Eskimolar,Geleneksel Eskimo Toplumu

Kanada, Sibirya, Grönland, Alaska gibi Kuzey Kutup Bölgesi'ne yakın kesimlerde yaşayan insanlara verilen addır Bazı Amerika Yerlileri Eskimo sözcüğünü "yabancı" anlamında da kullanır Bugün yer*yüzünde Grönland'da 40 bin, Kuzey Kanada'da 23500, Alaska'da 35 bin ve SSCB'de 1500 olmak üzere 100 bin dolayında Eskimo yaşamaktadır



Geleneksel Eskimo Toplumu



Eskimolar'ın ataları, bundan 10-15 bin yıl kadar önce Sibirya ile Alaska'nın birleşik olduğu dönemde, Asya'dan Kuzey Amerika' ya göç etmişlerdi Eskimolar binlerce yıl boyunca, hiçbir bitkinin yetişmediği soğuk bölgelerde balıkçılık, avcılık ve toplayıcılıkla geçindiler Rengeyiği, fok, balina ve balık avlamak için oradan oraya dolaşmak zorun*daydılar Avlarını zıpkın, mızrak ve okla yakalarlardı Eskimolar'ın kendilerine özgü ilginç avlanma yöntemleri vardı Örneğin, buz altında yüzen fokların soluk almak için bir hava deliğine gereksinmesi olduğunu bilir*lerdi Fokun soluğuyla ısıtarak buz tabaka*sında açtığı deliği bulan avcı deliğin kenarın*da bekler ve hava almak için deliğin altına gelen foku mızrağını saplayarak öldürürdü Yazları ağ ve zıpkınlarla avlanan Eskimolar, kışın deniz donduğunda buzda delikler açıp oltalarını suya sarkıtırlardı

Eskimolar avladıkları hayvanın etini kuru*tarak ya da dondurarak saklar ve çoğunlukla çiğ olarak yerlerdi Derisinden giysi ve çadır; kas kirişlerinden dikiş ipliği; kemiklerinden iğne ve zıpkın kancası yapar; yağını da aydın*lanma ve ısınmada kullanırlardı Giysileri fok derisinden olur, hava durumuna göre kürkün ya içini ya dışını kullanırlardı Oyarak biçim*lendirdikleri kemiklerden ve mors dişlerin*den küçük heykelcikler ve takılar yaparlardı

Katı kar bloklarından kubbe biçiminde olan Eskimo evlerinin duvarları derilerle kap*lanır; evlere, rüzgârı kesmek için yapılan, dönemeçli bir koridordan girilirdi Irmak ağızlarında ya da sıcak su akıntılarından etkilenen yerlerde ise deri çadırlarda ya da ahşap kulübelerde yaşarlardı

Kuzey Kutbu'nda ağaç, yakılamayacak ka*dar değerli olduğundan Eskimolar balina ve fok gibi hayvanların yağını yakacak olarak kullanırlardı Uzun kış gecelerinde eskiden yağ kandilleri, sonraları gezginlerin getirdiği gaz lambalarını kullandılar

Eskimolar karada, köpeklerin çektiği kı*zaklarla yolculuk ederler; denizde ise hayvan derisinden yapılmış, kanoya benzeyen kayık*lar kullanırlardı {bak Kano) Batı Grönland' da ve öteki yerleşim bölgelerinde, balina avlamada ve taşıyıcılıkta daha geniş kayıklar*dan yararlanırlardı Eskimolar yaşamlarını sürdürmek için, bulundukları bölgenin sert iklimine uyum sağlamakta çok başarılı olmuş*lardır



