Kırım Hanlığı Tarihi

Tarihi
13 ve 14 yüzyıllarda Rusya'nın içlerine ve Kıpçak Bozkırı(Deşt-i Kıpçak)'na ilerleyen Tatar kabileleri, göçebe yaşamlarını bırakarak Kırım'a yerleşiyordu Altın Orda'nın yıkılmasından sonra bu bölgede başlayan hakimiyet kurma yarışı Cengiz Han'ın oğullarından Cuci'nin küçük oğlu Toka Temür soyundan gelen ve Tatarları yöneten Hacı Giray tarafından kazanıldı
Litvanya'da; 15 yüzyılın başlarında bir grup Tatar'ın Kral Vitold'un yönetimindeki Litvanya'ya sığındığı dönemde doğmuştuBüyüdükten sonra, "Şirin" kabilesinin yardımıyla Kırım'da hakimiyet kurdu1441 tarihinde kendi adına para bastırdı Hanlığın kuruluş tarihi bu yüzden 1441 kabul edilir
İlk yıllar
Hacı Giray ölünce oğlulları Mengli ile Nur Devlet arasında taht kavgası yaşandı1475'te bölgeyi fetheden Gedik Ahmet Paşa ile Osmanlılar duruma el koydu ve Mengli Giray, han ilan edildi
Kırım kuvvetleri, bir Osmanlı savaşına ilk defa, Sultan İkinci Bayezid'in , 1484'teki Akkerman Seferi'nde katıldılar 1502'de ise Mengli Giray Saray'a hücum etti ve Altın Ordu hanlığı'na son büyük darbeyi vurduBundan sonra Kırım Hanlığı, Altın Ordu topraklarında hakimiyet kurmaya başladı, Kazan ve Astrahan Hanlıkları da ele geçirildi Bu ise Moskova Knezliği ile rekabete sebep oldu
1521'de Mehmed Giray, Moskova'yı kuşatıp, Rusları yenerek onları vergiye bağladı Ruslar, vergiyi, I Petro zamanına kadar ödediler
Altın Çağ

"Tugay bey", Perekop'ta büyük başarılar elde eden, daha sonra Kozaklar'la birleşip Lehlere karşı savaşan ünlü Kırım Tatar komutanı


