Budizm Okullar

Okullar
Budizm okulları

Budizm tarihi 2500 yıllık bir geçmişe sahip olmakla birlikte çok sayıda okulu ve sistemi de beraberinde getirmiştir Budizm'de okul (vada), araç (yana) ve yol kavramları "Mezhep" kavramıyla örtüşmekte ve bu sözü edilen kavramların hepsi aynı anlama gelmektedir
Bugün genelde kabul gören sınıflandırmaya göre, Budizmde başlıca dört akım vardır Bunlar:

Güney Budizmi, Theravada, Güneydoğu Asya Budizm veya Pali Budizmi olarak da bilinir Takipçileri başlıca Sri Lanka, Myanmar, Tayland, Laos, Kamboçya ve Malezya, Vietnam, Çin, Bangladeş'te bulunur
Doğu Budizmi, Doğu Asya Budizmi, Çin Budizmi, Çin-Japon Budizmi olarak da bilinen Mahayana'dır Takipçileri başlıca Çin, Vietnam, Kore, Japonya, Singapur, Rusya'nın bazı bölgelerinde bulunur
Kuzey Budizmi, Tibet Budizmi, Tibet-Moğol Budizmi, Lamaizm, Vajrayana olarak da bilinir Tibet, Moğolistan, Bhutan başlıca olmak üzere Nepal, Hindistan, Çin, Rusya ve Türki Orta Asya'da takip edilir
Batı ülkeleri: Budizm özellikle 20 yüzyılın ikinci yarısından itibaren ABD, Avustralya, ve çeşitli Avrupa ülkelerinde de kök salmıştır Batıda Budizmin dini özelliklerinden çok, felsefi ve psikolojik özellikleri, meditasyon ve zihin terbiyesi unsurları vurgulanmaktadır

Hinayana (küçük taşıt) adı da verilen Theravada Budizmi (eskilerin yolu), bireyleri bu dünyanın sıkıntı ve ızdıa*raplarından kurtarmayı amaçlar Yani, öncelikle bireyin yazgısını ve kurtuluşunu dikkate alır Buna göre, acı çekmekten kurtulmanın tek yolu, yaşamdan el etek çekerek, Nirvana'ya ulaşmakla elde edilebilecek olan ahlak yetkinliğidir Buna karşın Mahayana Budizmi (büyük taşıt), bireyden çok tüm insanlığı, yani bütünü dikkate alır Bu anlayışa göre, büyük borç gerçekte tüm insanlığa hizmet ettikten sonra ödenmiş olacaktır ve bireyin yalnızca kendisini kurtarmasının hiçbir önemi yoktur Üçüncü büyük mezhep olan Vajrayana, Mahayana'dan türemiş tantrik bir okuldur Felsefi açıdan Mahayana'dan çok farklı değildir ancak uygulamada yepyeni yöntemler ekler
Bütün Budist mezhepler "yeniden doğum" (reankarnasyon) ve karma inançlarını kabul eder Karuna adı verilen Budist merhamet anlayışı da tüm okullarda ortaktır Bundan başka bütün Budist mezhepleri ve okulları Dört Yüce Gerçek, Sekiz Aşamalı Asil Yol, 12 halkalı nedensellik yasası gibi temel Budist öğretileri kabul eder

Zaman çizelgesi: Budist geleneklerin gelişimi ve yayılımı (yaklaşık MÖ 450 - yaklaşık MS 1300)


MÖ 450
MÖ 250
MS 100
MS 500
MS 700
MS 800
MS 1200


Hindistan


Erken dönem

Sangha

Erken dönem Budist Okullar
Mahayana
Vajrayana

Sri Lanka &

Güneydoğu Asya


Theravada Budizmi
Orta Asya

Greko-Budizm
Tibet Budizmi


İpek Yolunda Budizm



Doğu Asya


Chan, Tendai, Arık Ülke, Zen, Niçiren

Shingon




MÖ 450
MÖ 250
MS 100
MS 500
MS 700
MS 800
MS 1200

Açıklama:

= Theravada geleneği

= Mahayana geleneği

= Vajrayana geleneği
Buda'nın ölümünden bir kaç yüzyıl sonra erken dönem sanghasında, vinaya ve öğreti anlayışındaki farklar, coğrafi uzaklık gibi nedenlerle çeşitli ayrımlar ortaya çıkmıştır Buna bağlı olarak Üçüncü Budist Konsey dönemine gelindiğinde ilk Erken dönem Budist Okulları olan Mahasanghika (Büyük Cemaat) ve Sthaviravadin (eski yol) okulları kurulmuştur
Daha sonra bu şekilde farklı fikirleri olan 18 okul daha oluşturulmuştur Bugün bile bu okulların hangi gruba ait oldukları belli değildir Mahasanghika, dört Shravaka okullarından biri olarak kabul edilmiştir (Sthaviravada, Mahasanghika, Sammitiya ve Sarvastivada)
TheravadaBudist Tapınak, Chiangmai, Tayland


