Bu bakımdan deniz ve yakın çevresi zamanımızda da yer sarsıntılarının şiddetli olduğu bir alandırMarmara Denizi güney ve kuzey kesimlerinde oldukça genişşelf sahasına sahiptir ki bu kesimlerde çok sayıda adalar yer alır Marmara Denizi'nin kıyıları genelde alçak kıyılar olarak dikkati çeker Ancak kıyılarda geniş kıyı ovalarına rastlanmaz Sadece güney kıyıları üzerinde Edincik-Biga arasında genişçe bir kıyıovasıile karşilaşilır Marmara Denizi'nde yüzeyde sular az
tuzlu (%22) olurken derinlere inildikçe bu değer (%37) artar Marmara Denizi'nde yüzeyde Karadeniz'den Ege Denizi'ne doğru bir akıntı görülürken dipte ise akıntı
ters yönde Ege'den Karadeniz'e doğrudur
Kuzeyde yer alan ve bir eski akarsu vadisi olan İstanbul Boğazısonradan deniz basması ile bugünkü görünümünü almıştır Boğaz, 30 km'yi aşan uzunluğu ile çok önemli bir su yoludur 660 m ile 3 km arasında değişen genişliğe sahip olan boğazın
derinliği ise 40 m ile 90 m arasındadır Kıyılar çogu yerde fazla eğimli bir şekildedir Boğazda yüzeyde Karadeniz Marmara Denizi yönünde yer yer ve zaman zaman 6-7
millik akıntıya karşilık dip akıntısı ise ters yöndedir
Güneyde yer alan ve Marmara Denizi'ni Ege Denizi'ne bağlayan Çanakkale Boğazı ise İstanbul Boğazı'ndan iki kat fazla uzunluğa sahiptir (61 km) Genişliği 7 km ile 1200 m arasında değişen boğazın derinliği yer yer 100-105 m'yi bulur

EGE VE KIYILARI
Balkan yarimadasi ile anadolu yarimadasinda yer alan ege denizi III Zaman sonu ile IV Zaman basinda siddetli yer hareketleri sonucu meydana gelen cokmeler Ile cukurluklarin sular altinda kalmasi neticesinde ortaya cikmistirCok sayida ada ve takimadalar yaninda sayisiz koy ve korfezleri ile dunyanin en girintili cikintili denizlerinden biri olan Ege Denizi tuzluluk orani (%39) bir denizdirAnadolu yarimadasi`nin bat;güneybati kesiminde reliyef kiyiya dik olarak uzanir ve horst ile grabenlerden olusan bir yapi dikkati cekerBuna bagli olarak kiyi yapisida degisiktir,genelde eine kiyi yapisi görülmekle baraber Karaburun-Urla-Izmir körfezi cevresinde satranc,güneybati ria ve dalmacya tipi kiyilar ile de karsilasilirEge denizi kiyilari 2600 km`yi gecen uzunlugu ile èlkemizin en uzen kiyilarini teskil eder