Günümüz Eskimo Toplumu



Son yüzyılda Eskimolar'ın yaşamında oldukça önemli değişiklikler oldu Eskimolar'ın yerle*şim bölgelerine gelen Avrupalı tüccarlar ve misyonerler gelenek ve göreneklerini de birlikte getirdiler Eskimolar avladıkları hay*vanların postlarını Avrupalılar'ın getirdiği ye*ni ürünlerle takas etmeye, tüfek ve tahta ka*yıklar kullanmaya başladılar Eskimolar ara*sında Hıristiyanlık dinini yaymaya çalışan mis*yonerler, Eskimo dilini yazıya dökerek özel bir alfabe geliştirdiler Bu alfabe bugün Kana-da'daki Eskimo gazetelerinde kullanılmak*tadır Kanada'nın kuzeyinde yaşayan Eskimolar'ı Kanada yönetimi yerleşik bir yaşama özendirmeye çalışmıştır

Avrupalılar'ın etkisiyle gelenek ve göre*neklerinin çoğunu yitiren Eskimolar'ın bir bölümü bugün çağdaş mobilya ve gereçlerle donattıkları prefabrik evlerde yaşıyor, köpek*lerin çektiği kızaklar yerine kar otosu, motor*lu kızak ve motorlu kayıklar kullanıyorlar Yalnızca yemek için avlanıyor, hayvan postla*rı yerine hazır giysiler giyiyorlar Bütün bunlan satın almak için paraya gereksinim duyan Eskimolar, eskisi gibi avcılık, balıkçılık yapa*cak yerde artık petrol rafinerilerinde ve ma*denlerde işçi olarak çalışıyorlar



Eskimolar'ın Kimlik Arayışı



Bununla birlikte Grönland ve Labrador'da yaşayan Eskimolar arasında morina, fok ve mors avcılığı hâlâ sürüyor Kuzey Alaska'da yaşayan Eskimolar 54 tonluk balinaları avla*makla ünlüler Günümüzde Avrupalılar'ın getirdiği yeni yaşam biçimine ve kentlere uyum sağlamakta güçlük çeken Eskimolar arasında içki bağımlılarının sayısının gittikçe arttığı gözleniyor Avrupalılarla kurulan iliş*kiler, kızamık ve grip gibi bulaşıcı ve ölümcül hastalıkları da beraberinde getirdi Tüm olumsuzluklara karşın Eskimolar gelenek ve göreneklerini korumaya çalışıyorlar Dani*marka'ya bağlı bir ada olan Grönland'da ya*şayanlar ise kendi parlamentolarını kurarak içişlerinde özerk olmayı başarmışlardır


Avrupa dillerinden çok farklı olan Eskimo dili, birçok yerel lehçeyi içerir Bu nedenle başka başka yerlerde oturan Eskimolar bir*birlerini anlamakta güçlük çekerler Ne var ki, Avrupalılarla olan ilişkiler Eskimo diline Avrupa dillerinden birçok yeni sözcüğün gir*mesine yol açmıştır Bugün kullandığımız anorak gibi sözcükler ise Eskimo dilinden batıya geçmiştir Eskimolar çocuklarını Avru*pa dillerinde eğitim veren okullara gönder*mekle birlikte, kimliklerini korumak için ken*di dillerinin kullanılmasında ısrarlıdırlar Ge*lenek ve göreneklerinin korunması Eskimolar için önemlidir Bu nedenle erkek çocuklara, bugün de avcılıkta konaklama yeri olarak kul*lanılan eski Eskimo evleri gibi barınakların nasıl yapıldığı, avlanacak hayvanların ne gibi alışkanlıkları olduğu öğretilir Kızlar ise hay*van postlarından giysi dikmeyi ve güzel doku*malar yapmayı öğrenirler

İnuit - Eskimolar

Vikipedi, özgür ansiklopedi








Etimoloji


Yerel folklorda Eskimo sözcüğünün "çiğ et yiyen kişi" anlamına geldiğine inanıldığı için bu kelimenin kendilerini tanımlamak amacıyla kullanılmasını hakaret kabul ederler Bununla birlikte Eskimo sözcüğü diğer dillerde hakaret ya da küçümseme anlamı taşımaz ve antropoloji ve arkeolojide yaygın olarak kullanılır İnuit ve İnuk sözcükleri Kanada'da resmi olarak Eskimo yerine kullanılmaktadır


