Merkantilizm 17. Yüzyıl

17 yüzyıl
17 yüzyıla gelindiğinde, merkantilizm ile ilgili olarak karşımıza çıkan ilk önemli kişilk, Gerard de Malynes'dir Döviz işlemlerinin sıkı bir kontrol altında tutulması gerektiğini savunan Malynes bu yüzden kendisinden sonra gelen merkantilistler tarafından "külçeci" (bullionist) olarak adlandırılmıştır "Saint George for England Allegorically" adlı eserinde Malynes, iktisad etkenleri mecaz bir dille açıklamış ve faiz ile döviz kurlarını kontrol edilmeleri gereken en tehlikeli unsurlar olarak ilk sıraya yerleştirmiştir İngiliz İmparatorluğu'nu bir eve benzeterek, harcamaların gelirden fazla olması durumunda sıkıntı doğacağını belirtmiş; ticar bilanço deyimini kullanmamakla birlikte bir ülke açısından ihracat ve ithalat denkliğinden söz ederek, bu denkliğin eksiye dönmesinin söz konusu ülkenin zenginliğini kaybetmesi anlamına geleceğini iddia etmiştir
1608 ile 1654 yılları arasında yaşayan Edward Misselden adlı tacir, "Free Trade or the Means to Make Trade Flourish" adlı eserinde ticaretle bireysel olarak ilgilenen kişileri desteklemiş ve tekelci firmaları, başta da ünlü East India Company'yi şiddetle eleştirmiştir Kitabının adında serbest ticaretten bahsetse de, bir merkantilist olarak Misselden'in kast ettiği, ihracatı artırıp ithalatı sınırlandırmak için ihracatı dizginleyen bir takım kurallardan kurtulmak ve özellikle East India Company gibi tekelci ihracatçıların etkisinin sınırlandırılmasıdır Böylece İngiltere dışına olan değerli maden akımı sınırlandırılarak, ülke zenginliğinin artırılacağını öngörmekteydi
İngiliz East India Company'nin yöneticilerinden olan Thomas Mun, merkantilist düşüncenin en önde gelen temsilcilerinden birisidir "A Discourse of Trade from England unto the East Indies" ve "England's Treasure by Foreign Trade" adlı eserleri, gerek merkantilist gerekse iktisad düşüncenin gelişmesinde son derece etkili olmuştur İlk kitabında o dönemki iktisad durgunluğun sebebi olarak Mun; yabancı paralardaki devalüasyona karşın Ingiliz parasının değerinin aynı kalmasını öne sürüyordu Fakat bu durumdan çıkış İngiliz parasının da devalüe edilmesi değildi Ona göre çare; yabancı malların az tüketilmesi, ihracatın artırılması, ithalatı ikame edecek mal üretiminin ve balıkçılığın teşvik edilmesi ve aşırı yiyecek - giyecek tüketiminin önüne geçilmesiydi İkinci ve görece daha modern olan kitabında ise Mun, ekonomik kalkınma ile dış ticaret arasındaki ilişkiyi konu edinmiştir İhracatın her zaman ithalattan fazla olması gerektiğini, ithal mallarını ikame edici üretime önem verilmesini ve ihrac edilen ürünlerin hammadde değil, işlenmiş son ürünler olması gerektiğini savunmuştur Mal ihracının yanı sıra; denizcilik, bankacılık ve sigortacılık gibi hizmet satışlarının da ülkeye döviz kazandıracağını belirterek Mun, modern ödemeler dengesinin en önemli kalemlerinden biri olan görünmeyen işlemleri de ticaret dengesine eklemiş oluyordu Önceki merkantilistlerin aksine Mun; bir ülkenin zenginlik göstergesi olarak biriktirilen külçelerin yanı sıra, eldeki mal ve kaynakların da çok önemli olduğunu söylemiş ve ticaret, hazine ve siyas gücün bir ve aynı şeyler anlamına geldiğini iddia etmiştir Dış politika ve özellikle dış ticaret politikası adeta bir savaş aracı olarak kabul edilmiştir Klasik İktisat düşüncesi bunun tam tersini savunurken, 1929 Büyük Buhranı'nın hemen ardından düşünceleri öncelikli olarak kabul görmeye başlayan Keynes, merkantilizmden bu sebepten dolayı övgüyle bahsetmiştir
Fransız kralı 14 Louis'nin maliye bakanı olan Jean Baptiste Colbert zamanında merkantilizm Fransız devletinin resm politikası haline gelmiş ve bu yüzden Fransız merkantilizmi "Colbertizm" olarak adlandırılmıştır Fransız merkantilizmi, İngiliz merkantilizminin aksine devlet müdahaleleriyle yönlendiriliyordu Bir başka deyişle İngiliz merkantilizmi büyük bir hızla devlet müdahalelerinden kurtulmaya yönelmişken, Fransız merkantilizminde bu müdahaleler kurumsal hale getirilmiştir Colbert döneminde sanayi çeşitli şekillerde desteklenmiş ve gümrük vergileriyle korunmuştur Fransa içerisindeki eyaletler arası gümrük vergileri kaldırılmış, tek bir Fransız Gümrük Tarifesi getirilmiştir Her şeyin devlet gözetiminde olduğu bu sistemde, Fransız sanayiinin dışa olan bağımlığını azaltmak için mümkün olan tüm tedbirler alınıyordu Fransız sömürgeleri artıyor, ticaret gelişiyor ve Colbert feodalizmden kalan tüm düzenlemeleri ortadan kaldırarak Fransız ulus-devletinin hakimiyetini tam anlamıyla yaymak istiyordu
Merkantilizmin tek bir tanımını yapmanın güçlüğüne delil oluşturacak olan bir diğer örnek de Alman tipi merkantilizmdir Kammeralizm olarak adlandırılır Kralın veya prensin hazinesi anlamına gelen "Kammer" kelimesinden türemiştir Çünkü amaç, devlet hazinesinin zenginleştirilmesi, gelirlerin artırılmasıydı Bu akımın ortaya çıktığı dönemde Almanya, birbirleriyle sürekli mücadele halinde olan birçok prensliğe bölünmüş durumdaydı İngiltere, Fransa ve Hollanda'nın hızla geliştiği o tarihlerde Kameralizm, Alman devlet memurlarını eğiterek iktisad kalkınmayı sağlamaya yönelik bir araç haline gelmiştir Kameralist düşünce de, İngiliz ve Fransız meslektaşlarına benzer görüşleri savunmuş, bazı noktalarda ise onlardan ayrılmışlardır Altın ve gümüş biriktirerek mill zenginliğin artacağını öne sürmüş, devlet müdahalesini savunmuşlardır Ancak; İngiltere'de tüccar ve iş adamları kısa broşürlerle merkantilist düşünceyi savunurken, Almanya, hukuk profesörleri ve maliyecilerin ortaya koyduğu son derece ayrıntılı ve uzun eserlere şahit olmuştur Kameralistler dış ekonomik ilişkiler, ticaret ve ödemeler dengesi gibi konularla çok az ilgilenmiş, ağırlığı yurt içi tarım ve sanayi konularına vermişlerdir İngiltere'deki sistemin aksine, birey ile devlet arasında iktisad açıdan bir menfaat birliği olması bir yana, sürekli bir çıkar çatışması yaşanacağını ileri sürmüş, devletin mutlak otoritesi lehine fikirler geliştirmişlerdir

Kaynak : Wikipedia