Theravada kimi zaman Güney Budizm, Pali Budizm, ya da Mahayana Budistleri tarafından "Hinayana" (küçük taşıt) olarak da nitelendirilen, Budizmin en eski okulunun günümüzdeki tek temsilcisidir; disipline ve monastik hayata büyük önem verilir; rahipler için katı kuralları vardır Theravada yalnızca Pali derlemesi'ni kabul eder, Mahayana mezhebinden farklı olarak mistisizm ve mistik spekülasyonlara yer verilmez, felsefidir; ruhun ve Tanrı'nın olmadığı olgusu üzerine en çok duran Buddhizm mezhebidir
Mahayana mezhebinden farklı olarak yalnızca Gautama Buddha'nın öğretilerinin "üstün" olduğu kabul edilir, daha sonra aydınlanan ve "Buddha" olarak isimlendirilen kişiler Gautama seviyesinde değillerdir, Mahayana'nın aksine diğer Buddha'ların da değil yalnızca Gautama'nın öğretileri kutsal metin olarak kabul edilir Nirvana'ya ulaşmak için pek çok kere ölüp yeniden doğarak "gelişmek" gereklidir
Mahayana
Mahayana

Mahayana mezhebi içinde, her biri farklı Sutraları vurgulayan, farklı okulları barındırır En önemlileri, Arık Ülke Budizmi, Zen Budizm ve Niçiren Budizmi'dir
Pali Derlemesi, Mahayanacılar için sadece "başlangıç" seviyesinde olan kutsal metinlerdir Theravada'dan farklı olarak pek çok Mahayana Sutrası kabul edilir Hatta kimi okullar bunların öğreti olarak Pali derlemesinden daha ileri seviyede ve üstün olduğu söylenir
Mahayana Budizmine göre Buda-doğası herkesin içinde bulunur Aydınlanmaya ulaşabilmiş çeşitli üstün varlıkların insanlara yardım edebileceği inancı, göksel mekanlar ve zengin bir kozmografyaya sahiptirNanshan Chan tapınağı, Longkou Yantai, Çin


Zen Budizmi Japon ve Çin olmak üzere başlıca iki okula ayrılır Çin'de bu okula "Chan" adı verilir Japon Zen'inden farklı olarak biraz daha felsefidir ve Shurangama Sutra'ya ayrıca önem verilir Japon Zen'inde başlıca Rinzai, Soto ve Obaku okulları vardır Rinzai okulu koanlara fazlaca önem vermesiyle tanınır
Zen Budizmi kavramlardan ve kelimelerden daha çok anlamın, mananın üzerinde durmaktadır İnanca olduğu kadar meditasyona ve kişisel deneye verdiği önemle diğer Budist okullarından ayrılır Yeniden doğum olgusu üzerinde fazla durulmaz, anı yaşamanın önemli olduğuna dikkat çekilir Zen Budizminde en çok Lankavatara, Elmas ve Platform (Altıncı Pirin Platform Sutrası) Sutralarına önem verilir
Arık Ülke Budizmi veya Amidism'de ise meditasyon ve deneyimleme değil, iman ön plandadır Amida Buddha'nın adı sürekli tekrarlanır, böylece öldükten sonra "Arık Ülke" denilen Samsara'nın dışında olduğu kabul edilen bir boyutta yeniden doğulacağına ve oradan da Nirvana'ya daha kolay ulaşılacağına inanılır
Arık Ülke Budizmi kendi içinde kollara ayrılır bunlardan en katısı Jodo Shinshu adı verilen Japon Arık Ülke okuludur Bu okula göre kişinin kendini kurtarması imkansızdır; Gautama Buddha'nın öğrettikleri ile dahi kurtuluş artık mümkün değildir (Mappo), günümüzde insanoğlu kendini asla kurtaramayacak bir haldedir Dolayısıyla meditasyonun veya deneyimlemenin yararı yoktur, kişinin tek yapması gereken Amida Buddha'nın adını Namu Amida Butsu şeklinde sürekli tekrarlaması (Nembutsu), onun gücüne inanması ve böylece öldükten sonra Arık ülkede doğabilmesidir
Arık Ülke Budistlerinin en önemli saydıkları Sutralar: Amitabha Sutra, Infinite Life Sutra ve Visualization Sutra'dır
Niçiren Budizmi tüm Budist mezhepleri içinde en katı olanıdır, diğer bütün Mahayana okullarını "ortodoksluktan, doğru öğretilerden sapma" olarak görür, diğer okullardan farklı olarak en çok Lotus Sutra'ya önem verir
Vajrayana
Vajrayana

