Deprem Dalgaları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

DEPREM DALGALARI

Deprem sarsıntıları; deprem odağında oluşan gerilimler ve hareketler sonucunda oluşan dalga hareketlerinden meydana gelir Yani deprem odağındaki potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşür Deprem sırasında açığa çıkan enerji, ses veya su dalgalarına benzeyen ve sismik dalgalar adı verilen dalgalar ile yayılır Başlıca üç türlü deprem dalgası vardır

En hızlı yayılan bu yüzden deprem kayıt aletlerinde (sismograf) en önce görülen dalgalardır

P dalgalarında, titreşim hareketi yayılma doğrultusu ile aynıdır

P dalgaları esnek dalgalardır ve ses dalgaları gibi yayılırlar

Yayıma hızları yere, kaya türüne ve derinliğe göre değişmekle birlikte 1

5 ile 8 km/sn arasında değişir

Bütün geosferleri geçerler

Fakat Manto ve Çekirdeği geçerken kırılarak yön değişikliğine uğrarlar

Yıkım etkisi düşüktür

Kayıt aletlerinde ikincil olarak görülen ve titreşim hareketi yayılma doğrultusuna göre enine olarak meydana gelen salınım hareketleridir ve bir ucu bağlı bir ipin diğer ucundan tutarak sağa sola ve yukarı aşağı sallanması sonucunda görülen dalga hareketlerinin yayılması gibi ilerlerler

Yayılma hızları düşüktür (3-4 km/sn) hızı P dalgası hızının % 60'ı ile % 70'i arasında değişir

S dalgaları sıvı içinde yayılamazlar

Bu sebeple de manto içine giremez ve deprem merkezinden 103° uzaklıkta bulunan yerlere kadar kaydedilirler

Yapılarda yıkıma yol açan dalgalar S dalgaları ile yüzey dalgalarıdır

Hızı daha fazla olan Love ve genliği daha büyük olan Rayleigh dalgaları olarak ikiye ayrılırlar

Derine doğru etkileri azalır

Yalnız yatay doğrultuda yayılan yüzey dalgalarına Love Dalgaları adı verilir

Deprem dalgaları; dünyanın iç kısımlarının özelliklerinin araştırılması bakımından son derece önemli bir araçtır

Çünkü bunların yayılma hızları ile maddenin yoğunluğu ve cisim hali arasında ilişkileri vardır

Öte yandan farklı dalgaların yayılma hızları birbirinin aynı değildir

Bu özelliklerinden yararlanılarak ve farklı dalgaların bir kayıt istasyonuna varış zamanları arasındaki farka dayanması yoluyla depremin meydana geldiği yer saptanabilir

Bu iş için en az iki tercihen iki istasyona gerek vardır

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Deprem Dalgaları DEPREM DALGALARI Deprem sarsıntıları; deprem odağında oluşan gerilimler ve hareketler sonucunda oluşan dalga hareketlerinden meydana gelir Yani deprem odağındaki potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşür Deprem sırasında açığa çıkan enerji, ses veya su dalgalarına benzeyen ve sismik dalgalar adı verilen dalgalar ile yayılır Başlıca üç türlü deprem dalgası vardır En hızlı yayılan bu yüzden deprem kayıt aletlerinde (sismograf) en önce görülen dalgalardır P dalgalarında, titreşim hareketi yayılma doğrultusu ile aynıdır P dalgaları esnek dalgalardır ve ses dalgaları gibi yayılırlar Yayıma hızları yere, kaya türüne ve derinliğe göre değişmekle birlikte 15 ile 8 km/sn arasında değişir Bütün geosferleri geçerler Fakat Manto ve Çekirdeği geçerken kırılarak yön değişikliğine uğrarlar Yıkım etkisi düşüktür Kayıt aletlerinde ikincil olarak görülen ve titreşim hareketi yayılma doğrultusuna göre enine olarak meydana gelen salınım hareketleridir ve bir ucu bağlı bir ipin diğer ucundan tutarak sağa sola ve yukarı aşağı sallanması sonucunda görülen dalga hareketlerinin yayılması gibi ilerlerler Yayılma hızları düşüktür (3-4 km/sn) hızı P dalgası hızının % 60'ı ile % 70'i arasında değişir S dalgaları sıvı içinde yayılamazlar Bu sebeple de manto içine giremez ve deprem merkezinden 103° uzaklıkta bulunan yerlere kadar kaydedilirler Yapılarda yıkıma yol açan dalgalar S dalgaları ile yüzey dalgalarıdır Hızı daha fazla olan Love ve genliği daha büyük olan Rayleigh dalgaları olarak ikiye ayrılırlar Derine doğru etkileri azalır Yalnız yatay doğrultuda yayılan yüzey dalgalarına Love Dalgaları adı verilir Deprem dalgaları; dünyanın iç kısımlarının özelliklerinin araştırılması bakımından son derece önemli bir araçtır Çünkü bunların yayılma hızları ile maddenin yoğunluğu ve cisim hali arasında ilişkileri vardır Öte yandan farklı dalgaların yayılma hızları birbirinin aynı değildir Bu özelliklerinden yararlanılarak ve farklı dalgaların bir kayıt istasyonuna varış zamanları arasındaki farka dayanması yoluyla depremin meydana geldiği yer saptanabilir Bu iş için en az iki tercihen iki istasyona gerek vardır