Eskimo sözcüğünün kökeni tam bilinmemekle birlikte, Kızılderili lisanı Algonkian'dan geldiğine ve "farklı dilde konuşan kişi" demek olduğuna inanılır Eskimo sözcüğünün Cree dilinde "çiğ et yiyen kişi" anlamına geldiği savının doğruluğuna dair bir kanıt bulunamamıştır

İnuit kelimesi İnuk kelimesinin çoğuludur İnuk kelimesi İnuitçe'de "kişi" anlamına gelir İnuitçe lisanının yaklaşık olarak 60000 kullanıcısı vardır

İki tür Inuit bulunur: Kuzey Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan İnuit'ler ile, batı Alaska, Aleut Adaları ve Rusya'nın uzakdoğusundaki Yupik'ler Rusya'daki Yupik'lere Sibirya Yupik'i ya da Yuit de denir Yupik dilinin yaklaşık 3000 kullanıcısı vardır Yupik Alaskaca'da "gerçek kişi" anlamına gelir




Tarihçe


Eskimolar, Asya ile Amerika'yı birbirine bağlı kara parçaları iken, son Buzul Çağı'nın bitimine doğru (günümüzden yaklaşık 12000 yıl önce), Sibirya'dan Alaska'ya geçen avcıların torunlarıdır Bununla birlikte bazı iddialara göre de MÖ 3000 yıllarında Bering Boğazı üzerinden Amerika'ya geçmişlerdir


Inuitlerin yaşamı : Ataları çeşitli bölgelere yerleştikleri için farklı kültür özellikleri geliştirmişlerdir; ama bu çok çeşitli toplulukların günümüzde de yaşayan ortak özellikleri vardır İnuitler, günümüzde çoğunlukla Grönland'ın, Kanada'nın, ABD'nin ve Rusya'nın yasal sınırlarının iki yanında yaşamaktadırlar




İglo



Alaska'da çamur sıvalı dikdörtgen evlerde, Grönland'da taş, toprak ve balina kemiğinden yapılmış kubbeli evlerde, Kanada'da ise iglo denilen buzdan yapılmış kubbeli evlerde yaşarlar Bununla birlikte modern evlerde yaşayan İnuitler de vardır Kara ulaşımını köpeklerin çektiği kızaklarla, deniz ulaşımını "kayak" adı verilen kayıklarla ve bayanların kullandığı "umiak" adlı ağaç ve deriden yapılmış botlarla sağlarlar Ancak günümüzde motorlu taşıtlar, motorlu kızaklar, ateşli silahlar ve modern kamp aletlerini de kullanmaktadırlar

İnuitlerin yaşadıkları geniş Tundra bölgesi, yılda sekiz - dokuz ay süren dondurucu kuzey kışından ötürü tarıma elverişli olmayan topraklarla kaplıdır Bu yüzden Eskimo ekonomisi avcılık ve balıkçılığa (özellikle balina avcılığı) dayanmaktadır Temel yiyecekleri balık, ren geyiği ve elktir Su aygırı ve balina kemiğinden araç ve gereçler yaparlar


İnanç ve kültür





1917 yılında bir Inuit ailesi



Eskimoların çoğu Şaman ya da Hristiyan inançlarına sahiptirler Hıristiyan Eskimolar "Grönland Evanjelik Lutherci Kilisesi ile Moravian ve Anglikan kiliselerine mensupturlar

Geleneksel eskimo inanışı ise şaman denilen din adamları etrafında organize olmuş, karmaşık ve sözlü olarak nesilden nesile nakledilen bir inanç sistemidirDestanlar ve şarkılı şiirli atışmalar kültürlerinde önemli bir yer tutar