1551'de tahta geçen I Devlet Giray, 1571'de başarılı bir seferle Moskova'yı kuşattıÇerkezler, Nogaylar ve Kıpçaklar gibi halklardan oluşan büyük ordusuyla Rusları yendi ve Moskova'yı yaktıBu seferden sonra Devlet Giray, ertesi yıl için tüm Rusya'yı içine alan büyük çaplı bir fetih planı hazırladı, ama 1572'de Moskova'nın 60 km güneyinde, Molodi'de uğranılan büyük yenilgi üzerine plan iptal oldu
Bu dönemde ayrıca Moskova'ya karşı savaşçı ve tampon bölgelerde yaşayacak nüfus olarak bir çok Türk boyu hanlık topraklarına yerleştirildiÖzellikle 16 yüzyılda Tatar orduları bugünkü Belarus,Polonya ve Moldova'nın bulunduğu topraklara çokça sefer düzenlediGüneyde ise Don-Volga Projesi'ne destek olundu
Devlet Giray'ın 1577'de ölümünden sonra, Kırım'da taht mücadelesi başladı 1588 tarihinde tahtı "Bora" lakaplı İkinci Gazi Giray ele geçirdiİkinci Gazi Giray, Osmanlı-Avusturya savaşlarında büyük başarılar kazandı ama 1607'de vebadan öldü 17 yüzyıl ortalarına gelirken de hem Rus Ordularıyla hem de başıbozuk birliklerle yağmalara girişen Kozaklarla mücadele edildi
Ruslarla yapılan 1676-81 Savaşı sonunda, Osmanlı Devleti, Ruslarla görüşme yapma yetkisini Kırım Hanlığı'na verdiKırım Hanı Murat Giray da Ruslarla 20 yıllık bir barış imzaladı
Çöküş
17 yüzyılın sonlarına gelirken Moskova knezliği artık güçlü bir devlet olan Rus Çarlığı haline gelmişti; Tatarlar için artık Moskova'yı yağmalamak veya vergiye bağlamak çok zorduMoskova dışında ise Lehistan oldukça güçlenmiş, Rusya'nın her yerine yayılan Kozaklar ise devamlı akınlarda bulunacak konuma gelmişlerdi
II Viyana Kuşatması'nda da Murat Giray ve Kırım Ordusu Osmanlılara yardıma gelmiştir; ama bazı kaynaklar bu kuşatmada Murat Giray'ın Viyana'yı kurtarmaya gelen Lehlerin önünü bilerek kesmediğini yazar, yan kuşatmanın başarısızlığı Murat Giray'a mal edilirBu bilgi tam olarak doğrulanmış değildir Viyana başarısızlığından sonra Murat Giray azledildi ve İkinci Hacı Giray tahta geçti İkinci Hacı Giray'ın çok kısa süren hanlığından sonra, 1684'te tahta geçen ve parlak bir hükümdar olan I Selim Giray, Kutsal İttifak güçlerinin Osmanlı Devleti'ne karşı giriştiği savaşlarda önemli rol oynadı; Rusların Kırım Seferleri'ni, Lehlilerin 1687-1688 seferlerini püskürttü, dört kez geçtiği Kırım tahtında büyük başarılar elde etti
Selim Giray'ın başarılarına rağmen Osmanlı Devleti bu savaşları kaybedip Karlofça Antlaşması'nı imzaladı Sonraki dönemlerde Osmanlı'nın Avrupa karşısında gerilemesi ve Rus Çarlığı'nın büyük yükselişi Kırım'ı oldukça etkiledi
1735-1739 Osmanlı-Rus Savaşı içerisinde, 1736'da, Ruslar Bahçesaray'a kadar inip bölgeyi yağmaladılar
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nda; Besarabya 1770'lerde, Kırım Yarımadası da 1771'de, Ruslar tarafından işgal edildi Bu saldırılara Kırım Giray karşı koymaya çalıştı Savaşı sona erdiren 21 Temmuz 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kırım, Osmanlı himayesinden çıkartılıp bağımsız hale getirildiSadece dn işler için Osmanlı halifesinin yetkisi tanındı
1777'de Rus yanlısı olarak bilinen Şahin Giray tahta geçti, Osmanlı yanlısı olan II Bahadır Giray, hanlık mücadelesinde Şahin Giray'ı yenemedi Bu dönemde Ruslar bölgeye çokça Slav göçmen yerleştirdiler 1779'da imzalanan Aynalıkavak Tenkihnamesi ile, Kırım hanlarının serbestçe seçilmesi, Rus askerlerinin Kırım'dan çekilmesi, Osmanlı Devletinin Şahin Giray'ı tanıması maddelerini kabul edildiyse de Ruslar antlaşmaya uymadı 1783'te II Katerina'nın emriyle Kırım işgal edildi Artan Rus etkisine karşı halk ayaklandı ve Bahadır Giray tahta geçirildi, Şahin Giray ise Ruslar'a sığındı; 1785'te Şahin Giray Rus Ordusu'nu arkasına alarak Kırım'a geri geldiDaha sonra Ruslar'dan istediğini bulamayıp İstanbul'a sığındıysa da önceki hareketlerinin bedeli olarak Rodos'a sürülüp orada idam edildi
Osmanlı Devleti Kırım'a giren Rus Ordusu'na karşı yeni bir savaşa giriştiyse de başarılı olamadı ve 1792'de Yaş Antlaşması ile Kırım'ın Rusya'ya ilhakını kabul etti

Kaynak : Wikipedia