Vajrayana 4 yüzyıl Hindistan'ında oluşan Mahayana Budizmi'nin bir uzantısıdır Moğolistan Budist geleneği ve Tibet Budizm'i bu uzantının etkisi altında gelişmiştir Sınırlı olarak da Çin ve Japonya'da kendisine yayılma alanı bulmuştur Vajrayana kimi zaman "Elmas Araç", Mantrayana (Mantra Aracı), Tantrayana (Tantra Aracı) ya da Ezoterik Budizm olarak da adlandırılır
Vajrayana, zaman zaman Theravada ve Mahayana'nın ardından, Budizmin üçüncü Yanası (veya 'taşıtı') olarak kabul edilir Bu görüşe göre 'dharma çarkının üç devri' vardır Dharma çarkının ilk dönüşünde Gautama Buddha Varanasi'de Dört Yüce Gerçek gibi dharmaları öğretmiş, sonucunda günümüze bir tek Theravada'nın ulaştığı Hinayana okulları ortaya çıkmıştır İkinci dönüşünde ise Bilgeliğin mükemmelleştirilmesi sutralarının Rajgir bölgesinde öğretilmesiyle Mahayana okulları doğmuştur Dharma çarkının üçüncü devirinde oluşan öğretiler ise Shravasti'de öğretilmiş ve tüm varlıklarda bulunan Buda-doğasını açıklamıştır Vajrayana da bu üçüncü evreden ilham almıştır Budizm'in en eski okul geleneği olan Theravada "Vazgeçmenin yolu", Mahayana'nın Sutra sistemi "Birleşmenin yolu" olarak tanımlanırken, Vajrayana "Sonuca giden yol" olarak adlandırılmıştır
Vajrayana, Mahayana ile aynı felsefi temellere dayanır; daha çok benimsediği yöntemlerle (Tantra teknikleri, Vajrayana) ayrılır Mahayana'da uygulamalar kabaca iki yola ayrılır: iyi niteliklerin mükemmelleştirilmesi metodu olan Sutrayana ve nihai Budalık hedefini yol olarak benimseyen Vajrayāna metodu Vajrayana tam aydınlanmaya ulaşılmadan önce Buda-doğasının mistik tecrübe ile deneyimlenmesini gerektirir Bu tecrübelerin aktarılması için, bir ezoterik bilgi kümesinin Budist tantrik yogiler tarafından toplanmış ve nesilden nesile aktarılmış olması gerekir Uygulayıcı öncelikle yetkin bir ruhani öğretmen ya da guru tarafından kabul edilmelidir
Budist uygulamanın özellikle Vajrayana'da sahip olduğu amaç, akıl sahibi canlıların bağlılığını ve varlığını ortaya çıkaran süreci acı döngüsünden ayırmaktır Buna göre Vajrayana'da en ulu öğretiyle ilgili olarak iki tür yöntemsel yaklaşım vardır:

Mahamudra (Büyük Mühür, Sembol) ve
Dzogchen (Büyük (tam) Mükemmellik)

Tantrik uygulamalar
Kelime olarak "fikir aracı" anlamına gelen Mantra, Sanskritçe dini şiir demektir Meditasyon ve görselleştirmenin yanı sıra Mantra'nın sözlü geleneği de özel tantrik araçlar arasında yer alır Bunun devamında gelen tantrik uygulamalar ise ayinlere, törenlere ve Guruyoga'ya (öğreticinin ruhu ile bütünleşmesine) aittir Özellikle Tibet Budizm'inde öğretmenlerden öğrencilere doğrudan aktarma ve öğretmeye büyük değer verilmektedir Budist öğretisinin başlangıç noktası olarak bu uygulamalarla birlikte güvenilir bir bilgi olması önemlidir Anlayışlı bir şefkat ve doğru bir bakış açısı olmaksızın bu yöntemleri uygulamanın imkanı yoktur Buda'dan öğrenilen sekiz aşamalı asil yolun ahlaki kuralları tüm Budist yolunun ve tabi ki Vajrayana'nın temellerini oluşturur Ayrıca akıl sahibi bütün canlıların aydınlanmasındaki faydanın sağlanması için Mahayana'nın harekete geçmesi daima gereklidir

Kaynak : Wikipedia